Urlopy rodzicielskie
Urlopy rodzicielskie można podzielić na podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński oraz rodzicielski. Wraz z nowelizacją kodeksu pracy z dnia 17 czerwca 2013 roku, pakiet urlopowy z tytułu narodzin dziecka został wydłużony do:
- 52 tygodni – przy urodzeniu jednego dziecka (tzn. 20 tygodni urlopu podstawowego, 6 dodatkowego i do 26 rodzicielskiego),
- 65 tygodni – przy urodzeniu dwojga dzieci (tzn. 31 tygodni urlopu podstawowego, 8 dodatkowego i do 26 rodzicielskiego),
- 67 tygodni - przy urodzeniu trojga dzieci (tzn. 33 tygodnie urlopu podstawowego, 8 dodatkowego i do 26 rodzicielskiego),
- 69 tygodni - przy urodzeniu czworga dzieci (tzn. 35 tygodni urlopu podstawowego, 8 dodatkowego i do 26 rodzicielskiego),
- 71 tygodni - przy urodzeniu pięciorga i więcej dzieci (tzn. 37 tygodni urlopu podstawowego, 8 dodatkowego i do 26 rodzicielskiego).
Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
Jak podzielić urlop rodzicielski?
Rodzicom (tj. pracownikom zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę, spółdzielczą umowę o pracę, powołanie, wybór lub mianowanie), bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego – niezależnie od liczby urodzonych dzieci podczas jednego porodu – przysługuje aż do 26 tygodni urlopu rodzicielskiego.
Urlop rodzicielski udzielany jest jednorazowo lub w trzech częściach. Każda z nich musi przypadać po sobie, w wymiarze wielokrotności tygodnia i nie może być krótsza niż 8 tygodni.
Jednocześnie z tego urlopu może skorzystać oboje rodziców, przy czym łącznie okres 26 tygodni nie może zostać przekroczony.
Matka dziecka po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego poszła na urlop rodzicielski w wymiarze 9 tygodni. Ojciec dziecka zaraz po zakończeniu urlopu przez matkę skorzystał z niego w wymiarze 8 tygodni. Po skończeniu tego okresu matka ponownie poszła na urlop rodzicielski na czas 9 tygodni. Wówczas okres przysługujących 26 tygodni zostanie zachowany, jak również urlop został udzielony w wymiarze wielokrotności tygodnia, z których części nie były krótsze niż 8 tygodni.
Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego
Pracownica, chcąca skorzystać z urlopu rodzicielskiego powinna złożyć pisemny wniosek na 14 dni przed jego rozpoczęciem. Pracodawca zobowiązany jest taki wniosek uwzględnić.
Wniosek powinien wskazywać moment zakończenia korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego – chyba, że wniosek odnosi się do kolejnej części urlopu rodzicielskiego – wówczas należy podać termin kończący poprzedni etap oraz wykorzystany okres. Do wniosku powinno zostać dołączone oświadczenie drugiego pracownika, który pisemnie stwierdza brak chęci korzystania z urlopu w czasie przebywania na nim przez drugą stronę lub wskazuje okres, w którym chce z niego korzystać. Zgodnie z kodeksem pracy, nie można złożyć wniosku o urlop w wymiarze krótszym niż 8 tygodni.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, za okres przebywania na urlopie macierzyńskim i dodatkowym urlopie macierzyńskim - za okres do 26 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka - wynosi proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Za okres urlopu rodzicielskiego (także do 26 tygodni) - będzie to tylko 60 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Jednak w przypadku, gdyby pracownica zdecydowała się na złożenie (jeszcze przed porodem) wniosku o udzielenie mu bezpośrednio po sobie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego – to wówczas wysokość zasiłku za cały ten okres wyniesie aż 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Aby zasiłek macierzyński przysługiwał osobom zatrudnionym na podstawie prawnej innej niż stosunek pracy, musi ona opłacać składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.
Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego
Jeśli kobieta po złożeniu wniosku o udzielenie urlopów tak, aby prawo do zasiłku przez cały czas wynosiło 80 proc. (tj. wniosek o bezpośrednio następujący po sobie urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski), zdecyduje się zrezygnować z całości rodzicielskiego to wówczas należy się jej wyrównanie do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za czas urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Warunkiem takiego wyrównania jest niekorzystanie w tym czasie z zasiłku i urlopu przez ojca dziecka.
Ochrona przed zwolnieniem w trakcie urlopu
Przepis chroniący przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę odnoszący się do urlopu macierzyńskiego stosuje się odpowiednio do urlopu rodzicielskiego. Jedyny przypadek zwolnienia osoby będącej na urlopie rodzicielskim może nastąpić, jeśli zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, w przypadku ogłoszenia przez pracodawcę upadłości lub likwidacji. Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia uznał, że nawet w przypadku likwidacji zakładu pracy, pracownica może złożyć wniosek o udzielenie jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, i że ZUS - w tej sytuacji - bezpodstawnie odmówił jej prawa do otrzymania świadczenia w postaci zasiłku macierzyńskiego. W opinii z dnia 14 maja 2009 roku Rzecznik Generalny TS UE - Juliane Kokott stwierdza, że pracownicy po zakończeniu urlopu rodzicielskiego mają prawo, aby powrócić na to samo stanowisko, lub jeśli jest to niemożliwe do pracy równorzędnej czy podobnej.
Urlop rodzicielski a praca
Przepisy kodeksu pracy wprowadzają możliwość połączenia przebywania na urlopie rodzicielskim z pracą, jednak tylko na ½ etatu u pracodawcy, który urlopu udziela. Konieczne jest wówczas złożenie wniosku, który określa wymiar czasu pracy i okres chęci łączenia urlopu z wykonywaniem pracy. Pracodawca jest zobowiązany do uwzględnienia takiego wniosku pracownika z wyłączeniem sytuacji, gdzie nie jest to możliwe ze względu na organizację czy rodzaj wykonywanej pracy. Odmowa musi być umotywowana pisemnie.
Podobnie praca na innej podstawie niż umowa o pracę, podczas urlopu jest dozwolona.
Polecamy serwis: Urlopy pracownicze
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 ze zm.).
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636 ze zm.).
Wyrok z dnia 18 grudnia 2013 roku SR dla Wrocławia – Śródmieścia, sygn. akt XU-742/13.
Opinia Rzecznika Generalnego TS UE Juliane Kokott z dnia 14 maja 2009 r. w ws. C. Meerts vs. Proost NV, sygn. akt C‑116/08.