Eksperci portalu Infor.pl

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 KPK osobie przesłuchiwanej można okazać inną osobę, jej wizerunek lub rzecz w celu jej rozpoznania. Okazanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestię. Z czynności tej obligatoryjnie sporządza się protokół, można również jej przebieg zarejestrować za pomocą aparatury rejestrującej dźwięk lub obraz. Jest to, co do zasady czynność niepowtarzalna, a jej przebieg może w istotny rzutować na dalszy tok procesu karnego.

Konfrontacja jest fakultatywnie dopuszczalną czynnością procesową – elementem postępowania dowodowego. Może ona dotyczyć zarówno świadków, biegłych jak i oskarżonych w procesie. Jej istotą jest„stawienie sobie do oczu” osób składających sprzeczne lub zupełnie odmienne od siebie oświadczenia w celu wyjaśnienia tych różnic oraz ustalenia rzeczywistego przebiegu danego zdarzenia (lub danego stanu faktycznego).

Zgodnie z treścią przepisu art. 358 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.

Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. 2009 nr 206 poz. 1589) znowelizowała art. 78 Kodeksu karnego, przewidujący warunku przedterminowego zwolnienia skazanego. Zmiana ta była korzystna dla osób pozbawionych wolności (w tym również recydywistów i mulirecydywistów).

Na podstawie ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. nowelizującej przepisy Kodeksu karnego (oraz wielu innych ustaw) zmieniona została w sposób istotny formuła orzekania o obowiązku naprawienia szkody w trybie art. 46 § 1 Kodeksu karnego. Zmiana ta jest korzystna dla pokrzywdzonych i wprowadza kilka nowych rozwiązań takich jak możliwość orzekania przez sąd z urzędu (bez wniosku pokrzywdzonego), czy też możliwość orzekania przez sąd o zadośćuczynieniu.

Kodeks postępowania karnego w art. 207 stanowi, że w razie potrzeby można dokonać oględzin miejsca, osób lub rzeczy, zarówno w stosunku do podejrzanego jak i świadka. Oględziny osób są przeprowadzane przez organ procesowy z zachowaniem kilku zasad, które pozwalają na poszanowanie intymności oraz zmniejszenie dyskomfortu spowodowanego czynnościami.

Zgodnie z art. 211a Kodeksu karnego obowiązującym od dnia 8 września 2010 r., każdy, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom ustawy podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

W treści przepisu art. 210 Kodeksu karnego ustawodawca określił jako karalny czyn polegający na porzuceniu małoletniego poniżej lat 15 lub porzuceniu osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny wbrew obowiązkowi troszczenia się o te osoby oraz dodatkowo ustalił dodatkową zaostrzoną odpowiedzialność sprawcy, jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć osoby porzuconej.

Zgodnie z treścią przepisu art. 211 Kodeksu karnego ten, kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Prawo do legalnego zatrzymania osoby mają z reguły organy ścigania. W wyjątkowych przypadkach art. 243 Kodeksu postępowania karnego pozwala na dokonanie zatrzymania przez obywatela. Jest to tzw. obywatelskie zatrzymanie.

W wyniku nowelizacji Kodeksu karnego z roku 2010 – z dniem 8 września 2010 r. wprowadzone zostało zaostrzenie sankcji karnych za publiczne pochwalanie przestępstwa z art. 119 KK, czyli pochwalanie zachowania polegającego na biciu lub grożeniu innym osobom z uwagi na ich odmienną wiarę, przynależność rasową, etniczną etc.

Z dniem 8 września 2010 r. weszła w życie nowelizacja przepisów Kodeksu karnego, która znacząco zaostrza odpowiedzialność karną za czyn publicznego pochwalania zbrodni, chociaż podkreślić trzeba, iż zaostrzenie to dotyczy tylko niektórych przestępstw.

Zgodnie z treścią przepisu art. 106 Kodeksu karnego, z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, zaś wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Oznacza to przyjęcie przez ustawodawcę fikcji prawnej jakoby dana osoba nie była nigdy karana i związany z tym zakaz powoływania się przez inne podmioty na fakt tego skazania. Zatarcie skazania nie może jednak nastąpić, jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę lub środek karny, dopóki nie wykona on tego środka karnego, jego wykonanie nie zostanie mu darowane albo nastąpi przedawnieniem jego wykonania (nie dotyczy to obowiązku naprawienia szkody).

Wydanie wyroku w sprawie karnej poprzedza kilka proceduralnych czynności: zarządzenie przewodniczącego składu sędziowskiego o zamknięciu przewodu sądowego, głosy stron oraz następczo narady sędziowskiej. Dopiero po odbyciu narady sędziowskiej wyrok zostaje pisemnie sporządzony (jest to tzw. sentencja wyroku) i ogłoszony, a następczo zostanie przedstawione ustne uzasadnienie wyroku. Wyrok zawsze ogłaszany jest publicznie, natomiast ustne ogłoszenie wyroku może być wydane z wyłączeniem jawności (czyli nastąpić tylko w stosunku do stron), jeśli sprawa toczyła się z wyłączeniem jawności.

Zgodnie z treścią przepisu art. 419 Kodeksu postępowania karnego nieobecność stron na rozprawie nie stanowi przeszkody dla ogłoszenia wyroku. Oznacza to, iż wyrok może zapaść bez obecności oskarżonego (prokuratora, pokrzywdzonego etc.), jedynie w obecności protokolanta lub w obecności protokolanta i publiczności. Treść tego przepisu podyktowana jest tym, iż zgodnie z treścią art.411 § 2 Kodeksu postępowania karnego przekroczenie terminu wydania wyroku powoduje konieczność prowadzenia rozprawy od początku.

W Kodeksie postępowania karnego przebieg narady sędziowskiej nad wyrokiem reguluje aż 7 artykułów (art. 107 do 115 KPK). Przebieg narady i głosowania sędziowskiego jest tajny i objęty tajemnicą, z której nikt nie może być w żadnych okolicznościach zwolniony. Należy osobno przedstawić jak wygląda głosowanie w składach wieloosobowych (jest znacznie ciekawsze) oraz jak wygląda sytuacja procesowa orzekania przez sąd w składzie jednoosobowym.

Zgodnie z treścią przepisu art. 399 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia (poza granice zachowania objętego aktem oskarżenia) można czyn zakwalifikować według innego przepisu prawnego, sąd powinien o tym uprzedzić obecne na rozprawie strony, a na wniosek oskarżonego przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony.

Zgodnie z treścią przepisu art. 187-188 Kodeksu postępowania karnego od świadka można odebrać uroczyste przyrzeczenie, co do złożenia przez świadka zeznań zgodnych z prawdą. Należy wskazać, iż instytucja ta nie jest powiązana z kwestią odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie – takie bowiem ponosi każdy świadek (niezależnie od tego, czy składał przyrzeczenie) pod warunkiem, że został przez sąd pouczony o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.

Przepisy procedury karnej przewidują instytucję uroczystego złożenia przez świadka przyrzeczenia co do jego prawdomówności. Wskazana podniosła procedura ma na celu nadać odpowiednią rangę zeznaniom świadka, chociaż nie jest powiązana bezpośrednio z kwestią ewentualnej odpowiedzialności karnej świadka za fałszywe zeznanie lub za zatajenie prawdy.

W Kodeksie karnym część przestępstw została określona przez ustawodawcę jako wnioskowe, co oznacza, iż ściganie tych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego (co wynika z charakteru wskazanych przestępstw). Złożenie wskazanego wniosku powoduje wszczęcie przez organy śledcze postępowania z urzędu, z tym, że istnieje możliwość cofnięcia wniosku o ściganie (z wyjątkiem przestępstwa gwałtu) za zgodą odpowiednio prokuratora lub sądu.

Roland Szymczykiewicz

Adwokat

Czynność okazania w polskim procesie karnym

Konfrontacja w procesie karnym

Czy można nagrywać dźwięk podczas rozprawy?

Nowe warunki udzielania przedterminowego zwolnienia skazanemu

Nowa formuła obowiązku naprawienia szkody

Jak powinny wyglądać oględziny osoby?

Przestępstwo nielegalnego organizowania adopcji

Przestępstwo porzucenia małoletniego lub osoby nieporadnej

Przestępstwo uprowadzenia oraz nielegalnego zatrzymania małoletniego lub osoby nieporadnej

Czym jest obywatelskie zatrzymanie?

Zaostrzenie odpowiedzialności karnej za pochwalanie przestępstw o charakterze dyskryminacyjnym

Zaostrzenie sankcji karnych za publiczne pochwalanie i nawoływanie do określonych zbrodni

Jakie są skutki zatarcia skazania?

Jak przebiega procedura wydania wyroku?

Czy konieczna jest obecność stron na ogłoszeniu wyroku?

Jak przebiega narada sędziowska i głosowanie nad wyrokiem?

Zmiana kwalifikacji prawnej czynu przez sąd

Przyrzecznie prawdomówności świadka a jego odpowiedzialność karna

Kiedy sąd przyjmuje przyrzeczenie świadka?

Wniosek o ściganie przestępstwa