REKLAMA

Dziennik Ustaw - rok 2013 poz. 954

Tekst pierwotny

1. Na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172 i Nr 232, poz. 1378) ogłasza się w załączniku do niniejszego obwieszczenia jednolity tekst rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. Nr 234, poz. 1974), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 kwietnia 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. poz. 439).

2. Podany w załączniku do niniejszego obwieszczenia tekst jednolity rozporządzenia nie obejmuje § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 kwietnia 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. poz. 439), który stanowi:

„§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.”.

Minister Pracy i Polityki Społecznej: W. Kosiniak-Kamysz

Załącznik 1. [Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania]

Załącznik do obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 18 kwietnia 2013 r. (poz. 954)

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ¹⁾

z dnia 18 grudnia 2002 r.

w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania

Na podstawie art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322, z późn. zm.²⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1. 1. Wniosek o jednorazowe odszkodowanie, zwany dalej „wnioskiem”, do płatnika składek składa ubezpieczony lub uprawniony członek rodziny, o którym mowa w art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

2. Wniosek zawiera następujące dane identyfikacyjne:

1) płatnika składek: numery NIP i REGON, a w przypadku gdy płatnikowi nie nadano obu tych numerów lub jednego z nich – numer PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu;

2)³⁾ ubezpieczonego: numer PESEL, a w przypadku gdy ubezpieczonemu nie nadano numeru PESEL – serię i numer dowodu osobistego lub paszportu.

§ 2. Płatnik składek, po otrzymaniu wniosku, kompletuje dokumentację niezbędną do ustalenia uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego, spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, w szczególności:

1) protokół powypadkowy;

2) prawomocny wyrok sądu pracy;

3) kartę wypadku;

4) decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej;

5) zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się ubezpieczony;

6) odpis aktu zgonu – w przypadku zgonu osoby, która uległa wypadkowi przy pracy, lub u której stwierdzono chorobę zawodową.

§ 3. Płatnik składek, po zakończeniu leczenia i rehabilitacji przez ubezpieczonego, przekazuje wniosek wraz ze skompletowaną dokumentacją, o której mowa w § 2, terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej „Zakładem”, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, w celu skierowania ubezpieczonego na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika Zakładu.

§ 4. 1. Ubezpieczony będący płatnikiem składek, osoby z nim współpracujące, a także uprawniony członek rodziny, o którym mowa w § 1 ust. 1, kompletują dokumentację i przekazują ją wraz z wnioskiem o jednorazowe odszkodowanie bezpośrednio do właściwej terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio także w przypadku:

1) braku płatnika obowiązanego do skompletowania dokumentacji;

2) zgłaszania przez ubezpieczonego wniosku o jednorazowe odszkodowanie w związku z pogorszeniem się stanu zdrowia w następstwie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

§ 5. Zakład ustala, w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wniosku, termin badania ubezpieczonego przez lekarza orzecznika.

§ 6. 1. Lekarz orzecznik ustala stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową na podstawie bezpośredniego badania ubezpieczonego i posiadanej dokumentacji medycznej oraz dokumentacji dotyczącej tego wypadku przy pracy albo tej choroby zawodowej.

2. Lekarz orzecznik, po dokonaniu ustaleń, o których mowa w ust. 1, wydaje orzeczenie o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, zwane dalej „orzeczeniem”, w którym stwierdza stopień uszczerbku na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

3. Lekarz orzecznik może, przed wydaniem orzeczenia, zlecić uzupełnienie dokumentacji medycznej o opinię właściwego lekarza konsultanta, a także o wyniki badań dodatkowych i specjalistycznych.

4. Jeżeli lekarz orzecznik nie może wydać orzeczenia na podstawie wyników bezpośredniego badania i posiadanej dokumentacji, może odroczyć jego wydanie w celu uzupełnienia niezbędnej dokumentacji. Po uzupełnieniu niezbędnej dokumentacji orzeczenie może być wydane bez ponownego badania.

§ 7. Przy orzekaniu o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu w związku z chorobą zawodową, lekarz orzecznik jest związany decyzją organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o stwierdzeniu choroby zawodowej.

§ 8. 1. Lekarz orzecznik ustala w procentach stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu według oceny procentowej stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, zwanej dalej „oceną procentową”, która jest określona w załączniku do rozporządzenia.

2. Jeżeli dla danego rodzaju uszczerbku ocena procentowa określa dolną i górną granicę stopnia uszczerbku na zdrowiu, lekarz orzecznik określa stopień tego uszczerbku w tych granicach, biorąc pod uwagę obraz kliniczny, stopień uszkodzenia czynności organu, narządu lub układu oraz towarzyszące powikłania.

3. Jeżeli w ocenie procentowej brak jest odpowiedniej pozycji dla danego przypadku, lekarz orzecznik ocenia ten przypadek według pozycji najbardziej zbliżonej. Można ustalić stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w procencie niższym lub wyższym od przewidywanego w danej pozycji, w zależności od różnicy występującej między ocenianym stanem przedmiotowym a stanem przewidzianym w odpowiedniej pozycji oceny procentowej.

§ 9. 1. Jeżeli wypadek przy pracy lub choroba zawodowa spowodowały uszkodzenie kilku kończyn, narządów lub układów, ogólny stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu równa się sumie procentów uszczerbku ustalonych za poszczególne uszkodzenie, w sposób określony w ocenie procentowej, z ograniczeniem do 100%.

2. Przy wielomiejscowym uszkodzeniu kończyny ogólny stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu równa się sumie procentów uszczerbku, ustalonych za poszczególne uszkodzenie w sposób określony w ocenie procentowej, z tym że procent ten nie może być wyższy od procentu przewidzianego za utratę uszkodzonej części kończyny.

§ 10. 1. W razie utraty lub uszkodzenia organu, narządu lub układu, którego funkcje były naruszone przed wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ustala się w wysokości różnicy pomiędzy stwierdzonym stopniem tego uszczerbku a stopniem naruszenia istniejącego bezpośrednio przed wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

2. Jeżeli nie jest możliwe określenie, w jakim stopniu organ, narząd lub układ był upośledzony przed wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, przyjmuje się, że upośledzenia nie było.

§ 11. 1. Orzeczenie lekarza orzecznika zawiera:

1) opis naruszenia sprawności organizmu;

2) procentowe ustalenie stopnia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz numer pozycji w ocenie procentowej.

2. W przypadku, o którym mowa w § 8 ust. 3, orzeczenie zawiera uzasadnienie przyczyn zastosowania określonej pozycji oceny procentowej.

3. Związek śmierci ubezpieczonego z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową stwierdza lekarz orzecznik w orzeczeniu.

§ 11a.⁴⁾ Do orzekania przez komisje lekarskie stosuje się odpowiednio przepisy § 6–11.

§ 12. Orzeczenie lekarza orzecznika otrzymuje ubezpieczony.

§ 13. Wypłata jednorazowego odszkodowania jest dokonywana w trybie przewidzianym dla wypłaty świadczeń określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

§ 14. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.⁵⁾

¹⁾ Minister Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej – zabezpieczenie społeczne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 248, poz. 1485).

²⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 257, poz. 1725, z 2011 r. Nr 45, poz. 235, Nr 122, poz. 696 i Nr 138, poz. 808 oraz z 2012 r. poz. 637.

³⁾ W brzmieniu ustalonym przez § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 kwietnia 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. poz. 439), które weszło w życie z dniem 23 kwietnia 2012 r.

⁴⁾ Dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 3.

⁵⁾ Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz. U. Nr 36, poz. 199), zachowanym w mocy na podstawie art. 59 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673).

Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 18 grudnia 2002 r.

OCENA PROCENTOWA STAŁEGO LUB DŁUGOTRWAŁEGO USZCZERBKU NA ZDROWIU

A. Uszkodzenia głowy
			Procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
1.	Uszkodzenie powłok czaszki (bez uszkodzeń kostnych):
	a) znaczne uszkodzenie powłok czaszki, rozległe, ściągające blizny – w zależności od rozmiaru		5–10
	b) oskalpowanie		25
2.	Uszkodzenie kości sklepienia i podstawy czaszki (wgłobienia, szczeliny, fragmentacja) – zależnie od rozległości uszkodzeń		5–10
3.	Ubytek w kościach czaszki:
	a) o średnicy poniżej 2,5 cm		7
	b) o średnicy powyżej 2,5 cm – w zależności od rozmiarów		10–25
	Uwaga: Jeżeli przy uszkodzeniach i ubytkach kości czaszki (poz. 2 i 3) występują jednocześnie uszkodzenia powłok czaszki (poz. 1), należy osobno oceniać stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku za uszkodzenia lub ubytki kości według poz. 2 lub 3 i osobno za uszkodzenia powłok czaszki według poz. 1.
4.	Powikłania towarzyszące uszkodzeniom wymienionym w poz. 1, 2, 3 w postaci: nawracającego się wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego, przewlekłego zapalenia kości, ropowicy podczepcowej leczonej operacyjnie, zakrzepicy powłok, przepukliny mózgowej – ocenia się dodatkowo – w zależności od rodzaju i stopnia powikłań		5–15
5.	Porażenia i niedowłady:
	a) porażenie połowicze lub paraplegie (porażenia kończyn dolnych) uniemożliwiające samodzielne stanie i chodzenie 0–1° wg Skali Lovette'a		100
	b) głęboki niedowład połowiczy lub parapareza 2° wg Skali Lovette'a		60–80
	c) średniego stopnia niedowład połowiczy lub parapareza kończyn dolnych 3° wg Skali Lovette'a		40–60
	d) niewielki lub dyskretny niedowład połowiczy lub niedowład kończyn dolnych 4° wg Skali Lovette'a, dyskretny deficyt siły przy obecności zaburzeń napięcia mięśniowego, niedostateczności precyzji ruchów itp.		5–35
	e) monoparezy pochodzenia ośrodkowego:
	– kończyna górna
	wg Skali Lovette'a
	0°	prawa lewa	40 30
	1–2°	prawa lewa	30–35 20–25
	3–4°	prawa lewa	5–25 5–15
	– kończyna dolna
	wg Skali Lovette'a
	0°		40
	1–2°		30
	3–4°		5–20
6.	Zespoły pozapiramidowe:
	a) utrwalony zespół pozapiramidowy znacznie utrudniający sprawność ustroju i wymagający opieki innych osób		100
	b) zespół pozapiramidowy naruszający sprawność ustroju z zaburzeniami mowy, napadami ocznymi itp.		80
	c) zaznaczony zespół pozapiramidowy		30
7.	Zaburzenia równowagi pochodzenia móżdżkowego:
	a) uniemożliwiające chodzenie i samodzielne funkcjonowanie		100
	b) utrudniające chodzenie i sprawność ruchową w stopniu znacznym		70–80
	c) miernego stopnia utrudnienie chodu i sprawności ruchowej		30–60
	d) dyskretnie wpływające na sposób chodu i niewielkie upośledzenie zborności i precyzji ruchów		5–25
8.	Padaczka:
	a) z licznymi napadami ze współistnieniem zaburzeń psychicznych, charakteropatii, otępienia wymagających opieki innej osoby		100
	b) padaczka z zaburzeniami psychicznymi w zależności od ich nasilenia		30–70
	c) padaczka bez zaburzeń psychicznych w zależności od częstości napadów		20–40
	Uwaga: Podstawą rozpoznania padaczki są obserwacje przez lekarza napadu, typowe zmiany eeg, dokumentacja ambulatoryjna bądź szpitalna.
9.	Zaburzenia neurologiczne i psychiczne uwarunkowane organicznie (encefalopatie):
	a) otępienie lub ciężkie zaburzenia zachowania i emocji uniemożliwiające samodzielną egzystencję		100
	b) encefalopatie ze zmianami charakterologicznymi w zależności od stopnia		50–70
	c) encefalopatie bez zmian charakterologicznych		30
	Uwaga: Za encefalopatią poza zespołem psychoorganicznym przemawiają odchylenia przedmiotowe w stanie neurologicznym, zmiany w zapisie eeg. Encefalopatia powinna być potwierdzona badaniami dodatkowymi.
10.	Zaburzenia adaptacyjne będące następstwem urazów i wypadków, w których nie doszło do trwałych uszkodzeń OUN:
	a) utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo-mózgowym		5–10
	b) ujawnienie się psychozy w następstwie ciężkiego stresu		50–80
11.	Zaburzenia mowy:
	a) afazja całkowita (sensoryczna lub sensoryczno-motoryczna) z agrafią i aleksją		80
	b) afazja całkowita motoryczna		60
	c) afazja znacznego stopnia utrudniająca porozumiewanie się		40
	d) afazja nieznacznego stopnia		20
12.	Zespoły podwzgórzowe pourazowe (cukrzyca, moczówka prosta, nadczynność tarczycy i inne zaburzenia wewnątrzwydzielnicze pochodzenia ośrodkowego):
	a) znacznie upośledzające czynność ustroju		60
	b) nieznacznie upośledzające czynność ustroju		30
13.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów ruchowych gałki ocznej:
	a) nerwu okoruchowego:
	w zakresie mięśni wewnętrznych oka – w zależności od stopnia uszkodzenia		5–15
	w zakresie mięśni zewnętrznych oka – w zależności od stopnia uszkodzenia		10–30
	b) nerwu bloczkowego		3
	c) nerwu odwodzącego – w zależności od stopnia uszkodzenia		1–15
14.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu trójdzielnego – w zależności od stopnia uszkodzenia		10–20
15.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu twarzowego – w zależności od stopnia uszkodzenia		10–20
	Uwaga: Uszkodzenie nerwu twarzowego łącznie z pęknięciem kości skalistej należy ocenić według poz. 49.
16.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwów językowo-gardłowego i błędnego – w zależności od stopnia zaburzeń mowy, połykania, oddechu, krążenia i funkcji przewodu pokarmowego		10–50
17.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu dodatkowego – w zależności od stopnia uszkodzenia		5–15
18.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite nerwu podjęzykowego – w zależności od stopnia uszkodzenia		10–20
B. Uszkodzenia twarzy
19.	Uszkodzenia powłok twarzy (blizny i ubytki):
	a) oszpecenia bez zaburzeń funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy		1–10
	b) oszpecenia z miernymi zaburzeniami funkcji – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji		10–30
	c) oszpecenia połączone z dużymi zaburzeniami funkcji (przyjmowanie pokarmów, zaburzenia oddychania, mowy, ślinotok i zaburzenia funkcji powiek itp.) – w zależności od rozmiarów blizn i ubytków w powłokach twarzy oraz stopnia zaburzeń funkcji		30–60
20.	Uszkodzenia nosa:
	a) uszkodzenie nosa bez zaburzeń oddychania i powonienia – zależnie od rozległości uszkodzenia		1–10
	b) uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania – zależnie od rozległości uszkodzenia i stopnia zaburzeń oddychania		5–20
	c) uszkodzenie nosa z zaburzeniami oddychania i powonienia – w zależności od stopnia zaburzeń w oddychaniu i powonieniu		10–25
	d) utrata powonienia w następstwie uszkodzenia przedniego dołu czaszkowego		5
	e) utrata nosa w całości (łącznie z kośćmi nosa)		30
	Uwaga: Jeżeli uszkodzenie nosa wchodzi w zespół uszkodzeń objętych poz. 19, należy stosować ocenę według tej pozycji (tj. według poz. 19).
21.	Utrata zębów:
	a) siekacze i kły – za każdy ząb		1
	b) pozostałe zęby począwszy od dwóch – za każdy ząb (niezależnie od zaprotezowania)		1
22.	Utrata części szczęki lub żuchwy (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów) – staw rzekomy – zależnie od rozległości ubytków, stanu odżywiania i powikłań		15–30
23.	Utrata szczęki (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów):
	a) szczęki		40
	b) żuchwy		50
24.	Złamania szczęki i/lub żuchwy wygojone z przemieszczeniem odłamów:
	a) bez zaburzeń czynności stawu żuchwowo-skroniowego – w zależności od stopnia zniekształcenia i rozwarcia szczęk		1–5
	b) z zaburzeniami czynności stawu żuchwowo-skroniowego – w zależności od stopnia zaburzeń żucia i rozwarcia szczęk		5–10
25.	Ubytek podniebienia:
	a) z zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń		10–30
	b) z dużymi zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń		25–40
26.	Ubytki języka:
	a) bez zaburzeń mowy i połykania		3
	b) z zaburzeniami mowy i połykania – w zależności od stopnia zaburzeń		5–15
	c) z dużymi zaburzeniami mowy – w zależności od stopnia zaburzeń		15–40
	d) całkowita utrata języka		50
C. Uszkodzenia narządu wzroku
27.	a) przy obniżeniu ostrości wzroku lub utracie wzroku jednego lub obojga oczu stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu określa się według następującej tabeli:

infoRgrafika

	Uwaga: Ostrość wzroku zawsze określa się po korekcji szkłami zarówno przy zmętnieniu rogówki lub soczewki, jak i przy współistnieniu uszkodzenia siatkówki lub nerwu wzrokowego.
	b) utrata wzroku jednego oka z jednoczesnym wyłuszczeniem gałki ocznej	38
28.	Porażenie nastawności (akomodacji) – przy zastosowaniu szkieł poprawczych:
	a) jednego oka	15
	b) obojga oczu	30
29.	Uszkodzenia gałki ocznej wskutek urazów tępych:
	a) rozdarcie naczyniówki jednego oka	wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)
	b) zapalenie naczyniówki i siatkówki jednego oka, powodujące zaburzenia widzenia środkowego lub obwodowego	"
	c) przedziurawienie plamki żółtej jednego oka	"
	d) zanik nerwu wzrokowego	"
30.	Uszkodzenia gałki ocznej wskutek urazów drążących:
	a) blizny rogówki lub twardówki (garbiak twardówki)	wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)
	b) zaćma urazowa (uszkodzenie soczewki)	"
	c) ciało obce wewnątrzgałkowe powodujące obniżenie ostrości wzroku	"
31.	Uszkodzenia gałki ocznej wskutek urazów chemicznych i termicznych (oparzenia itp.)	wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)
32.	Koncentryczne zwężenie pola widzenia ocenia się według niżej podanej tabeli:

Zwężenie do	Przy nienaruszonym drugim oku	W obojgu oczach	Przy ślepocie drugiego oka
60°	0	0	35%
50°	5%	15%	45%
40°	10%	25%	55%
30°	15%	50%	70%
20°	20%	80%	85%
10°	25%	90%	95%
Poniżej 10°	35%	95%	100%

33.	Połowicze niedowidzenia:
	a) dwuskroniowe	60
	b) dwunosowe	30
	c) jednoimienne	25
	d) jednoimienne górne	10
	e) jednoimienne dolne	40
34.	Utrata funkcji soczewki po operacyjnym usunięciu zaćmy pourazowej, bezsoczewkowość pourazowa, przy braku jednoczesnego pojedynczego widzenia obuocznego:
	a) w jednym oku	25
	b) w obojgu oczach	40
35.	Usunięcie zaćmy pourazowej ze wszczepieniem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej:
	a) w jednym oku	15
	b) w obojgu oczach	30
36.	Zaburzenia w drożności przewodów łzowych (łzawienie)
	a) w jednym oku	10
	b) w obojgu oczach	15
37.	Odwarstwienie siatkówki jednego oka – oceniać według tabeli ostrości wzroku poz. 27a) oraz według tabeli koncentrycznego zwężenia pola widzenia poz. 32
38.	Jaskra – oceniać według tabeli ostrości wzroku (poz. 27a) oraz według tabeli koncentrycznego zwężenia pola widzenia (poz. 32), z tym zastrzeżeniem, że ogólny procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu nie może wynosić więcej niż 35% za jedno oko i 100% za oboje oczu
39.	Wytrzeszcz tętniący – w zależności od stopnia	50–100
40.	Zaćma urazowa	wg tabeli ostrości wzroku (poz. 27a)
41.	Przewlekłe zapalenie spojówek	10
D. Uszkodzenia narządu słuchu
42.	Przy upośledzeniu ostrości słuchu procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu określa się według niżej podanej tabeli:

infoRgrafika

Uwaga: oblicza się średnią dla ucha prawego i lewego oddzielnie dla 500, 1000 i 2000 Hz.
43.	Urazy małżowiny usznej:
	a) utrata części małżowiny		5
	b) zniekształcenie małżowiny (blizny, oparzenia i odmrożenia)		5–10
	– w zależności od stopnia
	c) utrata jednej małżowiny		15
	d) utrata obu małżowin		25
44.	Zwężenie lub zarośnięcie zewnętrznego przewodu słuchowego:		oceniać wg tabeli ostrości słuchu (poz. 42)
	a) jednostronne z osłabieniem lub przytępieniem słuchu		"
	b) obustronne z osłabieniem lub przytępieniem słuchu		"
45.	Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego:
	a) jednostronne		5
	b) obustronne		10
46.	Przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego powikłane perlakiem, próchnicą kości lub polipem ucha – w zależności od stopnia powikłań:
	a) jednostronne		5–15
	b) obustronne		10–20
47.	Uszkodzenie ucha środkowego w następstwie złamania kości skroniowej z upośledzeniem słuchu		oceniać wg tabeli ostrości słuchu (poz. 42)
48.	Uszkodzenie ucha wewnętrznego:
	a) z uszkodzeniem części słuchowej		oceniać wg tabeli ostrości słuchu (poz. 42)
	b) z uszkodzeniem części statycznej – w zależności od stopnia uszkodzenia		20–50
	c) z uszkodzeniem części słuchowej i statycznej – w zależności od stopnia uszkodzenia		30–60
49.	Uszkodzenie nerwu twarzowego łącznie z pęknięciem kości skalistej:
	a) jednostronne – w zależności od stopnia uszkodzenia		25–40
	b) dwustronne		60
E. Uszkodzenia szyi, krtani, tchawicy i przełyku
50.	Uszkodzenie gardła z upośledzeniem funkcji		5–25
51.	Uszkodzenie lub zwężenie krtani pozwalające na obchodzenie się bez rurki tchawiczej – w zależności od stopnia zwężenia		10–30
52.	Uszkodzenie krtani, powodujące konieczność stałego noszenia rurki tchawiczej:
	a) z zaburzeniami głosu – w zależności od stopnia		35–50
	b) z bezgłosem		60
53.	Uszkodzenie tchawicy – w zależności od stopnia jej zwężenia		20–60
54.	Uszkodzenie przełyku powodujące:
	a) częściowe trudności w odżywianiu – w zależności od stopnia upośledzenia stanu odżywienia		10–30
	b) odżywianie tylko płynami		50
	c) całkowitą niedrożność przełyku ze stałą przetoką żołądkową		80
55.	Uszkodzenia tkanek miękkich (skóry i mięśni) szyi z ograniczeniem ruchomości szyi – w zależności od stopnia uszkodzenia i ustawienia głowy		10–30
	Uwaga: Uszkodzenia tkanek miękkich z jednoczesnym uszkodzeniem kręgosłupa szyjnego należy oceniać według poz. 89.
F. Uszkodzenia klatki piersiowej i ich następstwa
56.	Blizny powłok klatki piersiowej ograniczające ruchomość klatki piersiowej – w zależności od stopnia ograniczenia ruchomości klatki piersiowej		10–30
57.	Utrata gruczołu piersiowego w części lub w całości		10–25
58.	Uszkodzenie przynajmniej 2 żeber (złamanie itp.):
	a) z obecnością zniekształceń klatki piersiowej i bez zmniejszenia pojemności życiowej płuc		10
	b) z obecnością zniekształceń klatki piersiowej i zmniejszenia pojemności życiowej płuc – w zależności od stopnia zmniejszenia pojemności życiowej		15–25
59.	Złamanie mostka ze zniekształceniami		10
60.	Zapalenie kości (przetoki) żeber lub mostka		20
61.	Uszkodzenia płuc i opłucnej (zrosty opłucnowe, uszkodzenia tkanki płucnej, ubytki tkanki płucnej, ciała obce itp.):
	a) bez niewydolności oddechowej		10
	b) z niewydolnością oddechową – w zależności od stopnia		20–40
62.	Uszkodzenia tkanki płucnej powikłane przetokami, ropniem płuc – w zależności od stopnia niewydolności oddechowej		40–80
	Uwaga: Przy orzekaniu według pozycji 61 i 62 stopień uszkodzenia tkanki płucnej i niewydolności oddechowej potwierdzić badaniem spirometrycznym i badaniem rentgenowskim.
63.	Uszkodzenie serca lub osierdzia:
	a) z wydolnym układem krążenia		10
	b) z objawami względnej wydolności układu krążenia		30
	c) z objawami niewydolności krążenia – w zależności od stopnia niewydolności		40–90
	Uwaga: Stopień uszkodzenia serca oceniać należy na podstawie badania radiologicznego, elektrokardiograficznego i badania ECHO.
64.	Przepukliny przeponowe – w zależności od stopnia zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, oddychania i krążenia		20–40
G. Uszkodzenia brzucha i ich następstwa
65.	Uszkodzenia powłok jamy brzusznej (przepukliny urazowe, wysiłkowe, przetoki itd.) – w zależności od umiejscowienia i rozmiarów uszkodzenia powłok jamy brzusznej		5–30
	Uwaga: 1. Za przepukliny urazowe uważa się przepukliny spowodowane pourazowym uszkodzeniem powłok brzusznych (np. po rozerwaniu mięśni powłok brzusznych). 2. Za przepukliny tzw. wysiłkowe uważa się przepukliny spowodowane nagłym wysiłkiem fizycznym lub gwałtownym ruchem.
66.	Uszkodzenie żołądka, jelit i sieci:
	a) bez zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego i przy dostatecznym stanie odżywienia		10
	b) z zaburzeniami trawienia i niedostatecznym stanem odżywienia – w zależności od stopnia zaburzeń i stanu odżywienia		15–50
67.	Przetoki jelitowe, kałowe i odbyt sztuczny – w zależności od stopnia zanieczyszczania się i zmian zapalnych tkanek otaczających przetokę:
	a) jelita cienkiego		30–80
	b) jelita grubego		20–50
68.	Przetoki okołoodbytnicze		15
69.	Uszkodzenie zwieracza odbytu, powodujące stałe, całkowite nietrzymanie kału i gazów		60
70.	Wypadnięcie odbytnicy – w zależności od stopnia wypadnięcia		10–30
71.	Utrata śledziony:
	a) bez większych zmian w obrazie krwi		15
	b) ze zmianami w obrazie krwi lub i ze zrostami otrzewnowymi		30
72.	Uszkodzenia wątroby, dróg żółciowych lub trzustki:
	a) bez zaburzeń ich czynności		5–10
	b) z zaburzeniami ich czynności w zależności od stopnia		20–60
H. Uszkodzenia narządów moczowo-płciowych
73.	Uszkodzenie jednej nerki lub obu nerek powodujące upośledzenie ich funkcji – w zależności od stopnia		10–25
74.	Utrata jednej nerki przy drugiej zdrowej i prawidłowo działającej		35
75.	Utrata jednej nerki przy upośledzeniu funkcjonowania drugiej nerki – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji pozostałej nerki		40–75
76.	Uszkodzenie moczowodu powodujące zwężenie jego światła		20
77.	Uszkodzenie pęcherza – w zależności od stopnia zmniejszenia jego pojemności, zaburzeń w oddawaniu moczu, przewlekłych stanów zapalnych		10–30
78.	Przetoki dróg moczowych i pęcherza moczowego – w zależności od stopnia stałego zanieczyszczania się moczem		20–50
79.	Zwężenie cewki moczowej:
	a) powodujące trudności w oddawaniu moczu		15
	b) z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu		30–50
	c) z nietrzymaniem lub zaleganiem moczu z powikłaniami		50–60
80.	Utrata prącia		40
81.	Częściowa utrata prącia		20
82.	Utrata jednego jądra lub jajnika		20
83.	Utrata obu jąder lub obu jajników		40
84.	Wodniak jądra		10
85.	Utrata macicy:
	a) w wieku do 50 lat		40
	b) w wieku powyżej 50 lat		20
86.	Uszkodzenie krocza powodujące wypadnięcie narządów rodnych:
	a) pochwy		10
	b) pochwy i macicy		30
I. Ostre zatrucia i ich następstwa
(Orzekać nie wcześniej niż po 6 miesiącach)
87.	Nagłe zatrucie gazami lub/i substancjami (z wyjątkiem zatruć pokarmowych):
	a) ze stwierdzoną utratą przytomności, lecz bez wtórnych powikłań		10
	b) powodujące uszkodzenie układu krwiotwórczego i narządów wewnętrznych (rozedma, przewlekły nieżyt krtani, tchawicy i oskrzeli) – w zależności od stopnia uszkodzenia		10–25
	Uwaga: Uszkodzenia układu nerwowego spowodowane nagłym zatruciem gazami należy oceniać według odpowiednich pozycji dotyczących układu nerwowego.
88.	Nagłe zatrucie pokarmami powodujące uszkodzenie narządów miąższowych przewodu pokarmowego – w zależności od stopnia uszkodzenia		5–15
	Uwaga: 1. Uszkodzenia układu nerwowego wskutek nagłych zatruć pokarmowych należy oceniać według odpowiednich pozycji dotyczących układu nerwowego. 2. Zatrucie włośniami nie pozostawia w zasadzie trwałych następstw.
J. Uszkodzenia kręgosłupa, rdzenia kręgowego i ich następstwa
89.	Uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym:
	a) ograniczenie ruchomości w zakresie rotacji lub zginania powyżej 20 stopni		15
	b) całkowite zesztywnienie		35
	c) całkowite zesztywnienie z niekorzystnym ustawieniem głowy		50
90.	Uszkodzenie kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym:
	a) ograniczenie ruchomości w zakresie rotacji powyżej 20 stopni lub zginania do 50 cm		15
	b) całkowite zesztywnienie		25
	c) całkowite zesztywnienie z niekorzystnym ustawieniem tułowia		40
91.	Izolowane uszkodzenia wyrostków poprzecznych, wyrostków ościstych – w zależności od ich liczby i zaburzeń funkcji		3–10
92.	Uszkodzenia kręgosłupa powikłane zapaleniem kręgów, obecnością ciała obcego itp. ocenia się według poz. 89–91, zwiększając stopień uszczerbku na zdrowiu		10
93.	Uszkodzenia rdzenia kręgowego:
	a) przy objawach poprzecznego przecięcia rdzenia z całkowitym porażeniem lub niedowładem dużego stopnia dwóch lub czterech kończyn		100
	b) niedowład kończyn dolnych bez uszkodzenia górnej części rdzenia (kończyn górnych), umożliwiający poruszanie się za pomocą dwóch lasek		70
	c) niedowład kończyn dolnych umożliwiający poruszanie się o jednej lasce		40
	d) porażenie całkowite obu kończyn górnych z zanikami mięśniowymi, zaburzeniami czucia i zmianami troficznymi bez porażenia kończyn dolnych (po wylewie śródrdzeniowym)		100
	e) niedowład znacznego stopnia obu kończyn górnych znacznie upośledzający czynność kończyn (po wylewie śródrdzeniowym)		70
	f) niedowład nieznacznego stopnia obu kończyn górnych (po wylewie śródrdzeniowym)		30
	g) zaburzenia ze strony zwieraczy i narządów płciowych bez niedowładów (zespół stożka końcowego)		40
	h) zaburzenia czucia, zespoły bólowe bez niedowładów – w zależności od stopnia zaburzeń		10–30
94.	Urazowe zespoły korzonkowe (bólowe, ruchowe, czuciowe lub mieszane) – w zależności od stopnia:
	a) szyjne		5–20
	b) piersiowe		5–10
	c) lędźwiowo-krzyżowe		5–25
	d) guziczne		5
K. Uszkodzenia miednicy
95.	Utrwalone rozejście się spojenia łonowego lub rozerwanie stawu krzyżowo-biodrowego – w zależności od stopnia przemieszczenia i zaburzeń chodu		10–35
96.	Złamanie miednicy z przerwaniem obręczy biodrowej jedno- lub wielomiejscowe – w zależności od zniekształcenia i upośledzenia chodu:
	a) w odcinku przednim (kość łonowa, kulszowa)		5–20
	b) w odcinku przednim i tylnym (typ Malgaigne'a)		15–45
97.	Złamanie dna panewki – w zależności od upośledzenia funkcji stawu i zmian zniekształcających:
	a) bez zwichnięcia centralnego		10–20
	b) ze zwichnięciem centralnym		20–40
98.	Izolowane złamanie miednicy (talerz biodrowy, kolce biodrowe, guz kulszowy) – w zależności od zniekształcenia i zaburzeń funkcji		5–20
	Uwaga: Towarzyszące uszkodzenia narządów miednicy i objawy neurologiczne ocenia się dodatkowo według pozycji dotyczących odpowiednich uszkodzeń narządów miednicy lub uszkodzeń neurologicznych.
L. Uszkodzenia kończyny górnej
	Uwaga: Przy uszkodzeniach kończyn górnych u osób leworęcznych stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ustala się według zasad przewidzianych w tabeli, przyjmując dla uszkodzeń ręki prawej procenty ustalone dla ręki lewej, a dla uszkodzenia ręki lewej procenty ustalone dla ręki prawej.
Łopatka
99.	Złamanie łopatki:
	a) wygojone złamanie łopatki z nieznacznym przemieszczeniem bez większych zaburzeń funkcji kończyny		5
	b) wygojone z przemieszczeniem i znacznym ograniczeniem funkcji kończyny w zależności od stopnia	prawa lewa	10–40 5–30
	Uwaga: Normy pozycji 99 uwzględniają również ewentualne powikłania neurologiczne.
Obojczyk
100.	Wadliwe wygojone złamanie obojczyka – w zależności od stopnia zniekształcenia i ograniczenia ruchów	prawy lewy	5–25 5–20
101.	Staw rzekomy obojczyka ograniczający ruchy kończyny	prawy lewy	25 20
102.	Zwichnięcie stawu obojczykowo-barkowego lub obojczykowo-mostkowego – w zależności od ograniczenia ruchów, upośledzenia zdolności dźwigania i stopnia zniekształcenia	prawy lewy	5–25 5–20
103.	Uszkodzenia obojczyka powikłane przewlekłym zapaleniem kości i obecnością ciał obcych ocenia się według pozycji 100–102, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu o:		5
	Uwaga: Przy współistniejących powikłaniach neurologicznych należy stosować ocenę według pozycji dotyczących uszkodzeń odpowiednich odcinków kończyny – w zależności od stopnia wypadnięcia funkcji.
Bark
104.	Przewlekłe zmiany stawu barkowego – w zależności od stopnia ograniczenia funkcji i przykurczu	prawy lewy	5–30 5–25
105.	Zastarzałe nieodprowadzone zwichnięcie stawu barkowego – w zależności od zakresu ruchów i ustawienia kończyny	prawy lewy	20–30 15–30
106.	Nawykowe zwichnięcia barku potwierdzone dokumentacją medyczną	prawy lewy	25 20
107.	Staw cepowy w następstwie pourazowych ubytków kości – w zależności od zaburzeń funkcji	prawy lewy	25–40 20–35
	Uwaga: Staw wiotki z powodu porażeń ocenia się według norm neurologicznych.
108.	Zesztywnienie stawu barkowego:
	a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym (w odwiedzeniu około 70°, antepozycja 35° i rotacja zewnętrzna około 25°) w zależności od ustawienia i funkcji	prawy lewy	20–35 15–30
	b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym	prawy lewy	40 35
109.	Bliznowaty przykurcz stawu barkowego w zależności od zaburzeń czynności stawu	prawy lewy	5–15 5–10
110.	Uszkodzenie barku powikłane przewlekłym zapaleniem kości, obecnością ciał obcych, przetokami i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 104–109, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu – w zależności od stopnia powikłań i upośledzenia funkcji	prawy lewy	5–35 5–25
111.	Utrata kończyny w barku	prawa lewa	75 70
112.	Utrata kończyny wraz z łopatką	prawa lewa	80 75
Ramię
113.	Złamanie kości ramiennej – w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji kończyny:
	a) z niewielkim przemieszczeniem i zaburzeniem osi	prawa lewa	5–15 5–10
	b) ze znacznym przemieszczeniem i skróceniem	prawa lewa	15–30 10–25
	c) złamania powikłane przewlekłym zapaleniem kości, przetokami, brakiem zrostu, stawem rzekomym, ciałami obcymi i zmianami neurologicznymi	prawa lewa	30–55 25–50
114.	Uszkodzenia mięśni, ścięgien i ich przyczepów w zależności od zmian wtórnych i upośledzenia funkcji:
	a) mięśnia dwugłowego	prawa lewa	5–15 5–10
	b) uszkodzenia innych mięśni ramienia	prawa lewa	5–20 5–15
115.	Utrata kończyny w obrębie ramienia:
	a) z zachowaniem tylko 1/3 bliższej kości ramiennej	prawa lewa	70 65
	b) przy dłuższych kikutach	prawa lewa	65 60
116.	Przepukliny mięśniowe ramienia		3
Staw łokciowy
117.	Złamanie obwodowej nasady kości ramiennej – w zależności od zaburzeń osi i ograniczenia ruchów w stawie łokciowym:
	a) bez większych przemieszczeń, zniekształceń i ograniczenia ruchomości	prawa lewa	5–15 5–10
	b) z dużym zniekształceniem i ze znacznym przykurczem	prawa lewa	15–30 10–25
118.	Zesztywnienie stawu łokciowego:
	a) w zgięciu zbliżonym do kąta prostego i z zachowanymi ruchami obrotowymi przedramienia (75°–110°)	prawy lewy	30 25
	b) z brakiem ruchów obrotowych	prawy lewy	35 30
	c) w ustawieniu wyprostnym lub zbliżonym (160°–180°)	prawy lewy	50 45
	d) w innych ustawieniach – zależnie od przydatności czynnościowej kończyny	prawy lewy	30–45 25–40
119.	Przykurcz w stawie łokciowym – w zależności od zakresu zgięcia, wyprostu i stopnia zachowania ruchów obrotowych przedramienia:
	a) przy niemożności zgięcia do 90°	prawy lewy	10–30 5–25
	b) przy możliwości zgięcia ponad kąt prosty	prawy lewy	5–20 5–15
	Uwaga: Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie stawu łokciowego należy oceniać według pozycji 117–119.
120.	Cepowy staw łokciowy – w zależności od stopnia wiotkości i stanu mięśni	prawy lewy	15–30 10–25
121.	Uszkodzenia stawu łokciowego powikłane przewlekłym stanem zapalnym, przetokami, ciałami obcymi itp. ocenia się według pozycji 117–120, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu o:		5
Przedramię
122.	Złamania w obrębie dalszych nasad jednej lub obu kości przedramienia, powodujące ograniczenia ruchomości nadgarstka i zniekształcenia – w zależności od stopnia zaburzeń czynnościowych:
	a) ze zniekształceniem	prawy lewy	5–15 5–10
	b) ze znacznym zniekształceniem, dużym ograniczeniem ruchomości i zmianami wtórnymi (troficzne, krążeniowe itp.)	prawy lewy	15–25 10–20
123.	Złamania trzonów jednej lub obu kości przedramienia – w zależności od przemieszczeń, zniekształceń i zaburzeń czynnościowych:
	a) ze zniekształceniem i zaznaczonymi zaburzeniami funkcji	prawe lewe	5–15 3–10
	b) ze znacznym zniekształceniem, dużym ograniczeniem ruchomości i zmianami wtórnymi (troficzne, krążeniowe itp.)	prawe lewe	15–35 10–30
124.	Staw rzekomy kości promieniowej	prawy lewy	30 25
125.	Staw rzekomy kości łokciowej	prawy lewy	20 15
126.	Brak zrostu, staw rzekomy obu kości przedramienia	prawe lewe	40 35
127.	Uszkodzenie przedramienia powikłane przewlekłym zapaleniem kości, przetokami, obecnością ciał obcych, ubytkiem tkanki kostnej i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 122–126, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od stopnia powikłań		5–15
128.	Utrata kończyny w obrębie przedramienia – w zależności od charakteru kikuta i jego przydatności do oprotezowania	prawa lewa	55–65 50–60
129.	Utrata przedramienia w sąsiedztwie stawu nadgarstkowego	prawe lewe	55 50
Nadgarstek
130.	Ograniczenia ruchomości w obrębie nadgarstka w następstwie jego uszkodzeń (skręcenia, zwichnięcia, złamania kości nadgarstka, martwice aseptyczne tych kości) – w zależności od ustawienia, zakresu ruchów, objawów bólowych i troficznych oraz funkcji palców:
	a) ograniczenie ruchomości	prawy lewy	5–10 3–8
	b) ograniczenie ruchomości dużego stopnia	prawy lewy	10–20 8–15
	c) ograniczenia ruchomości dużego stopnia z ustawieniem ręki czynnościowo niekorzystnym	prawy lewy	20–30 15–25
131.	Całkowite zesztywnienie w obrębie nadgarstka:
	a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji dłoni i palców	prawy lewy	15–30 10–25
	b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji dłoni i palców	prawy lewy	25–45 20–40
132.	Uszkodzenia nadgarstka powikłane głębokimi, trwałymi zmianami troficznymi, przewlekłym ropnym zapaleniem kości nadgarstka, przetokami i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 130 i 131, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od stopnia powikłań o:		1–10
133.	Utrata ręki na poziomie nadgarstka	prawa lewa	55 50
Ł. Śródręcze i palce
Kciuk
134.	Złamania i zwichnięcia kciuka (pierwszej kości śródręcza i paliczków kciuka) – w zależności od ustawienia, zniekształcenia i stopnia zaburzeń funkcji kciuka:
	a) z przemieszczeniem	prawy lewy	5–10 3–8
	b) z dużym przemieszczeniem i zniekształceniem	prawy lewy	10–20 8–15
	Uwaga: Przy ocenie stopnia zaburzeń czynności kciuka należy brać pod uwagę przede wszystkim zdolność przeciwstawienia i chwytu.
135.	Utraty w obrębie kciuka:
	a) utrata opuszki	prawy lewy	5 3
	b) utrata paliczka paznokciowego	prawy lewy	10 8
	c) utrata paliczka paznokciowego z częścią paliczka podstawowego (do 2/3 długości paliczka)	prawy lewy	15 10
	d) utrata paliczka paznokciowego i paliczka podstawowego poniżej 2/3 długości lub utrata obu paliczków bez kości śródręcza	prawy lewy	20 15
	e) utrata obu paliczków z kością śródręcza	prawy lewy	30 25
136.	Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie kciuka (blizny, uszkodzenia ścięgien, zniekształcenia, przykurcze stawów, zesztywnienia, zmiany troficzne, czuciowe itp.) – powodujące:
	a) ograniczenie funkcji	prawy lewy	3–10 1–8
	b) znaczne ograniczenie funkcji	prawy lewy	10–20 8–15
	c) upośledzenie funkcji graniczące z następstwami utraty kciuka	prawy lewy	20–30 15–25
Palec wskazujący
137.	Utraty w obrębie palca wskazującego:
	a) utrata opuszki	prawy lewy	5 3
	b) utrata paliczka paznokciowego	prawy lewy	7 5
	c) utrata paliczka paznokciowego z 1/3 dalszą paliczka środkowego	prawy lewy	8 5
	d) utrata paliczka paznokciowego i środkowego powyżej 1/3	prawy lewy	12 10
	e) utrata trzech paliczków	prawy lewy	17 15
	f) utrata palca wskazującego z kością śródręcza	prawy lewy	23 20
138.	Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie palca wskazującego oraz II kości śródręcza (blizny, uszkodzenia ścięgien, zniekształcenia, przykurcze stawów, zesztywnienia, zmiany troficzne, czuciowe itp.) – powodujące:
	a) ograniczenie funkcji – w zależności od stopnia	prawy lewy	3–8 1–5
	b) znaczne ograniczenie funkcji – w zależności od stopnia	prawy lewy	8–12 5–10
	c) bezużyteczność palca graniczącą z utratą wskaziciela	prawy lewy	17 15
Palec trzeci, czwarty i piąty
139.	Utrata całego paliczka lub części paliczka:
	a) palca trzeciego i czwartego – za każdy paliczek	prawy lewy	3 2
	b) palca piątego – za każdy paliczek	prawy lewy	1 1
140.	Utrata palców III, IV lub V z kością śródręcza	prawy lewy	12 8
141.	Wszelkie inne uszkodzenia w obrębie palców III, IV, V i odpowiednich kości śródręcza (blizny, uszkodzenia ścięgien, zniekształcenia, przykurcze stawów, zesztywnienia, zmiany troficzne, czuciowe itp.) – powodujące:
	a) ograniczenie funkcji palca – w zależności od stopnia	prawy lewy	2 1
	b) znaczne ograniczenie funkcji palca – w zależności od stopnia	prawy lewy	4 3
	c) bezużyteczność palca granicząca z utratą	prawy lewy	7 5
	Uwaga: Przy uszkodzeniach obejmujących większą liczbę palców globalna ocena musi być niższa niż całkowita utrata tych palców i odpowiadać stopniowi użyteczności ręki. Uszkodzenia obejmujące wszystkie palce z pełną utratą użyteczności ręki nie mogą przekroczyć dla ręki prawej 55% a dla lewej 50%.
M. Uszkodzenia kończyny dolnej
Biodro
142.	Utrata kończyny dolnej przez wyłuszczenie jej w stawie biodrowym lub odjęcie w okolicy podkrętarzowej		85
143.	Przykurcze i ograniczenia ruchów w stawie biodrowym w następstwie uszkodzeń tkanek miękkich – w zależności od stopnia		5–25
144.	Zesztywnienie stawu biodrowego – w zależności od ustawienia i wtórnych zaburzeń statyki i dynamiki:
	a) w ustawieniu czynnościowo korzystnym		20–35
	b) w ustawieniu czynnościowo niekorzystnym		30–60
145.	Inne następstwa uszkodzeń stawu biodrowego (zwichnięć, złamań bliższej nasady kości udowej, złamań szyjki, złamań przezkrętarzowych i podkrętarzowych, złamań krętarzy itp.) – w zależności od zakresu ruchów przemieszczeń, skrócenia, zniekształceń i różnego rodzaju zmian wtórnych oraz dolegliwości subiektywnych:
	a) ze zmianami miernego stopnia		5–20
	b) ze zmianami dużego stopnia		20–40
	c) z bardzo ciężkimi zmianami miejscowymi i dolegliwościami wtórnymi (kręgosłup, staw krzyżowo-biodrowy, kolano itp.)		40–65
146.	Przykurcze i zesztywnienia powikłane przewlekłym zapaleniem tkanki kostnej, z przetokami, ciałami obcymi itp. ocenia się według pozycji 142–145, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od rozmiarów powikłań o:		5–15
	Uwaga: Jako wynik urazowego uszkodzenia biodra zgłaszane są często następujące zmiany chorobowe: krwiopochodne ropne zapalenie kości, gruźlica kostno-stawowa, nowotwory, martwice aseptyczne kości, biodro szpotawe dorastających i inne zniekształcenia powodujące zaburzenia statyki. Przy tego rodzaju stanach chorobowych należy szczególną uwagę zwracać na istnienie związku przyczynowego między tymi schorzeniami a wypadkiem.
Udo
147.	Złamanie kości udowej – w zależności od zniekształceń, skrócenia, zaników mięśniowych i ograniczenia ruchów w stawach:
	a) z nieznacznymi zmianami i skróceniem do 4 cm		5–15
	b) z miernymi zmianami i skróceniem do 6 cm		15–30
	c) ze skróceniem ponad 6 cm i ciężkimi zmianami		30–40
148.	Staw rzekomy lub ubytki kości udowej uniemożliwiające obciążenie kończyny – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji, skrócenia i zaburzeń wtórnych		40–60
149.	Uszkodzenia skóry, mięśni, ścięgien (oparzenia, przecięcia, pęknięcia podskórne, przepukliny mięśniowe itp.) – w zależności od zaburzeń funkcji itp.		5–20
150.	Uszkodzenia dużych naczyń, tętniaki pourazowe – w zależności od stopnia wtórnych zaburzeń troficznych		5–30
151.	Uszkodzenia uda powikłane przewlekłym ropnym zapaleniem kości, przetokami, ciałami obcymi, skostnieniem pozaszkieletowym i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 147–150, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od rozmiarów powikłań o:		1–10
152.	Uszkodzenia uda powikłane współistniejącym uszkodzeniem nerwu kulszowego ocenia się według pozycji 147–150, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od rozmiarów uszkodzenia nerwu o:		10–65
	Uwaga: Łączny stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ocenianego według pozycji 147–150 i 152 nie może przekroczyć 70%.
153.	Utrata kończyny – zależnie od długości kikuta i przydatności jego cech do oprotezowania		50–70
Kolano
154.	Zesztywnienie stawu kolanowego:
	a) w pozycji funkcjonalnej korzystnej 0–15°		30
	b) przy większych stopniach zgięcia lub przeproście powyżej –10° (minus 10°) stosuje się ocenę wg pp. a) – zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu za każde 4° odchylenie ponad granicę 15° lub –10° o:		1
155.	Trwałe ograniczenia ruchomości stawu kolanowego w następstwie uszkodzeń samego stawu (uszkodzenia więzadłowe, torebkowe, łąkotek, kości tworzących staw kolanowy itd.) – w zależności od charakteru przykurczu i zakresu ubytku funkcji:
	a) utrata ruchomości w zakresie 0–40° za każde 2° ubytku ruchu		1
	b) utrata ruchomości w zakresie 40°–90° za każde 5° ubytku ruchu		1
	c) utrata ruchomości w zakresie 90°–120° za każde 10° ubytku ruchu		1
	Uwaga: prawidłowo funkcjonalny zakres ruchów przyjmuje się w granicach 0°–120°.
156.	Inne następstwa uszkodzeń kolana: skrócenie kończyny, zaburzenia osi, stawu (koślawość, szpotawość, ruchomość patologiczna), dolegliwości przewlekłe zapalne, zapalenia ropne, ciała obce, przetoki itp. – w zależności od stopnia		1–20
157.	Utrata kończyny na poziomie stawu kolanowego		65
Podudzie
158.	Złamanie kości podudzia – w zależności od zniekształcenia, przemieszczenia, powikłań wtórnych, zmian troficznych i czynnościowych kończyny itp.:
	a) ze zmianami lub skróceniem do 4 cm		5–15
	b) z dużymi wtórnymi zmianami lub ze skróceniem od 4 cm do 6 cm		15–25
	c) ze skróceniem powyżej 6 cm lub bardzo rozległymi zmianami wtórnymi i dodatkowymi powikłaniami w postaci przewlekłego zapalenia kości, przetok, zmian troficznych skóry z owrzodzeniami, stawów rzekomych, ubytków kostnych i zmian neurologicznych		25–50
159.	Izolowane złamania strzałki (oprócz kostki bocznej)		3
160.	Uszkodzenia tkanek miękkich podudzia, uszkodzenia ścięgna Achillesa i innych ścięgien – zależnie od rozległości uszkodzenia, zaburzeń czynnościowych i zniekształceń stopy		5–20
161.	Utrata kończyny w obrębie podudzia – w zależności od charakteru kikuta, długości, przydatności do oprotezowania i zmian wtórnych w obrębie kończyny:
	a) przy długości kikuta do 8 cm mierząc od szpary stawowej		60
	b) przy dłuższych kikutach		40–55
Stawy skokowe, stopa
162.	Ograniczenie ruchomości i zniekształcenia w stawach skokowych (w następstwie wykręcenia, zwichnięcia, złamania kości tworzących staw, zranień, ciał obcych, blizn itp.) – w zależności od ich stopnia i dolegliwości:
	a) bez zniekształceń		1–15
	b) ze zniekształceniem, upośledzeniem funkcji ruchowej i statycznej stopy		15–25
	c) powikłane przewlekłym zapaleniem kości i stawu, przetokami, martwicą aseptyczną, zmianami neurologicznymi itp.		25–40
163.	Zesztywnienie stawu skokowego – w zależności od ustawienia stopy, zmian wtórnych i powikłań:
	a) pod kątem zbliżonym do prostego		10–20
	b) w innych ustawieniach czynnościowo niekorzystnych		20–40
164.	Złamania kości piętowej lub skokowej z przemieszczeniem, zniekształceniem i innymi zmianami wtórnymi:
	a) miernego stopnia – zależnie od wielkości zaburzeń czynnościowych		5–15
	b) znacznego stopnia lub z powikłaniami – zależnie od wielkości zaburzeń czynnościowych		15–30
165.	Utrata kości piętowej lub skokowej		40
166.	Uszkodzenia kości stępu z przemieszczeniem, zniekształceniami i innymi zmianami wtórnymi:
	a) miernego stopnia – zależnie od wielkości zaburzeń czynnościowych		5–10
	b) znacznego stopnia lub innymi powikłaniami – zależnie od wielkości zaburzeń		10–20
167.	Złamania kości śródstopia z przemieszczeniem, zniekształceniem stopy:
	a) złamania I lub V kości z wyraźnym przemieszczeniem – w zależności od stopnia zaburzeń czynnościowych		5–15
	b) złamania II, III lub IV kości śródstopia – w zależności od stopnia zaburzeń czynnościowych		3–10
	c) złamania trzech i więcej kości śródstopia – w zależności od zaburzeń czynnościowych		10–20
168.	Złamania kości śródstopia powikłane zapaleniem kości, przetokami, wtórnymi zmianami troficznymi i zmianami neurologicznymi ocenia się według pozycji 167, zwiększając stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w zależności od stopnia powikłań o:		1–10
169.	Inne uszkodzenia stopy pozostawiające zmiany bliznowate i zniekształcające – w zależności od stopnia upośledzenia czynności		1–15
170.	Utrata stopy w całości		50
171.	Utrata stopy na poziomie stawu Choparta		40
172.	Utrata stopy w stawie Lisfranka		35
173.	Utrata stopy w obrębie kości śródstopia – zależnie od rozległości utraty przedstopia i cech kikuta		20–30
Palce stopy
174.	Utrata paliczka paznokciowego palucha		5
175.	Utrata całego palucha		7
176.	Utrata palucha wraz z kością śródstopia – w zależności od rozmiaru utraty kości śródstopia		10–20
177.	Utrata palców II–V w części lub całości – za każdy palec		2
178.	Utrata V palca wraz z kością śródstopia – zależnie od wielkości utraty kości śródstopia		5–10
179.	Utrata palców II–IV z kością śródstopia – zależnie od wielkości utraty kości śródstopia, za każdy palec		3–5
180.	Inne uszkodzenia i zniekształcenia palców – w zależności od stopnia upośledzenia funkcji		1–5
N. Porażenia lub niedowłady poszczególnych nerwów obwodowych
181.	Uszkodzenie częściowe lub całkowite – w zależności od stopnia zaburzeń:
	a) nerwu przeponowego poniżej jego połączenia z nerwem podobojczykowym		5–15
	b) nerwu piersiowego długiego	prawy lewy	5–15 5–10
	c) nerwu pachowego	prawy lewy	15–25 10–20
	d) nerwu mięśniowo-skórnego	prawy lewy	10–25 5–20
	e) nerwu promieniowego powyżej odejścia gałązki do mięśnia trójgłowego ramienia	prawy lewy	15–45 5–35
	f) nerwu promieniowego poniżej odejścia gałązki do mięśnia trójgłowego ramienia	prawy lewy	10–30 5–25
	g) nerwu promieniowego nad wejściem do kanału mięśnia odwracacza przedramienia	prawy lewy	5–25 5–15
	h) nerwu promieniowego po wyjściu z kanału mięśnia odwracacza przedramienia	prawy lewy	5–15 1–10
	i) nerwu pośrodkowego w zakresie ramienia	prawy lewy	10–40 5–30
	j) nerwu pośrodkowego w zakresie nadgarstka	prawy lewy	5–25 5–15
	k) nerwu łokciowego	prawy lewy	10–30 5–20
	l) splotu barkowego części nadobojczykowej (górnej)	prawy lewy	15–25 10–20
	m) splotu barkowego części podobojczykowej (dolnej)	prawy lewy	25–45 20–40
	n) pozostałych nerwów odcinka szyjno-piersiowego		1–15
	o) nerwu zasłonowego		5–15
	p) nerwu udowego		10–30
	q) nerwów pośladkowych (górnego i dolnego)		10–20
	r) nerwu sromowego wspólnego		5–25
	s) nerwu kulszowego przed podziałem na nerw piszczelowy i strzałkowy (normę w wysokości ponad 50% stosować tylko przy nieuleczalnych owrzodzeniach)		20–60
	t) nerwu piszczelowego (normę w wysokości ponad 30% stosować tylko przy nieuleczalnych owrzodzeniach)		10–40
	u) nerwu strzałkowego		10–20
	v) splotu lędźwiowo-krzyżowego		40–70
	w) pozostałych nerwów odcinka lędźwiowo-krzyżowego		1–10
	Uwaga: Według pozycji 181 ocenia się tylko uszkodzenia nerwów obwodowych. W przypadkach współistnienia uszkodzeń kostnych, mięśniowych i nerwowych należy stosować ocenę według pozycji dotyczących uszkodzeń kończyn górnych i dolnych.
182.	Kauzalgie potwierdzone obserwacją szpitalną – w zależności od stopnia zmian troficznych i nasilenia bólów	prawy lewy	30 50
O. Choroby zawodowe
183.	Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne		0–100
	Uwaga: Procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ustala się w zależności od rodzaju substancji chemicznej, rodzaju uszkodzenia, tj. zespołu objawów klinicznych i stopnia upośledzenia sprawności ustroju, obniżającego zdolność do pracy zarobkowej. Przy ocenie należy również posługiwać się ustaleniami określonymi w poz. 87 i 88 tabeli wraz z uwagami zawartymi w tych pozycjach.
184.	Pylice płuc:
	1) pylica krzemowa
	2) pylica górników kopalń węgla
	3) pylico-gruźlica
	4) pylica spawaczy
	5) pylica azbestowa
	6) inne rodzaje pylic
	a. pylice płuc bez zaburzenia sprawności układu oddechowego stanowiące profilaktyczne przeciwwskazanie do pracy w narażeniu na działanie pyłu zwłókniającego w stężeniach przekraczających NDS		10–20
	b. pylice płuc z zaburzeniami sprawności wentylacyjnej lub wymiany gazów w płucach z ograniczeniem wydolności wysiłkowej układu oddechowego		21–60
	c. pylice płuc z objawami przewlekłego serca płucnego lub niewydolności oddechowo-krążeniowej		61–100
185.	Przewlekłe nieodwracalne schorzenia układu oddechowego powstałe w następstwie działania substancji: toksycznych, drażniących, uczulających (alergenów) w razie stwierdzenia niewydolności układu oddechowego:
	a) przewlekłe nieswoiste choroby układu oddechowego (PNChUO) w okresie wydolności układu oddechowego, stanowiące profilaktycznie uzasadnione przeciwwskazanie do dalszej pracy w narażeniu na kontakt z czynnikami zawodowymi, uszkadzającymi układ oddechowy		10–20
	b) PNChUO (łącznie z rozedmą płuc) w okresie względnej wydolności układu oddechowego (ograniczenie wydolności wentylacyjnej po obciążeniu wysiłkiem fizycznym)		20–40
	c) PNChUO (łącznie z rozedmą płuc i innymi chorobami układu oddechowego) w okresie niewydolności oddechowej		40–80
	d) rozwinięty, zaawansowany, przewlekły zespół płucno-sercowy w okresie niewydolności układu krążeniowo-oddechowego, który może wymagać opieki innych osób		80–100
186.	Byssinoza
	a) postać bez upośledzenia sprawności z powodu zmniejszonej tolerancji wysiłku lub zmniejszonej sprawności wentylacyjnej płuc		10–20
	b) postać z trwałym upośledzeniem sprawności z powodu zmniejszonej tolerancji wysiłku lub zmniejszonej sprawności wentylacyjnej płuc		20–60
187.	Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym		oceniać według poz. 51 i 52
188.	Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym		oceniać według poz. 20
189.	Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat:
	a) guzki głosowe twarde		10–30
	b) wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych		10–40
	c) niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe z niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią		10–30
190.	Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego		0–100
191.	Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi		20–100
	Uwaga: Stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu określa się w zależności od lokalizacji zmian nowotworowych i ich zaawansowania.
192.	Choroby skóry w zależności od lokalizacji, rozległości i natężenia zmian		0–50
193.	Schorzenia nerwów, mięśni, ścięgien, pochewek ścięgnistych, kaletek maziowych, tkanek okołostawowych – powodujące nieodwracalne zmiany w układzie ruchowym, wywołane sposobem wykonywania pracy		5–50
194.	Uszkodzenia narządu słuchu związane ze stałym narażeniem na działanie nadmiernego hałasu
	Uwaga: Oceny stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu należy dokonywać na podstawie ustaleń określonych w poz. 42 tabeli.
195.	Zespół wibracyjny:
	a) choroba wibracyjna wyrównana (postać parestezyjno-czuciowa, wstępne stadium zmian naczyniowych, drobne zmiany kostne wykryte radiologicznym badaniem układu kostno-stawowego), stanowiąca przeciwwskazanie do pracy w narażeniu na działanie wibracji		25–40
	b) choroba wibracyjna niewyrównana		45–80
196.	Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego:		0–100
	a) choroba dekompresyjna
	b) urazy ciśnieniowe
	c) następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem
197.	Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia:		0–100
	a) udar cieplny albo jego następstwa
	b) wyczerpanie cieplne albo jego następstwa
	c) odmroziny
198.	Choroby narządu wzroku wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi		0–100
	Uwaga: Przy ocenie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu należy posiłkować się ustaleniami określonymi w poz. 27–41 tabeli.
199.	Choroby zakaźne lub pasożytnicze		0–100