Dziennik Ustaw - rok 2024 poz. 1129

Na podstawie art. 52 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 901, z późn. zm.²⁾) zarządza się, co następuje:

1) standardy, rodzaj i zakres usług bytowych i opiekuńczych świadczonych przez rodzinny dom pomocy;

2) warunki kierowania, odpłatności i nadzoru nad rodzinnymi domami pomocy.

1) osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy, w którym ta osoba zamieszkuje;

2) organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r. poz. 571 oraz z 2024 r. poz. 834) lub podmiot wymieniony w art. 3 ust. 3 tej ustawy, prowadzący działalność w zakresie pomocy społecznej, zwani dalej „podmiotami uprawnionymi” - w przypadku rodzinnego domu pomocy prowadzonego przez podmiot uprawniony.

2. W przypadku najmu budynku mieszkalnego jednorodzinnego, okres, na który została zawarta umowa najmu, powinien gwarantować właściwe funkcjonowanie rodzinnego domu pomocy.

3. W jednym budynku mieszkalnym jednorodzinnym może być prowadzony nie więcej niż jeden rodzinny dom pomocy.

2. Świadczenie usług bytowych i opiekuńczych w rodzinnym domu pomocy powinno uwzględniać stan zdrowia, sprawność fizyczną i intelektualną oraz indywidualne potrzeby i możliwości osoby przebywającej w rodzinnym domu pomocy, a także prawa człowieka, w tym w szczególności prawo do poszanowania i ochrony godności, wolności, intymności i poczucia bezpieczeństwa, oraz ochronę dóbr osobistych.

3. Osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy lub osoba kierująca rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony przy świadczeniu usług bytowych i opiekuńczych może korzystać z pomocy innych osób (osób pomagających).

4. W rodzinnym dom pomocy jest zapewniona całodobowa obecność osób prowadzących rodzinny dom pomocy lub osób kierujących rodzinnym domem pomocy, lub osób pomagających.

5. Liczba osób pomagających powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości osób przebywających w rodzinnym domu pomocy, w tym także obowiązku zapewnienia obecności osób sprawujących opiekę w porze nocnej.

6. Zakres usług świadczonych przez osoby pomagające, powinien być dokumentowany w sposób umożliwiający podmiotom upoważnionym do kontrolowania rodzinnego domu pomocy dokonanie weryfikacji liczby osób pomagających, a także wymiaru i zakresu świadczonej pomocy.

1) usługi bytowe:

a) miejsce pobytu,

b) wyżywienie,

c) utrzymanie czystości;

2) usługi opiekuńcze:

a) udzielanie pomocy w zaspakajaniu codziennych potrzeb życiowych,

b) pielęgnację, w tym pielęgnację w czasie choroby,

c) kontakty z otoczeniem,

d) inne czynności wynikające z indywidualnych potrzeb.

2. Osobom przebywającym w rodzinnym domu pomocy udostępnia się informacje o przysługujących im prawach, w tym o prawie do wnoszenia skarg, przez umieszczenie tej informacji w widocznym, ogólnodostępnym miejscu.

3. Osobom z niepełnosprawnościami rodzinny dom pomocy umożliwia korzystanie z usług terapeutycznych i rehabilitacyjnych oraz udział w aktywizacji zawodowej, o ile wynikają one z indywidualnych potrzeb tych osób.

4. Osoby spokrewnione lub inne osoby bliskie niespokrewnione mają zapewnioną możliwość swobodnego kontaktu z osobą przebywającą w rodzinnym domu pomocy.

1) miejsca pobytu:

a) swobodny dostęp do budynku i jego otoczenia,

b) budynek i jego otoczenie bez barier architektonicznych lub z zastosowaniem zniwelowania barier architektonicznych przez racjonalne usprawnienia,

c) dostęp do pomieszczeń rodzinnego domu pomocy usytuowanych na kondygnacjach wyższych niż pierwsza nadziemna dla osób o ograniczonych możliwościach swobodnego poruszania się po pionowych drogach komunikacji ogólnej wymaga zainstalowania urządzeń technicznych zapewniających dostęp do tych kondygnacji,

d) pokoje mieszkalne usytuowane na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynków wielokondygnacyjnych, przy czym dopuszcza się usytuowanie pokoi mieszkalnych przeznaczonych wyłącznie dla osób swobodnie poruszających się po pionowych drogach komunikacji ogólnej na drugiej kondygnacji nadziemnej pod warunkiem wyposażenia budynku lub strefy pożarowej, w których jest prowadzony rodzinny dom pomocy, w co najmniej dwa wyjścia na zewnątrz, z których jednym są drzwi wyjściowe z budynku, a drugim - inne wyjście umożliwiające ewakuację z drugiej kondygnacji nadziemnej:

- schodami ewakuacyjnymi zewnętrznymi, których wykonanie ogranicza możliwość oddziaływania pożaru na osoby ewakuujące się lub

- klatką schodową spełniającą wymagania rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie dla ewakuacyjnych klatek schodowych przeznaczanych do ewakuacji ze strefy pożarowej ZL II, lub

- w bezpieczne miejsce do sąsiedniej strefy pożarowej,

e) pokoje mieszkalne, nie więcej niż dwuosobowe, wyposażone w łóżko lub tapczan, szafę, stół, krzesła, szafkę nocną dla każdej osoby oraz inny niezbędny sprzęt wynikający z indywidualnych potrzeb osoby korzystającej z usług rodzinnego domu pomocy, z tym że:

- pokój jednoosobowy - o powierzchni nie mniejszej niż 10 m²,

- pokój dwuosobowy - o powierzchni nie mniejszej niż po 8 m² na osobę,

f) pomieszczenia wspólnego użytkowania:

- pokój dziennego pobytu służący jako jadalnia,

- kuchnię dostępną dla wszystkich osób przebywających w rodzinnym domu pomocy,

- pomieszczenie pomocnicze do prania i suszenia,

- jedną łazienkę dla nie więcej niż 5 osób i jedną toaletę dla nie więcej niż 4 osób, wyposażone stosownie do potrzeb osób korzystających z tych pomieszczeń, przy czym co najmniej jedna łazienka usytuowana na kondygnacji, na której znajdują się pokoje mieszkalne,

g) budynek rodzinnego domu pomocy lub strefę pożarową, w której są realizowane usługi bytowe i opiekuńcze, wyposaża się co najmniej w:

- autonomiczne czujki dymu obejmujące wszystkie pomieszczenia, z wyjątkiem pomieszczeń, które z uwagi na niskie ryzyko pożarowe nie wymagają ochrony za pomocą automatycznego wykrywania pożaru,

- autonomiczne czujki tlenku węgla obejmujące pomieszczenia, w których występuje proces spalania paliwa, podczas którego może nastąpić niekontrolowane wydzielanie się tlenku węgla do pomieszczenia,

- gaśnicę o skuteczności gaśniczej nie mniejszej niż 55A na każdej kondygnacji domu, a kuchnię w dodatkową gaśnicę o skuteczności gaśniczej nie mniejszej niż 21A 40F,

- oprawy oświetlenia ewakuacyjnego na drogach ewakuacyjnych i drogach komunikacji wewnętrznej, którymi przebiega dojście lub przejście ewakuacyjne z pomieszczeń, w których są świadczone usługi bytowe lub opiekuńcze, zlokalizowanych na kondygnacji innej niż pierwsza nadziemna, zapewniających natężenie oświetlenia na podłodze wzdłuż środkowej linii tych dróg nie mniejsze niż 1 lx;

2) wyżywienia:

a) co najmniej 3 posiłki dziennie, w tym jeden gorący posiłek, a w razie potrzeby posiłki dietetyczne,

b) przerwę między posiłkami nie krótszą niż 4 godziny, przy czym ostatni posiłek nie wcześniej niż o godzinie 18.00,

c) dostępność do drobnych posiłków i napojów między posiłkami, o których mowa w lit. a,

d) możliwość spożywania posiłków w pokoju mieszkalnym,

e) możliwość samodzielnego korzystania z kuchni, przy zachowaniu zasad bezpiecznego z niej korzystania;

3) utrzymania czystości:

a) środki higieny osobistej, środki czystości, przybory toaletowe i inne przedmioty niezbędne do higieny osobistej,

b) sprzątanie pomieszczeń w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz dziennie.

2. W rodzinnym domu pomocy zapewnia się w zakresie usług opiekuńczych:

1) pomoc w utrzymaniu higieny osobistej przez: mycie, czesanie, kąpiel, pomoc w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, pomoc przy ubieraniu;

2) w razie potrzeby karmienie;

3) monitorowanie przyjmowania leków;

4) pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych oraz w zakupie niezbędnych leków zaleconych przez lekarza;

5) inne czynności wynikające z indywidualnych zaleceń lekarskich, w szczególności mierzenie temperatury, ciśnienia, poziomu cukru we krwi;

6) organizowanie czasu wolnego;

7) czynny udział w codziennym życiu domu;

8) niezbędną pomoc w załatwianiu spraw osobistych, w tym załatwianie spraw urzędowych lub towarzyszenie podczas wizyt w urzędach, lub innych instytucjach i organizacjach;

9) organizowanie świąt i uroczystości;

10) możliwość odbywania praktyk religijnych;

11) pomoc w zakupie odzieży i obuwia oraz niezbędnych artykułów osobistego użytku.

3. Zakres usług opiekuńczych jest dostosowany do indywidualnych potrzeb osoby korzystającej z usług rodzinnego domu pomocy i uwzględnia poziom samodzielności tej osoby.

2. Decyzję administracyjną w sprawie skierowania do rodzinnego domu pomocy wydaje kierownik ośrodka pomocy społecznej, zwanego dalej „ośrodkiem”, lub kierownik centrum usług społecznych, w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818), zwanego dalej „centrum”, na podstawie:

1) wniosku osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia lub jej opiekuna prawnego, skierowanego do ośrodka lub centrum właściwego według miejsca zamieszkania tej osoby;

2) rodzinnego wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez pracownika socjalnego;

3) zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań zdrowotnych do umieszczenia w rodzinnym domu pomocy, uzupełnionego wskazaniem pielęgniarskim co do zakresu wymaganych usług opiekuńczych.

3. Przed wydaniem decyzji administracyjnej o skierowaniu do rodzinnego domu pomocy, kierownik ośrodka lub centrum dokonuje uzgodnień z osobą prowadzącą rodzinny dom pomocy lub kierującą rodzinnym domem pomocy mających na celu określenie czy rodzinny dom pomocy ma możliwości świadczenia usług opiekuńczych i bytowych dostosowanych do potrzeb i stanu zdrowia osoby kierowanej do tego domu.

4. Po wydaniu decyzji administracyjnej o skierowaniu do rodzinnego domu pomocy, kierownik ośrodka lub centrum, za zgodą osoby, której te dane dotyczą, lub jej opiekuna prawnego, przekazuje do rodzinnego domu pomocy informacje na temat stanu zdrowia oraz sprawności psychofizycznej osoby skierowanej do rodzinnego domu pomocy, tak aby rodzinny dom pomocy mógł zapewnić zakres usług opiekuńczych i bytowych jak najbardziej dostosowany do potrzeb osoby kierowanej do tego domu, przy czym przekazanie dotyczy tylko niezbędnych informacji wynikających z celu ich przekazania.

5. Po przyjęciu osoby do rodzinnego domu pomocy osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy lub osoba kierująca rodzinnym domem pomocy ustala sposób świadczenia usług bytowych i opiekuńczych w uzgodnieniu z osobą, której usługi te będą świadczone, lub w uzgodnieniu z jej opiekunem prawnym.

2. Przy ustalaniu opłaty z tytułu pobytu w rodzinnym domu pomocy stosuje się odpowiednio art. 61 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

3. W przypadku, gdy:

1) osoba skierowana do rodzinnego domu pomocy,

2) osoba zobowiązana do ponoszenia odpłatności za pobyt w rodzinnym domu pomocy, o której mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

- deklaruje ponoszenie pełnej odpłatności za pobyt w rodzinnym domu pomocy, nie ustala się sytuacji dochodowej tej osoby.

4. Wysokość miesięcznej opłaty z tytułu pobytu w rodzinnym domu pomocy określa się w decyzji administracyjnej, o której mowa w § 6 ust. 2.

5. Opłatę z tytułu pobytu w rodzinnym domu pomocy osoba skierowana do rodzinnego domu pomocy oraz osoby zobowiązane do ponoszenia odpłatności, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, wnoszą do kasy gminy lub na rachunek bankowy gminy.

6. W szczególnie uzasadnionych przypadkach kierownik ośrodka lub centrum, który wydał decyzję, o której mowa w § 6 ust. 2, na wniosek osoby przebywającej w rodzinnym domu pomocy lub jej opiekuna prawnego, może zwolnić tę osobę z ponoszenia opłaty częściowo lub całkowicie; wówczas opłatę z tytułu pobytu w rodzinnym domu pomocy ponosi gmina.

7. W szczególnie uzasadnionych przypadkach kierownik ośrodka lub centrum, który wydał decyzję, o której mowa w § 6 ust. 2, na wniosek osób, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, może zwolnić te osoby z wnoszenia opłaty częściowo lub całkowicie; wówczas opłatę z tytułu pobytu w rodzinnym domu pomocy ponosi gmina.

8. Do zwolnienia, o którym mowa w ust. 6 i 7, stosuje się odpowiednio art. 64-64b ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

2. W przypadku, o którym mowa w art. 52 ust. 2b ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, właściwym do przeprowadzania kontroli jest kierownik ośrodka lub centrum właściwego dla gminy, która zawarła umowę dotyczącą prowadzenia rodzinnego domu pomocy na terenie gminy sąsiadującej.

3. W przypadku uzasadnionego podejrzenia występowania uchybień lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodzinnego domu pomocy, w tym wskutek złożenia skargi przez osobę przebywającą w rodzinnym domu pomocy, kierownik ośrodka lub centrum przeprowadza kontrolę doraźną.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do kontroli doraźnej.

3. W trakcie przeprowadzania kontroli kierownik ośrodka lub centrum lub osoba przez niego upoważniona prowadzi obserwacje, analizuje dokumenty, nawiązuje bezpośredni kontakt z osobami przebywającymi w rodzinnym domu pomocy, a w razie potrzeby kontaktuje się z ich rodzinami lub opiekunami prawnymi, lub osobami pomagającymi.

4. Osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy albo osoba kierująca rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony umożliwia przeprowadzenie kontroli w ramach sprawowanego nadzoru i podjęcie czynności, o których mowa w ust. 3.

5. Przedmiotem kontroli rodzinnego domu pomocy jest sprawdzenie:

1) standardu, rodzaju i zakresu usług bytowych i opiekuńczych świadczonych przez rodzinny dom pomocy;

2) przestrzegania praw, o których mowa w § 3 ust. 2, oraz zapewnienia dostępności do informacji o tych prawach, a także przestrzegania warunków, o których mowa w § 4 i 5;

3) współdziałania z osobą przebywającą w rodzinnym domu pomocy, jej rodziną lub opiekunem prawnym przez osobę fizyczną prowadzącą rodzinny dom pomocy albo osobę kierującą rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony;

4) dokumentów potwierdzających:

a) niestwierdzenie nieprawidłowości podczas kontroli stanu technicznego instalacji elektrycznej, piorunochronnej, gazowej oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych), o których mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. c i pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2024 r. poz. 725 i 834),

b) poddawanie wyposażenia, o którym mowa w § 5 ust. 1 pkt 1 lit. g, przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsługi, opracowanych przez ich producentów.

6. Kontrola standardu, rodzaju i zakresu usług bytowych i opiekuńczych świadczonych przez rodzinny dom pomocy może polegać na:

1) przeprowadzeniu oględzin w rodzinnym domu pomocy mających na celu zapoznanie się z warunkami świadczonych usług bytowych i opiekuńczych;

2) zasięganiu opinii osób przebywających w rodzinnym domu pomocy, ich rodzin lub opiekunów prawnych.

7. Po przeprowadzeniu kontroli rodzinnego domu pomocy sporządza się protokół kontroli zawierający:

1) określenie zakresu kontroli;

2) wyniki kontroli;

3) ewentualne zalecenia pokontrolne mające na celu likwidację uchybień lub nieprawidłowości w świadczeniu usług przez rodzinny dom pomocy i termin ich realizacji;

4) ocenę wykonania ewentualnych zaleceń pokontrolnych wynikających z poprzedniej kontroli.

8. Protokół kontroli otrzymuje:

1) osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy - w przypadku kontroli rodzinnego domu pomocy prowadzonego przez osobę fizyczną;

2) osoba kierująca rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony i podmiot uprawniony - w przypadku kontroli rodzinnego domu pomocy prowadzonego przez podmiot uprawniony.

9. Do protokołu kontroli rodzinnego domu pomocy zawierającego zalecenia pokontrolne osoba fizyczna albo osoba kierująca rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony lub podmiot uprawniony prowadzący rodzinny dom pomocy może złożyć pisemne zastrzeżenia lub wyjaśnienia do kierownika ośrodka lub centrum, w terminie 14 dni od dnia otrzymania protokołu.

10. Protokół kontroli rodzinnego domu pomocy wraz z zastrzeżeniami lub wyjaśnieniami i stanowiskiem kierownika ośrodka lub centrum do tych wyjaśnień otrzymuje odpowiednio wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie 30 dni od dnia podpisania protokołu albo od dnia złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień przez osobę fizyczną prowadzącą rodzinny dom pomocy albo osobę kierującą rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony lub podmiot uprawniony prowadzący rodzinny dom pomocy.

11. Nieuwzględnienie przez osobę fizyczną prowadzącą rodzinny dom pomocy albo osobę kierującą rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony zaleceń pokontrolnych w terminie wyznaczonym w protokole kontroli skutkuje możliwością rozwiązania umowy dotyczącej prowadzenia domu, o której mowa w § 7 ust. 1, po zapewnieniu dalszej pomocy osobom w nim przebywającym.

2. W przypadku gdy:

1) osoba skierowana do rodzinnego domu pomocy przed dniem wejścia w życie rozporządzenia,

2) osoba zobowiązana przed dniem wejścia w życie rozporządzenia do ponoszenia odpłatności za pobyt w rodzinnym domu pomocy, o której mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

- deklaruje ponoszenie pełnej odpłatności za pobyt w rodzinnym domu pomocy, stosuje się § 7 ust. 3.

3. Do rozpoczętej i niezakończonej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia kontroli w rodzinnym domu pomocy stosuje się przepisy dotychczasowe.

4. Istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia rodzinne domy pomocy dostosują się do standardów usług, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 1, najpóźniej w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6.

5. W budynku, w którym jest prowadzony rodzinny dom pomocy świadczący usługi bytowe i opiekuńcze w dniu wejścia w życie rozporządzenia, oraz w budynku, w którym rodzinny dom pomocy zostanie utworzony najpóźniej do dnia 31 grudnia 2024 r., dopuszcza się, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2030 r., usytuowanie pokoi mieszkalnych na kondygnacji drugiej nadziemnej wyłącznie dla osób przebywających w domu samodzielnie poruszających się po pionowych drogach komunikacji ogólnej mimo braku spełniania wymogów, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 1 lit. d.

6. Przepisów § 5 ust. 1 pkt 1 lit. d nie stosuje się w przypadku rodzinnego domu pomocy prowadzonego w budynku spełniającym wymagania ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II, określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, lub przez zastosowanie rozwiązań zamiennych w trybie i na zasadach, o których mowa w art. 6a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 275).

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej: A. Dziemianowicz-Bąk

¹⁾ Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej - zabezpieczenie społeczne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2023 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. poz. 2715).

²⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2023 r. poz. 1693, 1938 i 2760 oraz z 2024 r. poz. 743, 858 i 859.

³⁾ Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie rodzinnych domów pomocy (Dz. U. poz. 719), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia na podstawie art. 33 ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 185).