Akty ujednolicone - rok 2024 poz. 1359

(1)

Unia, stanowiąc przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, powinna zapewniać brak kontroli osób na granicach wewnętrznych, rozwijać wspólną politykę w dziedzinie azylu i migracji, kontroli granic zewnętrznych i powrotów, oraz zapobiegać niedozwolonemu przemieszczaniu się między państwami członkowskimi, w oparciu o solidarność i sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwami członkowskimi, co jest również sprawiedliwe wobec obywateli państw trzecich i bezpaństwowców oraz w pełnym poszanowaniu praw podstawowych.

(2)

Niezbędne jest kompleksowe podejście, aby wzmocnić wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi, przy jednoczesnym uznaniu, że skuteczność takiego ogólnego podejścia zależy od wspólnego uwzględnienia i wdrożenia wszystkich elementów w sposób zintegrowany.

(3)

Unia i jej państwa członkowskie mogą stanąć w obliczu wyzwań migracyjnych, które mogą być bardzo zróżnicowane, w szczególności pod względem skali i struktury przybyć. W związku z tym niezbędne jest, aby Unia dysponowała różnorodnymi narzędziami umożliwiającymi reagowanie na wszystkie rodzaje sytuacji. W ramach kompleksowego podejścia określonego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1351 (4), w tym poprzez partnerstwa z odpowiednimi państwami trzecimi, należy zapewnić, aby Unia miała do dyspozycji szczegółowe przepisy umożliwiające skuteczne zarządzanie migracją, w szczególności w odniesieniu do uruchamiania obowiązkowego mechanizmu solidarnościowego, oraz aby wprowadzono wszelkie niezbędne środki służące zapobieganiu wystąpienia kryzysu. Niniejsze rozporządzenie określa przepisy, które uzupełniają to podejście oraz przepisy określone w dyrektywie Rady 2001/55/WE (5), które mogą być wykorzystywane w tym samym czasie.

(4)

Niezależnie od wprowadzenia niezbędnych środków zapobiegawczych, nie można wykluczyć wystąpienia sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu wynikających z okoliczności pozostających poza kontrolą Unii i jej państw członkowskich. Takie wyjątkowe sytuacje mogą obejmować masowe przybycia obywateli państw trzecich i bezpaństwowców na terytorium jednego lub większej liczby państw członkowskich lub sytuację instrumentalizacji migrantów przez państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy, których celem jest destabilizacja państwa członkowskiego lub Unii, lub sytuację spowodowaną działaniem siły wyższej w państwie członkowskim. W tych okolicznościach możliwe jest, że środki i elastyczność przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 i rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1348 (6) nie będą wystarczające do reagowania na takie wyjątkowe sytuacje. Te wyjątkowe sytuacje różnią się od sytuacji, w których państwo członkowskie stoi w obliczu znaczącej sytuacji migracyjnej ze względu na łączny skutek, jaki przybycia wywierają na jego dobrze przygotowany system azylowy, system przyjmowania i system migracyjny, lub w przypadku gdy państwo członkowskie znajduje się pod presją migracyjną z powodu skali przybyć, które jednak nie osiągają poziomów masowych przybyć, ale stwarzają nieproporcjonalne obowiązki na jego dobrze przygotowane systemy, i do których zastosowanie mają środki przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351. Ponadto niniejsze rozporządzenie nie narusza wykonywania przez państwa członkowskie spoczywających na nich obowiązków w zakresie utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.

(5)

Niniejsze rozporządzenie ma na celu zwiększenie gotowości i odporności Unii w zakresie zarządzania sytuacjami kryzysowymi oraz ułatwienie koordynacji operacyjnej, wsparcia w zakresie zdolności oraz dostępności finansowania w sytuacjach kryzysowych.

(6)

Niniejsze rozporządzenie zapewnia skuteczne stosowanie zasady solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi oraz dostosowanie odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej, w tym stosowania procedury przyspieszonej, tak aby państwa członkowskie i Unia dysponowały niezbędnymi narzędziami prawnymi w celu szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe i sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej, w tym aby możliwe było dostosowanie terminów w celu przeprowadzenia wszystkich procedur.

(7)

Niniejsze rozporządzenie zapewnia, aby państwa członkowskie uzyskiwały pełne wsparcie w sytuacjach kryzysowych i sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej, w tym za pośrednictwem mechanizmu solidarnościowego zapewniającego w sytuacjach kryzysowych sprawiedliwy podział odpowiedzialności i równowagę wysiłków między państwami członkowskimi.

(8)

Niniejsze rozporządzenie zapewnia poszanowanie praw podstawowych obywateli państw trzecich i bezpaństwowców oraz zasad uznanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), w szczególności prawa do poszanowania i ochrony godności człowieka, zakazu tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania, prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, zasady najlepszego interesu dziecka, prawa do azylu oraz ochrony w przypadku usunięcia z terytorium państwa, wydalenia lub ekstradycji, a także Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców przyjętej w dniu 28 lipca 1951 r., uzupełnionej protokołem nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”). Niniejsze rozporządzenie należy wykonywać zgodnie z Kartą i zasadami ogólnymi prawa Unii, a także z prawem międzynarodowym. W celu odzwierciedlenia konieczności uwzględniania w pierwszej kolejności najlepszego interesu dziecka, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka z 1989 r., oraz konieczności poszanowania życia rodzinnego, a także zapewnienia ochrony zdrowia danych osób, należy stosować środki ochrony wobec małoletnich i członków ich rodzin oraz osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które ze względu na stan zdrowia wymagają szczególnego i odpowiedniego wsparcia. Do osób objętych odstępstwami przewidzianymi w niniejszym rozporządzeniu nadal powinny mieć zastosowanie przepisy i gwarancje określone w rozporządzeniu (UE) 2024/1348, chyba że niniejsze rozporządzenie stanowi inaczej. Od momentu złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej nadal powinny mieć zastosowanie przepisy określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1346 (7), w tym przepisy dotyczące detencji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową.

(9)

Niniejsze rozporządzenie nie przewiduje odstępstw od przepisów i gwarancji, w tym w zakresie świadczeń materialnych w ramach przyjmowania, przewidzianych w dyrektywie (UE) 2024/1346. W sytuacji kryzysowej państwo członkowskie powinno przewidzieć dodatkowe i wystarczające zasoby ludzkie i materialne, aby było w stanie wypełniać swoje zobowiązania wynikające z tej dyrektywy.

(10)

Przepisy i gwarancje określone w rozporządzeniach (UE) 2024/1356 (8), (UE) 2024/1358 (9) i (UE) 2024/1347 (10) oraz w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/… (11) nadal powinny być stosowane, niezależnie od odstępstw stosowanych w ramach niniejszego rozporządzenia. Państwa członkowskie powinny stosować środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu wyłącznie zgodnie z warunkami, którym podlegają te środki, jak przewidziano w odpowiedniej decyzji wykonawczej Rady przyjętej zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz w przypadku gdy jest to bezwzględnie konieczne i proporcjonalne.

(11)

Przyjęcie środków w ramach niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do konkretnego państwa członkowskiego powinno pozostawać bez uszczerbku dla możliwości zastosowania art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

(12)

Masowe przybycia obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców mogą doprowadzić do sytuacji, w której dane państwo członkowskie nie będzie w stanie rozpatrywać wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej obywateli państw trzecich i bezpaństwowców zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 i rozporządzeniu (UE) 2024/1348 i gdy taka sytuacja ma konsekwencje dla funkcjonowania systemu azylowego i systemu migracyjnego, nie tylko w tym państwie członkowskim, ale także w całej Unii. Niezbędne jest zatem ustanowienie szczegółowych przepisów i mechanizmów, które powinny umożliwiać podjęcie skutecznych działań w reakcji na takie sytuacje.

(13)

Państwa członkowskie powinny posiadać wystarczające zasoby ludzkie i finansowe oraz wystarczającą infrastrukturę, aby skutecznie wdrażać polityki zarządzania azylem i migracją. Państwa członkowskie powinny zapewniać stosowną koordynację między odpowiednimi organami krajowymi, a także z organami krajowymi pozostałych państw członkowskich, aby zapewnić dobre przygotowanie - obejmujące gotowość i planowanie kryzysowe - swojego systemu azylowego, systemu przyjmowania, w tym służb odpowiedzialnych za ochronę dzieci, lub systemu powrotów oraz wystarczającą zdolność w odniesieniu do każdego elementu.

(14)

Sytuacja instrumentalizacji może wystąpić wówczas, gdy państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zachęcają obywateli państw trzecich i bezpaństwowców do przemieszczania się na granice zewnętrzne Unii lub do państwa członkowskiego lub ułatwiają im to przemieszczanie, w przypadku gdy takie działania wskazują na to, że państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zamierzają zdestabilizować Unię lub państwo członkowskie, oraz w przypadku gdy takie działania mogą zagrozić podstawowym funkcjom państwa członkowskiego, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego.

(15)

Sytuacji, w których podmioty niepaństwowe są zaangażowane w przestępczość zorganizowaną, w szczególności w działalność przemytniczą, nie należy uznawać za instrumentalizację migrantów, jeżeli działania te nie mają na celu destabilizacji Unii lub państwa członkowskiego.

(16)

Za instrumentalizację migrantów nie należy uznawać pomocy humanitarnej, jeżeli działania te nie mają na celu destabilizacji Unii lub państwa członkowskiego.

(17)

Bez uszczerbku dla środków mających zastosowanie w ramach innych dziedzin polityki oraz innych instrumentów prawnych, w celu zapewnienia natychmiastowej i odpowiedniej reakcji na zagrożenia hybrydowe, zgodnie z prawem Unii i zobowiązaniami międzynarodowymi, niniejsze rozporządzenie koncentruje się na szczególnych środkach mających zastosowanie w dziedzinie migracji, których celem jest reagowanie na sytuacje instrumentalizacji.

(18)

W sytuacji instrumentalizacji obywatele państw trzecich i bezpaństwowcy mogą ubiegać się o ochronę międzynarodową na granicy zewnętrznej lub w strefie tranzytowej państwa członkowskiego, przy czym często są to osoby zatrzymane w związku z niedozwolonym przekroczeniem granicy zewnętrznej drogą lądową, morską lub powietrzną, lub osoby sprowadzone na ląd w następstwie operacji poszukiwawczo-ratowniczych. Może to w szczególności prowadzić do nieoczekiwanego znaczącego zwiększenia liczby wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej na granicach zewnętrznych. W tym kontekście należy zapewnić skuteczny i rzeczywisty dostęp do procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową zgodnie z art. 18 Karty i z konwencją genewską.

(19)

W odniesieniu do Cypru, w rozporządzeniu Rady (WE) nr 866/2004 (12) przewidziano szczegółowe przepisy dotyczące linii dzielącej obszary Republiki Cypryjskiej na te, na których sprawuje ona efektywną kontrolę, oraz na te, na których nie sprawuje efektywnej kontroli. Chociaż linia ta nie stanowi granicy zewnętrznej, sytuację, w której państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zachęcają obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do przekraczania tej linii lub ułatwiają im jej przekraczanie, należy uznać za instrumentalizację, jeżeli występują wszystkie pozostałe elementy instrumentalizacji.

(20)

Państwo członkowskie może również stanąć w obliczu nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych okoliczności, które są poza jego kontrolą i których konsekwencji nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności. Takie sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej mogą uniemożliwiać państwu członkowskiemu wykonywanie zobowiązań wynikających z prawa Unii i mogą mieć konsekwencje nie tylko w tym państwie członkowskim, ale również w całej Unii. Przykładami sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej są, między innymi, pandemie i klęski żywiołowe.

(21)

W przypadku gdy państwo członkowskie uznaje, że stoi w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, to państwo członkowskie powinno mieć możliwość wystąpienia z wnioskiem o zezwolenie na zastosowanie odstępstw i środków solidarnościowych przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu. Wniosek ten powinien zawierać opis sytuacji oraz wyszczególnienie środków, o zastosowanie których wystąpiono w celu zareagowania na konkretną sytuację. Wniosek ten powinien również zawierać powody, dla których dana sytuacja wymaga zastosowania tych środków, oraz - w stosownych przypadkach - wskazywać środki już podjęte w celu zareagowania na tę sytuację.

(22)

Zastosowanie środków ze stałego unijnego zestawu narzędzi wsparcia w obszarze migracji, ustanowionego na podstawie art. 6 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/1351 (zwanym dalej „zestawem narzędzi”), nie powinno być warunkiem wstępnym korzystania ze środków solidarnościowych na podstawie niniejszego rozporządzenia.

(23)

W sytuacji kryzysowej państwo członkowskie, które stoi w obliczu takiej sytuacji, powinno mieć możliwość zwrócenia się z wnioskiem do innych państw członkowskich o zastosowanie środków solidarnościowych i środków wsparcia, które najlepiej odpowiadają jego potrzebom w zakresie zarządzania daną sytuacją i które wymagają zwiększonej solidarności w porównaniu z solidarnością przewidzianą w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 w kontekście zmniejszania odpowiedzialności państwa członkowskiego za rozwiązanie sytuacji kryzysowej. Zwiększone środki solidarnościowe i środki wsparcia mogą przybierać formę relokacji, wkładów finansowych, alternatywnych środków solidarnościowych lub ich połączenie.

(24)

W sytuacji kryzysowej lub w sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej państwo członkowskie, które stoi w obliczu takiej sytuacji, powinno mieć możliwość wystąpienia z wnioskiem o zezwolenie na zastosowanie odstępstw od odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej, w tym azylowej procedury granicznej. W stosownych przypadkach wnioski takie powinny zawierać również informację o wyborze danego państwa członkowskiego w odniesieniu do wyłączenia z procedury granicznej określonych kategorii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową lub zakończenia stosowania procedury granicznej względem tych kategorii osób. Przekazując taki wniosek, dane państwo członkowskie powinno móc powiadomić Komisję o swoim zamiarze zastosowania odstępstwa od terminu rejestracji, zanim na to odstępstwo udzielone zostanie zezwolenie w decyzji wykonawczej Rady, a także o dokładnych powodach, dla których konieczne jest podjęcie natychmiastowego działania. Okres stosowania tego odstępstwa nie powinien przekraczać 10 dni od dnia następującego po złożeniu wniosku, chyba że udzielone zostanie zezwolenie w decyzji wykonawczej Rady. Wykonując swoje odpowiednie obowiązki w ramach procedury udzielania zezwolenia, Komisja i Rada powinny działać szybko, aby zmniejszyć lukę czasową między końcem takiego okresu a przyjęciem odpowiedniej decyzji wykonawczej Rady.

(25)

Z uwagi na to, że państwo członkowskie może stanąć w obliczu szeregu sytuacji opisanych w niniejszym rozporządzeniu w tym samym czasie, to państwo członkowskie powinno mieć możliwość wystąpienia z wnioskiem o różne środki na podstawie niniejszego rozporządzenia - które przewidziano jako uzupełniające - oraz uzyskania zezwolenia na ich stosowanie lub korzystanie z nich.

(26)

Aby umożliwić właściwe zarządzanie sytuacją kryzysową, w tym sytuacją instrumentalizacji, lub sytuacją spowodowaną działaniem siły wyższej, a także aby zapewnić przewidywalność oraz stosowne dostosowanie odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej - w tym azylowej procedury granicznej - do takich sytuacji, należy powierzyć Komisji uprawnienie do oceny danej sytuacji, na uzasadniony wniosek danego państwa członkowskiego, oraz do określenia, w drodze decyzji wykonawczej, czy państwo członkowskie występujące z wnioskiem stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, w tym sytuacji instrumentalizacji, lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej.

(27)

W sytuacji kryzysowej, środki solidarnościowe podjęte w celu zareagowania na taką sytuację powinny wykraczać poza środki przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351. Z tego powodu Komisja, oceniając daną sytuację, powinna uwzględnić wskaźniki ilościowe i jakościowe przewidziane w art. 9 tego rozporządzenia oraz udokumentowane informacje przekazane przez państwo członkowskie występujące z wnioskiem i informacje zebrane na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2303 (13) i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 (14), a także europejskie roczne sprawozdanie dotyczące azylu i migracji, o którym mowa w rozporządzeniu (UE) 2024/1351. W sytuacjach instrumentalizacji, Komisja powinna uwzględnić powody, dla których zestaw narzędzi nie jest wystarczający do zareagowania na daną sytuację. Komisja powinna zebrać wystarczające informacje umożliwiające właściwą ocenę tego, czy państwo członkowskie występujące z wnioskiem stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, w tym sytuacji instrumentalizacji, lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, w konsultacji z odpowiednimi agencjami, w szczególności z Agencją Unii Europejskiej ds. Azylu (zwaną dalej „Agencją ds. Azylu”), Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej, Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej, oraz z organizacjami międzynarodowymi, w szczególności z Biurem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), Międzynarodową Organizacją ds. Migracji (IOM) oraz innymi odpowiednimi organizacjami.

(28)

Aby zapewnić wysoki poziom kontroli politycznej oraz wsparcie i wyrażania solidarności Unii, istotne jest rozważenie, czy Rada Europejska przyznała, że Unia lub jedno lub większa liczba jej państw członkowskich stoją w obliczu sytuacji instrumentalizacji migrantów. Instrumentalizacja migrantów może zagrażać podstawowym funkcjom państwa członkowskiego, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego.

(29)

Aby zapewnić odpowiednią odpowiedź, która jest konieczna i proporcjonalna, w celu reakcji na daną sytuację, Komisja powinna w swoim wniosku wskazać, w stosownych przypadkach, konkretne odstępstwa, na których stosowanie należy zezwolić danemu państwu członkowskiemu. W sytuacji instrumentalizacji należy wyraźnie wskazać osoby będące przedmiotem instrumentalizacji, w odniesieniu do których można zastosować odpowiednie odstępstwa. W sytuacji kryzysowej, w stosownych przypadkach oraz po konsultacji z państwem członkowskim stojącym w obliczu sytuacji kryzysowej, Komisja powinna zamieścić w swoim wniosku projekt planu reagowania solidarnościowego, w którym wskazuje odpowiednie środki solidarnościowe i ich poziom wymagany w konkretnej sytuacji, w tym całkowitą liczbę relokacji, wkładów finansowych lub alternatywnych środków solidarnościowych, uznając, że różne rodzaje solidarności mają taką samą wartość, z poszanowaniem pełnej swobody uznania przysługującej państwom członkowskim w zakresie wyboru środków solidarnościowych.

(30)

Ze względu na to, że zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1351 w sytuacji presji migracyjnej relokacja lub kompensacje odpowiedzialności powinny pokryć 60 % potrzeb w zakresie relokacji, w sytuacji kryzysowej ważne jest, aby zostały uwzględnione wszystkie potrzeby danego państwa członkowskiego w zakresie solidarności. Z tego powodu, jeżeli w decyzji wykonawczej Rady ustanowiony zostaje plan reagowania solidarnościowego, państwu członkowskiemu stojącemu w obliczu sytuacji kryzysowej powinno przysługiwać pierwszeństwo w wykorzystaniu nieprzydzielonych zobowiązań solidarnościowych lub zobowiązań solidarnościowych, które nie zostały jeszcze wykonane i są dostępne w ramach rocznej puli solidarnościowej ustanowionej zgodnie z art. 57 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Jeżeli nie jest to możliwe lub jeżeli roczna pula solidarnościowa nie zawiera zobowiązań wystarczających do pokrycia zidentyfikowanych potrzeb, państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej powinno również wykorzystać wkłady przewidziane w decyzji wykonawczej Rady, przy założeniu, że różne rodzaje solidarności mają taką samą wartość. W celu uwzględnienia wszystkich potrzeb danego państwa członkowskiego, jeżeli połączenie zobowiązań dotyczących relokacji dostępnych w ramach rocznej puli solidarnościowej i przewidzianych w decyzji wykonawczej Rady nie jest wystarczające, kompensacje odpowiedzialności powinny stać się obowiązkowe, aby pokryć potrzeby określone w planie reagowania solidarnościowego. W tym celu, na terytorium państwa członkowskiego wnoszącego wkład powinny znajdować się osoby, do których kompensacje mają zastosowanie.

(31)

Sytuacje kryzysowe lub sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej również mogą zagrażać podstawowym funkcjom państwa członkowskiego. Aby zwiększyć wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi oraz poprawić koordynację na poziomie Unii, należy powierzyć Radzie uprawnienia wykonawcze do przyjęcia decyzji wykonawczej zezwalającej państwu członkowskiemu na zastosowanie odstępstw i środków solidarnościowych przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, o ile spełnione zostały określone warunki. Okres stosowania środków, na których zastosowanie zezwala pierwotna decyzja wykonawcza, powinien wynosić trzy miesiące. Należy umożliwić przedłużenie tego okresu o kolejne trzy miesiące, po potwierdzeniu przez Komisję, że sytuacja kryzysowa lub sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej utrzymują się. Rada powinna być uprawniona do kolejnego przedłużenia zezwolenia na zastosowanie odstępstw i środków solidarnościowych, na maksymalny okres trzech miesięcy, na podstawie wniosku Komisji, jeżeli okoliczności uzasadniające przedłużenie stosowania odstępstw i środków solidarnościowych utrzymują się. Należy również umożliwić przedłużenie tego okresu o kolejne trzy miesiące po potwierdzeniu przez Komisję, że dana sytuacja utrzymuje się. Rada powinna być uprawniona do uchylenia stosowania środków na podstawie wniosku Komisji, w przypadku gdy ustały okoliczności uzasadniające zastosowanie odstępstw i środków solidarnościowych. Należy umożliwić zmianę stosowanych odstępstw decyzją przedłużającą zezwolenie. Wykonując swoje uprawnienia i obowiązki, Komisja i Rada powinny zapewniać, aby przez cały czas przestrzegane były zasady proporcjonalności i konieczności.

(32)

Decyzja wykonawcza Rady powinna określać, w stosownych przypadkach, konkretne odstępstwa, do których stosowania - w zależności od charakteru każdego odstępstwa - udziela się zezwolenia państwu członkowskiemu stojącemu w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, a także powinna określać datę, od której odstępstwa te można stosować. W decyzji tej należy ponadto określić podstawy, na których się ona opiera, oraz zakres osobowy odstępstw.

(33)

Decyzja wykonawcza Rady powinna, w stosownych przypadkach, ustanowić plan reagowania solidarnościowego wskazujący konkretne wymagane środki solidarnościowe i środki wsparcia wraz z ich poziomami, a także zobowiązania podjęte przez państwa członkowskie wnoszące wkład. W tym celu podejmowanie zobowiązań należy przeprowadzić w ramach przyjmowania decyzji wykonawczej Rady. Ważne jest, aby państwu członkowskiemu wnoszącemu wkład zapewnić pełną swobodę uznania w odniesieniu do wyboru między rodzajami środków solidarnościowych i środków wsparcia.

(34)

Z uwagi na to, jak ważne jest stosowanie środków określonych w niniejszym rozporządzeniu wyłącznie tak długo i w takim zakresie, jak jest to bezwzględnie konieczne, Komisja i Rada powinny stale monitorować i weryfikować daną sytuację pod kątem konieczności i proporcjonalności tych środków. W tym kontekście Komisja powinna zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie praw podstawowych i standardów humanitarnych oraz powinna mieć możliwość zwrócenia się do Agencji ds. Azylu o zainicjowanie monitorowania systemu azylowego lub systemu przyjmowania w danym państwie członkowskim zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/2303.

(35)

Aby zapewnić właściwe wykonanie środków solidarnościowych w sytuacji kryzysowej, zastosowanie mają przepisy proceduralne określone w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 w odniesieniu do przeprowadzania relokacji, z uwzględnieniem powagi i pilności tej sytuacji.

(36)

Aby zapewnić sprawne wdrażanie mechanizmu solidarnościowego na podstawie niniejszego rozporządzenia, unijny koordynator ds. solidarności powinien, w uzupełnieniu do zadań określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351, wspierać działania relokacyjne i propagować wśród państw członkowskich kulturę gotowości, współpracy i odporności. W sytuacji kryzysowej unijny koordynator ds. solidarności powinien co dwa tygodnie wydawać biuletyn dotyczący stanu wdrażania i funkcjonowania mechanizmu relokacji. Należy zapewnić, aby biuro unijnego koordynatora ds. solidarności dysponowało personelem i zasobami wystarczającymi do skutecznego wykonywania jego roli w ramach niniejszego rozporządzenia. Podczas wdrażania relokacji w pierwszej kolejności należy uwzględniać osoby wymagające szczególnego traktowania.

(37)

Osoby wymagające szczególnego traktowania należy w kontekście relokacji uwzględniać w pierwszej kolejności, w szczególności gdy mają szczególne potrzeby w zakresie przyjmowania w rozumieniu art. 24 dyrektywy (UE) 2024/1346 lub potrzebują szczególnych gwarancji proceduralnych, o których mowa w art. 20-23 rozporządzenia (UE) 2024/1348. Zgodnie z art. 24 dyrektywy (UE) 2024/1346 osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową należące do którejkolwiek z następujących kategorii mogą mieć szczególne potrzeby w zakresie przyjmowania: małoletni, małoletni bez opieki, osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze, kobiety w ciąży, lesbijki, geje, osoby biseksualne, transpłciowe i interseksualne, rodzice samotnie wychowujący małoletnie dzieci, ofiary handlu ludźmi, osoby poważnie chore, osoby z zaburzeniami psychicznymi, w z zespołem stresu pourazowego, oraz osoby, które były torturowane, zostały zgwałcone lub doświadczyły innej poważnej przemocy psychicznej, fizycznej lub seksualnej, na przykład ofiary przemocy ze względu na płeć, okaleczania żeńskich narządów płciowych, małżeństw dziecięcych lub przymusowych, lub przemocy na tle seksualnym, przemocy ze względu na płeć, rasę lub religię.

(38)

W przeciwieństwie do przepisów rozporządzenia (UE) 2024/1351, w przypadku gdy państwa członkowskie nie są zobowiązane do przejmowania odpowiedzialności powyżej poziomu swojego sprawiedliwego udziału, w sytuacji kryzysowej wdrożenie planu reagowania solidarnościowego może doprowadzić do tego, że państwo lub państwa członkowskie wnoszące wkład przejmą odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej powyżej poziomu swojego sprawiedliwego udziału. W takich przypadkach takie państwo członkowskie powinno być uprawnione do proporcjonalnego zmniejszenia części przekraczającej poziom sprawiedliwego udziału w odniesieniu do wykonywania zobowiązań solidarnościowych w ramach kolejnych cykli rocznych przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 w okresie pięciu lat. Takie zmniejszenie można by również przewidzieć w decyzji wykonawczej Rady przyjętej zgodnie z art. 4 ust. 3 w odniesieniu do odpowiedniej liczby wniosków przekraczających poziom sprawiedliwego udziału i w ciągu pięciu lat od dnia, w którym przestała obowiązywać decyzja wykonawcza Rady, która doprowadziła do przekroczenia przez dane państwo członkowskie poziomu jego sprawiedliwego udziału. Zmniejszenia w ramach kolejnych cykli rocznych i zmniejszenia przewidziane w decyzji wykonawczej Rady powinny móc być stosowane alternatywnie lub jednocześnie, pod warunkiem że odpowiadają one liczbie wniosków, w odniesieniu dane których to państwo członkowskie wniosło wkład powyżej poziomu swojego sprawiedliwego udziału, oraz że nie przekraczają tej liczby.

(39)

W przypadku gdy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, może być zmuszone przekierowywać zasoby, aby móc zarządzać przybyciami obywateli państw trzecich i bezpaństwowców na swoich granicach. W związku z tym to państwo członkowskie może potrzebować czasu na reorganizację swoich zasobów i zwiększenie swoich zdolności, w tym przy wsparciu ze strony odpowiednich agencji Unii. To państwo członkowskie może również potrzebować więcej czasu na podejmowanie decyzji w sprawie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej bez zezwalania na wjazd na swoje terytorium. W takiej sytuacji to państwo członkowskie powinno mieć możliwość odstąpienia od terminów rejestracji i procedury granicznej.

(40)

W przypadku gdy państwo członkowskie stosuje jeden lub większą liczbę środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, powinno ono informować obywateli państw trzecich i bezpaństwowców w języku, który rozumieją, lub co do którego można zasadnie przypuszczać, że go rozumieją, o zastosowanych odstępstwach oraz o okresie stosowania środków. Państwa członkowskie są zobowiązane do uwzględniania wszelkich szczególnych potrzeb proceduralnych i szczególnych potrzeb w zakresie przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które mogą się pojawić, oraz do przekazywania informacji w odpowiedni sposób. Ponadto zastosowanie mają art. 8, dotyczący udzielania informacji, i art. 36 ust. 3, dotyczący informacji o możliwości odwołania się od decyzji w sprawie wniosku, rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(41)

W przypadku stosowania odstępstw od procedury azylowej, właściwe organy powinny zapewniać w pierwszej kolejności środki ochrony dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową o szczególnych potrzebach proceduralnych i szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania, w tym osób mających problemy zdrowotne. Z tego powodu państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej nie powinno stosować odstępstw od procedury azylowej lub powinno zaprzestać ich stosowania, w przypadku gdy istnieją względy medyczne przemawiające za niestosowaniem procedury granicznej zgodnie z art. 53 ust. 2 lit. d) rozporządzenia (UE) 2024/1348 lub w przypadku gdy nie można udzielić niezbędnego wsparcia osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową o szczególnych potrzebach proceduralnych zgodnie z art. 53 ust. 2 lit. b) tego rozporządzenia lub w przypadku gdy nie można udzielić niezbędnego wsparcia osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania zgodnie z dyrektywą (UE) 2024/1346. Dane państwo członkowskie powinno priorytetowo traktować rozpatrywanie wniosków złożonych przez osoby o szczególnych potrzebach proceduralnych zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348 oraz przez osoby o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania, zdefiniowane w art. 2 pkt 14 dyrektywy (UE) 2024/1346, zwłaszcza małoletnich i członków ich rodzin.

(42)

W sytuacjach kryzysowych i w sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej należy zezwolić państwu członkowskiemu na odstąpienie od rozporządzenia (UE) 2024/1348 w celu rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej nie później niż cztery tygodnie po złożeniu takich wniosków. Takie przedłużenie powinno pozostawać bez uszczerbku dla praw osób ubiegających się o azyl zagwarantowanych w Karcie, rozporządzeniu (UE) 2024/1348 i dyrektywie (UE) 2024/1346. Bez uszczerbku dla wyjątku przewidzianego w okresie między złożeniem wniosku a przyjęciem decyzji wykonawczej Rady, w sytuacji kryzysowej charakteryzującej się masowymi przybyciami obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, przedłużenie okresu rejestracji powinno być stosowane wyłącznie w terminie określonym w pierwotnej decyzji wykonawczej Rady.

(43)

W obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej dane państwo członkowskie powinno mieć możliwość przedłużenia rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej o sześć tygodni. Przedłużenie nie powinno być wykorzystywane jako uzupełnienie okresu, o którym mowa w art. 51 ust. 2 akapit trzeci rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(44)

Państwo członkowskie, które stoi w obliczu sytuacji kryzysowej lub w sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, powinno mieć możliwość wystąpienia z wnioskiem o środki spośród szeregu opcji w odniesieniu do stosowania procedury granicznej, z uwzględnieniem struktury przepływów migracyjnych i ich zróżnicowanego charakteru, w zależności od konkretnej sytuacji kryzysowej.

(45)

W sytuacjach kryzysowych, charakteryzujących się masowymi przybyciami obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, lub w sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej, konieczne może okazać się zezwolenie państwom członkowskim na niestosowanie procedury granicznej w odniesieniu do osób pochodzących z państw trzecich, w przypadku których średni wskaźnik udzielania ochrony międzynarodowej na poziomie Unii wynosi poniżej 20 %. Aby zastosować takie odstępstwo, należy ocenić w decyzji wykonawczej Rady, czy środki przewidziane w planie kryzysowym danego państwa członkowskiego, o którym mowa w art. 32 dyrektywy (UE) 2024/1346, są wystarczające do zareagowania na daną sytuację. W każdym przypadku państwa członkowskie są zobowiązane do stosowania procedury granicznej w sytuacjach, o których mowa w art. 42 ust. 1 lit. c) i f) rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(46)

W sytuacji kryzysowej, charakteryzującej się masowymi przybyciami obywateli państw trzecich i bezpaństwowców ubiegających się o ochronę międzynarodową, konieczne może okazać się umożliwienie państwom członkowskim obniżenia progu obowiązkowego stosowania procedury granicznej przewidzianego w art. 42 ust. 1 lit. j) rozporządzenia (UE) 2024/1348. W każdym przypadku obniżony próg nie powinien być niższy niż 5 %. Państwa członkowskie są zobowiązane do stosowania procedury granicznej w sytuacjach, o których mowa w art. 42 ust. 1 lit. c) i f) tego rozporządzenia.

(47)

W sytuacji kryzysowej, charakteryzującej się masowymi przybyciami obywateli państw trzecich i bezpaństwowców ubiegających się o ochronę międzynarodową, konieczne może okazać się rozszerzenie zakresu stosowania procedury granicznej ustanowionej w art. 43 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz umożliwienie państwom członkowskim podejmowania w ramach procedury granicznej także decyzji również co do zasadności wniosku w przypadkach gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową ma obywatelstwo państwa trzeciego, dla którego odsetek decyzji udzielających ochrony międzynarodowej na poziomie Unii wynosi 50 % lub mniej, lub - w przypadku bezpaństwowców - ma poprzednie miejsce pobytu w tym państwie trzecim. W związku z tym podczas stosowania procedury granicznej w kontekście sytuacji kryzysowej państwa członkowskie powinny nadal stosować procedurę graniczną przewidzianą w art. 43-54 tego rozporządzenia, ale mogą rozszerzyć stosowanie procedury granicznej na obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców pochodzących z państw trzecich, w przypadku których średni wskaźnik przyznawania azylu na poziomie Unii wynosi powyżej 20 % lecz poniżej 50 %, mając na uwadze możliwość wystąpienia szybko zmieniających się potrzeb w zakresie ochrony, które mogłyby pojawić się w państwie pochodzenia, które odzwierciedlane są w kwartalnych aktualizacjach danych Eurostatu. To rozszerzenie zakresu procedury granicznej nie powinno mieć wpływu na podstawy oraz inne przepisy mające zastosowanie do obowiązkowej procedury granicznej przewidzianej w tym rozporządzeniu. W przypadku gdy państwo członkowskie uzyskało zezwolenie na rozszerzenie zakresu procedury granicznej, wniosków rozpatrywanych w ramach tej procedury nie należy uznawać za część odpowiedniej zdolności na podstawie art. 47, ani uwzględniać do celów obliczenia maksymalnej rocznej liczby wniosków na podstawie art. 50 tego rozporządzenia.

(48)

Detencję osób ubiegających się o ochronę międzynarodową należy stosować zgodnie z podstawową zasadą, że żadnej osoby nie należy umieszczać w detencji wyłącznie z tego powodu, że osoba ta stara się uzyskać ochronę międzynarodową, w szczególności zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi państw członkowskich oraz z art. 31 konwencji genewskiej. Zgodnie z dyrektywą (UE) 2024/1346 co do zasady małoletnich nie powinno się umieszczać w detencji, lecz powinno się ich umieszczać w miejscach zakwaterowania ze specjalnymi udogodnieniami dla małoletnich, w tym - w stosownych przypadkach - w miejscach, w których nie są pozbawieni wolności, zintegrowanych w ramach społeczności lokalnej. Zważywszy na negatywny wpływ detencji na małoletnich, taka detencja powinna być stosowana - zgodnie z prawem Unii - wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach, gdy jest to bezwzględnie konieczne, jako środek ostateczny i przez jak najkrótszy okres, nigdy w więzieniu ani innych placówkach wykorzystywanych do celów ścigania przestępstw. Małoletni nie powinni być oddzielani od swoich rodziców lub opiekunów, a zasada jedności rodziny powinna na ogół prowadzić do stosowania odpowiednich alternatyw dla detencji rodzin z małoletnimi, w odpowiednich dla nich miejscach zakwaterowania. Ponadto należy dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić dostępność realnego zakresu odpowiednich alternatyw dla detencji małoletnich.

(49)

W sytuacji instrumentalizacji oraz aby zapobiec wykorzystywaniu przez państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy osób określonych narodowości lub określonych kategorii obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, należy umożliwić państwu członkowskiemu odstąpienie od procedury azylowej określonej w niniejszym rozporządzeniu poprzez podjęcie, w ramach procedury granicznej określonej w art. 44-55 rozporządzenia (UE) 2024/1348, decyzji dotyczących zasadności wszystkich wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. Należy przestrzegać zasad i gwarancji określonych w tym rozporządzeniu. W decyzji wykonawczej Rady zezwalającej danemu państwu członkowskiemu na stosowanie wspomnianych odstępstw należy określić obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców będących przedmiotem instrumentalizacji. Podczas stosowania tego odstępstwa należy zwrócić szczególną uwagę na niektóre kategorie obywateli państw trzecich i bezpaństwowców będących przedmiotem instrumentalizacji, w szczególności małoletnich w wieku poniżej 12 lat i członków ich rodzin oraz osoby wymagające szczególnego traktowania o szczególnych potrzebach proceduralnych lub szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania. Grupy te należy zatem wyłączyć z procedury granicznej lub - jeżeli z indywidualnej oceny wynika, że ich wnioski mogą być zasadne - należy zaprzestać stosowania tej procedury względem tych osób. Państwa członkowskie występujące z wnioskiem o zastosowanie tego odstępstwa dysponują swobodą uznania w zakresie wyboru między tymi alternatywami. Wybór wskazany we wniosku powinien zostać odzwierciedlony w decyzji wykonawczej Rady zezwalającej na zastosowanie tego odstępstwa. Rozszerzenie zakresu procedury granicznej w sytuacji instrumentalizacji nie powinno mieć wpływu na podstawy i inne przepisy mające zastosowanie do obowiązkowej procedury granicznej przewidzianej w rozporządzeniu (UE) 2024/1348. W przypadku gdy państwo członkowskie uzyskało zezwolenie na rozszerzenie zakresu procedury granicznej, wniosków rozpatrywanych w ramach tej procedury nie należy uznawać za część odpowiedniej zdolności na podstawie w art. 48 ani uwzględniać do celów obliczenia maksymalnej rocznej liczby wniosków na podstawie art. 51 tego rozporządzenia.

(50)

Aby wesprzeć dane państwo członkowskie w udzielaniu niezbędnej pomocy obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom objętym zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia, agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych, w szczególności UNHCR, oraz inne odpowiednie organizacje partnerskie, którym państwa członkowskie powierzyły wykonywanie określonych zadań, powinny mieć skuteczny dostęp do granicy zgodnie z warunkami określonymi w dyrektywie (UE) 2024/1346 i w rozporządzeniu (UE) 2024/1348. UNHCR powinien mieć dostęp do osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w tym do takich osób znajdujących się na granicy. W tym celu dane państwo członkowskie powinno utrzymywać współpracę z tymi organizacjami.

(51)

Należy ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące sytuacji kryzysowych, charakteryzujących się masowymi przybyciami, oraz sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej, aby umożliwić państwom członkowskim przedłużenie - na ściśle określonych warunkach - terminów określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351, w przypadku gdy ze względu na nadzwyczajną sytuację nie jest możliwe ich dotrzymanie. Takie przedłużenie powinno mieć zastosowanie jednocześnie do terminów określonych do celów wysyłania wniosków o przejęcie i powiadomień o wtórnym przejęciu oraz udzielania odpowiedzi na takie wnioski i powiadomienia, a także do terminu przekazywania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową odpowiedzialnemu państwu członkowskiemu. Terminy te należy przedłużyć niezależnie od tego, czy w tym rozporządzeniu przewidziano krótsze terminy w odniesieniu do niektórych sytuacji.

(52)

Aby zapewnić skuteczny dostęp do procedury udzielania ochrony międzynarodowej, w przypadku gdy do przekazania nie dochodzi ze względu na utrzymywanie się sytuacji kryzysowej, charakteryzującej się masowymi przybyciami, lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, lub w przypadku gdy przekazujące państwo członkowskie nie przeprowadza przekazania gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową jest dostępna dla właściwych organów przekazującego państwa członkowskiego, należy określić maksymalny termin na przeprowadzenie przekazania do państwa członkowskiego stojącego w obliczu tej sytuacji. Ten maksymalny termin nie powinien być dłuższy niż rok od przyjęcia wniosku o przejęcie, od potwierdzenia powiadomienia o wtórnym przejęciu przez inne państwo członkowskie lub od ostatecznej decyzji w sprawie odwołania lub innego środka zaskarżenia w odniesieniu do decyzji o przekazaniu ze skutkiem zawieszającym zgodnie z art. 43 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 2024/1351. Ten maksymalny termin pozostaje bez uszczerbku dla możliwości przedłużenia terminów na przekazanie zgodnie z art. 46 ust. 2 tego rozporządzenia.

(53)

Aby zapobiegać sytuacji, w której wspólny europejski system azylowy przestaje funkcjonować ze względu na masowe przybycia o tak nadzwyczajnej skali i natężeniu, że nawet gdyby system azylowy, system przyjmowania i system powrotów w danym państwie członkowskie były dobrze przygotowane, mogłoby to - jeżeli na sytuację nie zareaguje Unia jako całość - stworzyć poważne ryzyko poważnych niedociągnięć w traktowaniu osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, dane państwo członkowskie powinno, w tych szczególnie wyjątkowych okolicznościach, mieć możliwość uzyskania zwolnienia z obowiązku wtórnego przejęcia osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową na podstawie art. 16 ust. 2 i art. 38 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Aby jednak zastosowanie takiego odstępstwa nie doprowadziło do dodatkowej presji na państwo członkowskie stojące w obliczu takiej sytuacji, odstępstwo to powinno być stosowane z mocą wsteczną wyłącznie do wniosków już zarejestrowanych w tym państwie członkowskim w okresie czterech miesięcy przed dniem przyjęcia decyzji wykonawczej Rady.

(54)

W przypadku gdy zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1347 obiektywne okoliczności wskazują, że wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej pochodzące od grup osób ubiegających się o ochronę międzynarodową z konkretnego państwa pochodzenia lub z konkretnego państwa, w którym miały poprzednie miejsce zwykłego pobytu, lub z konkretnych części tych państw, lub na podstawie kryteriów wynikających z tego rozporządzenia, mogą być zasadne, w interesie zarówno organów rozstrzygających, jak i danych osób ubiegających się o ochronę międzynarodową jest jak najszybsze zakończenie rozpatrywania zasadności wniosków oraz umożliwienie szybkiego i skutecznego udzielenia ochrony międzynarodowej w sytuacji kryzysowej.

(55)

Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, których wnioski są rozpatrywane w kontekście procedury przyspieszonej przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu, korzystają ze wszystkich praw i gwarancji, które przysługują osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348, w tym z prawa do informacji i prawa do skutecznego środka prawnego.

(56)

Stosując zalecenie Komisji dotyczące procedury przyspieszonej nie powinno się przeprowadzać przesłuchania co do istoty, ale jeżeli istnieją wątpliwości co do tego, czy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową należy do kategorii osób wskazanych w tym zaleceniu lub czy zastosowanie mają podstawy wyłączenia, konieczne może być przeprowadzenie takiego przesłuchania. We wszystkich przypadkach procedura nie powinna trwać dłużej niż cztery tygodnie od dnia złożenia wniosku. W przypadku gdy państwo członkowskie ustaliło, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego, to państwo członkowskie powinno mieć możliwość niezastosowania procedury przyspieszonej w odniesieniu do tej osoby. W takich okolicznościach wniosek należy rozpatrzyć zgodnie z art. 36 i 40 rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(57)

Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, których wnioski są rozpatrywane w kontekście procedury przyspieszonej przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu, powinny zgodnie z art. 29 rozporządzenia (UE) 2024/1348 otrzymać dokument zaświadczający o ich statusie w języku, który rozumieją lub co do którego można zasadnie przypuszczać, że go rozumieją.

(58)

Odpowiednie agencje Unii, UNHCR i inne odpowiednie organizacje mogą być konsultowane na różnych etapach rozpatrywania wniosku w ramach procedury przyspieszonej.

(59)

Aby zapewnić wystarczający poziom gotowości w sytuacji kryzysowej, państwa członkowskie powinny włączyć do swoich planów kryzysowych środki niezbędne do zareagowania na sytuację kryzysową i do jej rozwiązania, w tym środki niezbędne do pokonywania wyzwań w funkcjonowaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego oraz do ochrony praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i osób korzystających z ochrony międzynarodowej, a także wspierania przyszłej odporności w danym państwie członkowskim. Państwa członkowskie powinny także wykorzystywać wszystkie narzędzia dostępne na podstawie prawa krajowego i prawa Unii, w tym narzędzi przewidywania i wczesnego ostrzegania w ramach unijnego mechanizmu na potrzeby zapewnienia gotowości i zarządzania kryzysami związanymi z migracją przewidzianego w zaleceniu Komisji (UE) 2020/1366 (15).

(60)

Bez uszczerbku dla powyższego oraz w stosownych przypadkach, w sytuacji kryzysowej należy stosować wszystkie mechanizmy rozwiązywania kryzysów zawarte w zestawie narzędzi, w szczególności wsparcie finansowe i operacyjne, które mogą zapewnić - zgodnie z mającymi zastosowanie aktami prawnymi - agencje Unii, fundusze unijne oraz Unijny Mechanizm Ochrony Ludności. Następnie Komisja powinna - w ramach unijnego forum szczebla technicznego ds. migracji - zapewniać koordynację i wymianę informacji z innymi platformami, które są istotne w odniesieniu do zarządzania daną sytuacją kryzysową, w tym z unijną siecią ds. reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego, o której mowa w zaleceniu (UE) 2020/1366, oraz z zintegrowanymi uzgodnieniami dotyczącymi reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych (IPCR).

(61)

Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej powinno móc zwrócić się o wsparcie do Agencji ds. Azylu, Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej lub Europolu zgodnie z ich uprawnieniami. Ponadto oraz stosownie do przypadku, Agencja ds. Azylu może zaproponować pomoc z własnej inicjatywy zgodnie z art. 16 ust. 1 lit. d) rozporządzenia (UE) 2021/2303, natomiast Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej może zaproponować pomoc w dziedzinie powrotów zgodnie z art. 48, 50, 52 i 53 rozporządzenia (UE) 2019/1896 w porozumieniu z danym państwem członkowskim, a Europol może zaproponować pomoc zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 (16).

(62)

Aby wesprzeć państwa członkowskie, które przeprowadzają relokację jako środek solidarnościowy, należy zapewnić wsparcie finansowe z budżetu UE, w tym z instrumentu tematycznego określonego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147 (17).

(63)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie niezbędne dostosowanie przepisów dotyczących procedur azylowych oraz, w stosownych przypadkach, przepisów dotyczących solidarności, aby zapewnić państwom członkowskim możliwość reagowania na sytuacje kryzysowe i na sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie zarządzania azylem i migracją w Unii, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę i skutki działania możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(64)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje. Zważywszy że art. 12 i 13 oraz art. 1-6 w zakresie, w jakim dotyczą odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, stanowią zmianę w rozumieniu art. 3 umowy pomiędzy Wspólnotą Europejską i Królestwem Danii w sprawie kryteriów i mechanizmów określania państwa członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w Danii lub innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, i systemu Eurodac do porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania konwencji dublińskiej (18), Dania musi powiadomić Komisję o swej decyzji dotyczącej ewentualnego wdrożenia treści takich zmian w momencie ich przyjmowania lub w terminie 30 dni po ich przyjęciu.

(65)

Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(66)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii art. 12 i 13 oraz art. 1 w zakresie, w jakim dotyczą odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, stanowią nowe prawodawstwo w dziedzinie objętej zakresem przedmiotowym załącznika do umowy między Wspólnotą Europejską a Republiką Islandii i Królestwem Norwegii dotyczącej kryteriów i mechanizmów określania państwa właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Islandii lub Norwegii (19).

(67)

W odniesieniu do Szwajcarii art. 12 i 13 oraz art. 1-6 w zakresie, w jakim dotyczą odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, są aktami lub środkami stanowiącymi zmianę lub rozwinięcie postanowień art. 1 umowy między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską dotyczącej kryteriów i mechanizmów umożliwiających określanie państwa właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Szwajcarii (20).

(68)

W odniesieniu do Liechtensteinu art. 12 i 13 oraz art. 1-6 w zakresie, w jakim dotyczą odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, są aktami lub środkami stanowiącymi zmianę lub rozwinięcie postanowień art. 1 umowy między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską dotyczącej kryteriów i mechanizmów umożliwiających określanie państwa właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Szwajcarii, do którego odnosi się art. 3 Protokołu między Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej kryteriów i mechanizmów umożliwiających określanie państwa właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Szwajcarii (21),

a)

wyjątkową sytuację masowych przybyć obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do państwa członkowskiego drogą lądową, powietrzną lub morską, w tym osób sprowadzonych na ląd w następstwie operacji poszukiwawczo-ratowniczych, i o takiej skali i charakterze, biorąc pod uwagę, między innymi, liczbę ludności, PKB i specyficzne uwarunkowania geograficzne danego państwa członkowskiego, w tym wielkości terytorium, że powoduje, że dobrze przygotowany system azylowy, system przyjmowania, w tym służby odpowiedzialne za ochronę dzieci, lub system powrotów w danym państwie członkowskim przestaje funkcjonować - w tym w wyniku sytuacji występującej na poziomie lokalnym lub regionalnym - do tego stopnia, że mogłoby to mieć poważne konsekwencje dla funkcjonowania wspólnego europejskiego systemu azylowego; lub

b)

sytuację instrumentalizacji, w której państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zachęcają obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do przemieszczania się na granice zewnętrzne lub do państwa członkowskiego, lub ułatwiają im to przemieszczanie, w celu destabilizacji Unii lub państwa członkowskiego, oraz w przypadku gdy takie działania mogą zagrozić podstawowym funkcjom państwa członkowskiego, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego.

a)

opis:

b)

w stosownych przypadkach - rodzaj i poziom środków solidarnościowych przewidzianych w art. 8 ust. 1, które dane państwo członkowskie uznaje za niezbędne;

c)

w stosownych przypadkach - odstępstwa przewidziane w art. 10-13, które państwo członkowskie uznaje za niezbędne; oraz

d)

jeżeli państwo członkowskie występuje z wnioskiem o zastosowanie odstępstwa przewidzianego w art. 11 ust. 6 - informację, czy zamierza ono przewidzieć wyłączenie z procedury granicznej określonych kategorii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, jak określono w ust. 7 lit. a) lub w ust. 7 lit. b) tego artykułu, lub zakończenie - w następstwie indywidualnej oceny przewidzianej w ust. 9 tego artykułu - stosowania procedury granicznej względem określonych kategorii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową.

a)

czy państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy ułatwiają obywatelom państw trzecich lub bezpaństwowcom przemieszczanie się do Unii;

b)

czy informacje przekazane przez dane państwo członkowskie, odpowiednio wskazują na to, że wszelkie działania objęte zakresem stosowania lit. a) mają na celu destabilizację Unii lub danego państwa członkowskiego;

c)

czy nastąpiło nieoczekiwane znaczące zwiększenie liczby wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej na granicach zewnętrznych lub w danym państwie członkowskim w porównaniu ze średnią liczbą wniosków;

d)

czy nie można w wystarczającym stopniu zareagować na skutki instrumentalizacji dla systemu migracyjnego i systemu azylowego danego państwa członkowskiego za pomocą środków z zestawu narzędzi zgodnie z art. 6 ust. 3 rozporządzenia 2024/1351.

a)

czy system azylowy, system przyjmowania, w tym służby odpowiedzialne za ochronę dzieci, lub system migracyjny państwa członkowskiego, które wystąpiło z wnioskiem, pomimo tego, że są dobrze przygotowane, i mimo już podjętych środków, przestały funkcjonować w wyniku sytuacji masowych przybyć obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, powodując, że to państwo członkowskie nie jest w stanie zareagować na tę sytuację, a także czy mogą wystąpić poważne konsekwencje dla funkcjonowania wspólnego europejskiego systemu azylowego;

b)

czy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), na którą należy zareagować w drodze koniecznego i proporcjonalnego zastosowania środków określonych w niniejszym rozporządzeniu;

c)

czy państwo członkowskie stoi w obliczu nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych okoliczności, które są poza jego kontrolą, których konsekwencji nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności, oraz w jaki sposób taka sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej uniemożliwia państwu członkowskiemu wywiązywanie się z obowiązków określonych w art. 27, art. 51 ust. 2 i art. 60 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz w art. 39, 40, 41 i 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

a)

w stosownych przypadkach - konkretne odstępstwa, o których mowa w art. 10-13, na których stosowanie powinno się zezwolić danemu państwu członkowskiemu;

b)

w stosownych przypadkach, gdy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej - projekt planu reagowania solidarnościowego, po konsultacji z tym państwem członkowskim, zapewniający państwu członkowskiemu wnoszącemu wkład pełną swobodę uznania w odniesieniu do wyboru między rodzajami środków solidarnościowych oraz zawierający:

c)

w przypadku gdy dane państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b) - określenie obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, których dotyczy ta sytuacja.

a)

w stosownych przypadkach - wskazuje konkretne odstępstwa przewidziane w art. 10-13, na których stosowanie zezwala się danemu państwu członkowskiemu;

b)

w stosownych przypadkach - ustanawia plan reagowania solidarnościowego, który zawiera:

c)

w przypadku gdy dane państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), - określa obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, których dotyczy ta sytuacja.

a)

wspiera działania relokacyjne z danego państwa członkowskiego do państwa członkowskiego wnoszącego wkład na podstawie niniejszego rozporządzenia;

b)

propaguje wśród państw członkowskich kulturę gotowości, współpracy i odporności w dziedzinie azylu i migracji, w tym poprzez wymianę najlepszych praktyk.

a)

relokacje, które należy przeprowadzić zgodnie z procedurami określonymi w art. 67 i 68 rozporządzenia (UE) 2024/1351:

b)

wkłady finansowe przeznaczone na działania, które są istotne w reagowaniu na sytuację kryzysową w danym państwie członkowskim lub w odpowiednich państwach trzecich, przy pełnym poszanowaniu praw człowieka, które mają być zapewniane przez inne państwa członkowskie zgodnie z art. 64 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

c)

alternatywne środki solidarnościowe, o których mowa w art. 56 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (UE) 2024/1351, szczególnie potrzebne do reagowania na sytuację kryzysową i zgodne z art. 65 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia; środki takie zalicza się do środków solidarności finansowej, a ich faktyczną wartość ustala się na podstawie obiektywnych kryteriów.

a)

państwa członkowskie wnoszące wkład przejmują odpowiedzialność - do 100 % potrzeb w zakresie relokacji określonych w planie reagowania solidarnościowego ustanowionym w decyzji wykonawczej Rady, za wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, w odniesieniu do których państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej zostało ustalone państwem odpowiedzialnym;

b)

w przypadku stosowania lit. a) niniejszego akapitu oraz w razie konieczności, państwa członkowskie wnoszące wkład przejmują odpowiedzialność powyżej poziomu ich sprawiedliwego udziału na zasadzie odstępstwa od art. 63 ust. 7 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

c)

w przypadku stosowania lit. a) i b) niniejszego akapitu, art. 63 ust. 6, 8 i 9 rozporządzenia (UE) 2024/1351 stosuje się odpowiednio.

a)

dokonać proporcjonalnego zmniejszenia poziomu swojego sprawiedliwego udziału w odniesieniu do przyszłych wkładów solidarnościowych w ramach kolejnych cykli rocznych przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 o odpowiednią liczbę wniosków, w odniesieniu do których to państwo członkowskie wniosło wkład powyżej poziomu swojego sprawiedliwego udziału w okresie pięciu lat; lub

b)

dokonać zmniejszenia poziomu swojego sprawiedliwego udziału w odniesieniu do przyszłych wkładów solidarnościowych, określonych w decyzji wykonawczej Rady przyjętej na podstawie art. 4 ust. 3, o odpowiednią liczbę wniosków, w odniesieniu do których to państwo członkowskie wniosło wkład powyżej poziomu swojego sprawiedliwego udziału; o takie zmniejszenie można wystąpić wyłącznie w terminie pięciu lat od dnia, w którym przestała obowiązywać decyzja wykonawcza Rady skutkująca tym, że państwo członkowskie przekroczyło poziom swojego sprawiedliwego udziału.

a)

wyłączają z procedury granicznej małoletnich w wieku poniżej 12 lat i członków ich rodzin oraz osoby o szczególnych potrzebach proceduralnych lub o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania, zdefiniowane w dyrektywie (UE) 2024/1346 i w rozporządzeniu (UE) 2024/1348; lub

b)

zaprzestają stosowania procedury granicznej względem następujących kategorii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w przypadku gdy ustalono, na podstawie indywidualnej oceny, że ich wnioski mogą być zasadne:

a)

składa wniosek o przejęcie zgodnie z art. 39 rozporządzenia (UE) 2024/1351 w terminie czterech miesięcy od dnia zarejestrowania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej;

b)

odpowiada na wniosek o przejęcie zgodnie z art. 40 rozporządzenia (UE) 2024/1351 w terminie dwóch miesięcy od otrzymania tego wniosku;

c)

składa powiadomienie o wtórnym przejęciu zgodnie z art. 41 rozporządzenia (UE) 2024/1351 w terminie miesiąca od uzyskania trafienia w Eurodac lub potwierdza otrzymanie takiego powiadomienia w terminie miesiąca od jego złożenia; oraz

d)

przeprowadza przekazanie zgodnie z art. 46 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1351 w terminie roku od przyjęcia wniosku o przejęcie lub od potwierdzenia powiadomienia o wtórnym przejęciu przez inne państwo członkowskie lub od ostatecznej decyzji w sprawie odwołania lub innego środka zaskarżenia w odniesieniu do decyzji o przekazaniu ze skutkiem zawieszającym zgodnie z art. 43 ust. 3 tego rozporządzenia.

a)

wtórnego przejęcia osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej, obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, w odniesieniu do którego to państwo członkowskie zostało wskazane jako odpowiedzialne państwo członkowskie na podstawie art. 16 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1358, w przypadku gdy odpowiedzialność ta została ustalona zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2024/1351; lub

b)

wtórnego przejęcia osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową na podstawie art. 38 ust. 4 rozporządzenia 2024/1351.

a)

środki zapobiegawcze mające na celu zapewnienie wystarczającego poziomu gotowości i zmniejszenie ryzyka wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz planowanie kryzysowe, z uwzględnieniem planowania awaryjnego lub kryzysowego przewidzianego w rozporządzeniach (UE) 2021/2303 oraz (UE) 2019/1896 i dyrektywie (UE) 2024/1346 oraz sprawozdań Komisji wydanych w ramach planu gotowości do reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego;

b)

analizę środków niezbędnych do zareagowania na sytuacje kryzysowe i sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej w danym państwie członkowskim i do ich rozwiązania, w tym środków ochrony praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i osób korzystających z ochrony międzynarodowej i innych form ochrony.

„ba)

wystąpieniem sytuacji kryzysowej w rozumieniu art. 1 ust. 4 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1359 (*1).