Dziennik Ustaw - rok 2007 nr 209 poz. 1513

Na podstawie art. 9a ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

1) wymagania w zakresie wykonania i charakterystyk metrologicznych podlegające sprawdzeniu podczas legalizacji ponownej wodomierzy wprowadzonych do obrotu lub użytkowania w wyniku dokonania oceny zgodności;

2) wymagania w zakresie warunków właściwego stosowania wodomierzy;

3) szczegółowy zakres sprawdzeń wykonywanych podczas legalizacji pierwotnej i ponownej wodomierzy;

4) sposoby i metody przeprowadzania sprawdzeń, o których mowa w pkt 3.

1) na podstawie decyzji zatwierdzenia typu wydanych do dnia 7 stycznia 2007 r.:

a) działających na zasadach mechanicznych, przeznaczonych do wody zimnej,

b) działających na zasadach mechanicznych, przeznaczonych do wody ciepłej,

c) działających na zasadach mechanicznych, przeznaczonych do wody gorącej,

d) działających na zasadach elektronicznych, przeznaczonych do wody gorącej,

e) działających na zasadach elektronicznych lub mechanicznych z urządzeniami elektronicznymi lub bez, przeznaczonych do wody zimnej,

f) sprzężonych, przeznaczonych do wody zimnej;

2) w wyniku dokonania oceny zgodności.

1) wyprodukowanych lub wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej albo Republice Turcji,

2) wyprodukowanych w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym

– zgodnie z przepisami obowiązującymi w tych państwach, pod warunkiem że przyrządy te spełniają wymagania w stopniu odpowiadającym przepisom niniejszego rozporządzenia.

1) wodomierz – przyrząd pomiarowy służący do ciągłego pomiaru objętości wody przepływającej w całkowicie wypełnionym przewodzie zamkniętym;

2) wodomierz sprzężony – układ pomiarowy złożony z dwóch wodomierzy o różnych nominalnych strumieniach objętości oraz z urządzenia przełączającego, regulującego samoczynnie strumień objętości w obu wodomierzach;

3) strumień objętości (q, Q) – objętość wody przepływającej przez wodomierz w przyjętej jednostce czasu;

4) maksymalny strumień objętości (q_s, Q_max) – największy strumień objętości, przy którym wodomierz może pracować w krótkim czasie bez uszkodzenia i przekroczenia błędów granicznych dopuszczalnych oraz wartości maksymalnej straty ciśnienia;

5) przeciążeniowy strumień objętości (Q₄) – największy strumień objętości, przy którym wodomierz może pracować w krótkim czasie bez uszkodzenia i przekroczenia błędów granicznych dopuszczalnych;

6) nominalny strumień objętości (q, Q_n) – strumień objętości równy połowie maksymalnego strumienia objętości, przy którym wodomierz może pracować przy przepływie ciągłym lub przerywanym i jego wskazania mieszczą się w granicach błędów granicznych dopuszczalnych;

7) ciągły strumień objętości (Q₃) – największy strumień objętości w warunkach znamionowych użytkowania, przy którym wodomierz może pracować przy przepływie ciągłym lub przerywanym i jego wskazania mieszczą się w granicach błędów granicznych dopuszczalnych;

8) pośredni strumień objętości (q_t, Q_t, Q₂) – strumień objętości, który dzieli zakres obciążeń pomiarowych na przedział górny i dolny zakresu obciążeń, przy którym błąd graniczny dopuszczalny zmienia wartość;

9) minimalny strumień objętości (q_min, Q_min, Q₁) – strumień objętości, powyżej którego wskazania wodomierza nie powinny przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

10) strumień objętości przełączania – strumień objętości występujący przy:

a) rosnącym strumieniu objętości, gdy w następstwie rozruchu wodomierza głównego strata ciśnienia w wodomierzu sprzężonym maleje raptownie,

b) malejącym strumieniu objętości, gdy w następstwie zatrzymania się wodomierza głównego strata ciśnienia w wodomierzu sprzężonym wzrasta raptownie;

11) zakres obciążeń pomiarowych wodomierza – zakres strumieni objętości wodomierza zawarty między maksymalnym albo przeciążeniowym strumieniem objętości a minimalnym strumieniem objętości;

12) klasa metrologiczna wodomierza – zakres obciążeń pomiarowych wodomierza, dla którego wskazania wodomierza mieszczą się w granicach właściwych błędów granicznych dopuszczalnych;

13) klasa temperaturowa wodomierza – klasę wodomierza wskazującą maksymalną temperaturę wody albo zakres temperatur wody, w oznaczeniach poprzedzone literą „T”, dla których jego wskazania mieszczą się w granicach błędów granicznych dopuszczalnych;

14) klasa straty ciśnienia – klasę wodomierza wskazującą maksymalną stratę ciśnienia przy ciągłym strumieniu objętości, wyrażoną w kPa, w oznaczeniach poprzedzoną literami „∆P”.

1) nazwa lub znak producenta;

2) oznakowanie zgodności, w rozumieniu art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.⁴⁾), dodatkowe oznaczenie metrologiczne oraz numer jednostki notyfikowanej;

3) znak fabryczny;

4) rok produkcji;

5) numer fabryczny;

6) jedna albo dwie strzałki wskazujące kierunek przepływu;

7) jednostka miary „m³”;

8) maksymalne dopuszczalne ciśnienie, jeśli jest różne od 1 MPa (10 bar);

9) w przypadku gdy wodomierz może pracować tylko w położeniu pionowym – litera „V”, a gdy w poziomym – „H”;

10) wartość liczbowa ciągłego strumienia objętości;

11) stosunek Q₃/Q₁ poprzedzony literą „R”;

12) stosunek Q₂/Q₁ jeśli jest różny od 1,6;

13) klasa temperaturowa, jeśli jest różna od T30;

14) klasa straty ciśnienia, jeśli jest różna od ∆P 63;

15) sygnał wyjściowy do urządzeń pomocniczych, jeśli takie występują;

16) numer certyfikatu badania typu WE albo certyfikatu badania projektu WE, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności.

2. Na wodomierzach, o których mowa w § 2 pkt 2, wyposażonych w urządzenia elektroniczne, oprócz oznaczeń, o których mowa w ust. 1, powinny być dodatkowo umieszczone:

1) napięcie i częstotliwość, dla zewnętrznego źródła zasilania, albo

2) data wymiany baterii, dla wymienialnej baterii.

1) ±2 % – w przedziale górnym zakresu obciążeń (Q₂ ≤ Q ≤ Q₄), dla wodomierzy do wody o temperaturze od 0,1 °C do 30 °C;

2) ±3 % – w przedziale górnym zakresu obciążeń (Q₂ ≤ Q ≤ Q₄), dla wodomierzy do wody o temperaturze od 30 °C do 90 °C;

3) ±5 % – w przedziale dolnym zakresu obciążeń (Q₁ ≤ Q < Q₂), niezależnie od temperatury wody.

2. Jeżeli na dokładność wskazań wodomierza mogą mieć wpływ zakłócenia przepływu występujące przed lub za wodomierzem, spowodowane w szczególności obecnością kolanek, zaworów lub pomp, instalacja wodociągowa powinna być wyposażona w proste odcinki rurociągu, z prostownicą strumienia lub bez niej, przed wodomierzem lub za nim, o takich długościach, aby błędy wskazań wodomierza mieściły się w zakresie błędów granicznych dopuszczalnych.

1) zakres strumieni objętości powinien być nie mniejszy niż minimalny strumień objętości Q₁ i nie większy niż ciągły strumień objętości Q₃;

2) zakres temperatur wody w zależności od klasy temperaturowej wodomierza:

a) od 0,1 °C do 30 °C albo

b) od 30 °C do 90 °C, albo

c) od 0,1 °C do 90 °C;

3) zakres ciśnień wody od 0,3 bar do co najmniej 10 bar;

4) przy określonych przez producenta wartościach nominalnych źródła prądu przemiennego lub wartościach granicznych źródła prądu stałego.

1) o którym mowa w § 2 pkt 1 lit. c, wynosi:

a) od 30 °C do 130 °C albo

b) od 30 °C do 180 °C;

2) o którym mowa w § 2 pkt 1 lit. d, wynosi od 30 °C do 180 °C.

1) zakres strumieni objętości powinien być nie mniejszy niż minimalny strumień objętości Q₁ i nie większy niż ciągły strumień objętości Q₃;

2) zakres temperatur wody – od 0,3 °C do 30 °C;

3) zakres ciśnień wody – od 0,03 MPa (0,3 bar) do wartości górnego granicznego ciśnienia wody;

4) zakres temperatur otoczenia – od +5 °C do +55 °C;

5) zakres wilgotności otoczenia – od 0 % do 100 %, z wyłączeniem zdalnych urządzeń wskazujących, dla których zakres wilgotności otoczenia powinien być zawarty w granicach od 0 % do 93 %.

2. W pozostałym zakresie do wodomierzy sprzężonych mają zastosowanie wymagania dotyczące warunków właściwego stosowania określone dla wodomierzy do wody zimnej.

1) oględzin wodomierza, podczas których sprawdza się zgodność oznaczeń, wymiarów i miejsc umieszczenia cechy legalizacji lub cech zabezpieczających;

2) sprawdzenia mającego na celu stwierdzenie, czy wodomierz odpowiada wymaganiom pod względem jego właściwości metrologicznych.

1) któremu został nadany znak zatwierdzenia typu EWG, należy:

a) określić stratę ciśnienia, która powinna być mniejsza niż wartość podana w decyzji zatwierdzenia typu,

b) wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla co najmniej trzech strumieni objętości z zakresów:

– od 0,9 Q_max do Q_max,

– od Q_t do 1,1 Q_t,

– od Q_min do 1,1 Q_min,

– wodą o temperaturze (20 ± 10) °C;

2) w pozostałych przypadkach należy wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla co najmniej trzech strumieni objętości z zakresów:

a) od Q_n (q_p) do 1,1 Q_n (q_p) albo od 0,9 q_s do q_s,

b) od Q,(q_t)do 1,1 Q_t (q_t),

c) od Q_min(q_min) do 1,1 Q_min(q_min)

– wodą o temperaturze (20 ± 10) °C.

1) któremu został nadany znak zatwierdzenia typu EWG, należy:

a) sprawdzić wytrzymałość na ciśnienie, w szczególności przy użyciu wody zimnej, przy czym wodomierz powinien wytrzymać bez przecieków i bez sączenia się wody przez korpus ciśnienie statyczne 1,6 razy większe od górnego ciśnienia granicznego zadanego przez 1 minutę,

b) wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla co najmniej trzech strumieni objętości z zakresów:

– od 0,9 Q_max do Q_max,

– od Q_t do 1,1 Q_t,

– od Q_min do 1,1 Q_min

– wodą o temperaturze (50 ± 5) °C, chyba że w decyzji zatwierdzenia typu dopuszczona została możliwość sprawdzenia wodomierza podczas legalizacji wodą zimną; wówczas sprawdzenie należy wykonać wodą o temperaturze (20 ± 10) °C, stosując wartość błędów granicznych dopuszczalnych określonych dla wodomierzy do wody zimnej;

2) w pozostałych przypadkach należy wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla co najmniej trzech strumieni objętości z zakresów:

a) od Q_n (q_p) do 1,1 Q_n (q_p) albo od 0,9 q_s do q_s,

b) od Q_t (q_t) do 1,1 Q_t (q_t),

c) od Q_min (q_min) do 1,1 Q_min (q_min),

– wodą o temperaturze (50 ± 5) °C, chyba że w decyzji zatwierdzenia typu dopuszczona została możliwość sprawdzenia wodomierza podczas legalizacji wodą zimną; wówczas sprawdzenie należy wykonać wodą o temperaturze (20 ± 10) °C, stosując wartość błędów granicznych dopuszczalnych określonych dla wodomierzy do wody zimnej.

1) od Q_n (q_p) do 1,1 Q_n (q_p) albo od 0,9 q_s do q_s,

2) od Q_t (q_t) do 1,1 Q_t (q_t),

3) od Q_min (q_min) do 1,1 Q_min (q_min)

– wodą o temperaturze (50 ± 5) °C, chyba że w decyzji zatwierdzenia typu dopuszczona została możliwość sprawdzenia wodomierza podczas legalizacji wodą zimną; wówczas sprawdzenie należy wykonać wodą o temperaturze (20 ± 10) °C, stosując wartość błędów granicznych dopuszczalnych określonych dla wodomierzy do wody zimnej.

1) od Q₁ do 1,1 Q₁,

2) od Q₂ do 1,1 Q₂,

3) od 0,9 Q₃ do Q₃

– wodą o temperaturze (20 ±10) °C, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. W zależności od kształtu krzywej błędów wodomierza mogą być przyjęte inne strumienie objętości, określone w decyzji zatwierdzenia typu.

1) wodomierz główny i boczny zostały sprawdzone oddzielnie, zgodnie z wymaganiami, o których mowa w § 17 pkt 1 albo pkt 2, należy wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla następujących wartości strumienia objętości:

a) Q_t1 (q_t1) – jeśli Q_t (q_t) = Q_t2 (q_t2) albo

b) Q_min1 (q_min1) – jeśli Q_t (q_t) = Q_t1 (q_t1),

c) Q_f (q_f)

– wodą o temperaturze (20 ± 10) °C;

2) sprawdzono tylko wodomierz boczny, zgodnie z wymaganiami, o których mowa w § 17 pkt 1 albo pkt 2, należy wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla następujących wartości strumienia objętości:

a) od 0,9 Q_max (q_s) do Q_max (q_s) albo od Q_n (q_p) do 1,1 Q_n (q_p)_,

b) od Q_t1 (q_t1) do 1,1 Q_t1 (q_t1),

c) od Q_min (q_min) do 1,1 Q_min (q_min) – jeśli Q_t (q_t) = Q_t (q_t1)

d) Q_f (q_f),

e) Q_h (q_h)

– wodą o temperaturze (20 ± 10) °C,

gdzie:

Q_f (q_f) – oznacza strumień objętości w zakresie przełączania, o wartości mniejszej od wartości strumienia objętości przełączania, przy rosnącej wartości strumienia objętości;

Q_h (q_h) – oznacza strumień objętości w zakresie przełączania, o wartości większej od wartości strumienia objętości przełączania, przy malejącej wartości strumienia objętości.

2. Wartości strumieni objętości Q_f (q_f) i Q_h (q_h) nie powinny różnić się o 10 % lub 600 l/h od wartości strumienia objętości przełączania. Jeżeli podczas sprawdzania nie można uzyskać wartości strumienia objętości w określonych w tych punktach granicach z powodu zbyt niskiego ciśnienia zasilania, badania należy wykonać przy strumieniu objętości o wartości możliwie najbliższej wartości strumienia objętości przełączania.

3. Oznaczenia strumieni objętości wodomierzy pojedynczych powinny być uzupełnione indeksami: 1 – w przypadku wodomierza głównego i 2 – w przypadku wodomierza bocznego.

1) od Q_n (q_p) do 1,1 Q_n (q_p) albo od 0,9 q_s do q_s,

2) od Q_t (q_t) do 1,1 Q_t (q_t),

3) od Q_min(q_mjn) do 1,1 Q_min (q_min)

– wodą o temperaturze (20 ± 10) °C.

1) od Q_n (q_p) do 1,1 Q_n (q_p) albo od 0,9 q_s do q_s,

2) od Q_t(q_t) do 1,1 Q_t (q_t),

3) od Q_min(q_min) do 1,1 Q_min (q_min)

– wodą o temperaturze (50 ± 5) °C, chyba że w decyzji zatwierdzenia typu dopuszczono możliwość sprawdzenia wodomierza podczas legalizacji wodą zimną; wówczas sprawdzenie należy wykonać wodą o temperaturze (20 ± 10) °C, stosując wartość błędów granicznych dopuszczalnych określonych dla wodomierzy do wody zimnej.

1) od Q₁ do 1,1 Q₁;

2) od Q₂ do 1,1 Q₂;

3) od 0,9 Q₃ do Q₃.

2. W przypadku sprawdzenia wodomierzy sprzężonych, jeżeli:

1) wodomierz główny i boczny zostały sprawdzone oddzielnie, zgodnie z wymaganiami, o których mowa w ust. 1, należy wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla następujących wartości strumienia objętości:

a) Q₂₁ – jeśli Q₂ = Q₂₂ albo

b) Q₁₁- jeśli Q₂ = Q₂₁,

c) od 1,05 Q_x2 do 1,15 Q_x2

– wodą o temperaturze (20 ± 10) °C, z zastrzeżeniem ust. 3, gdzie Q_x2 jest to strumień objętości przełączania przy rosnącej wartości strumienia objętości;

2) sprawdzono tylko wodomierz boczny, zgodnie z wymaganiami, o których mowa w ust. 1, należy wyznaczyć błędy wskazań wodomierza dla następujących wartości strumienia objętości:

a) od 0,9 Q₃ do Q₃,

b) Q₂₁ – jeśli Q₂ = Q₂₂ albo

c) Q₁₁ – jeśli Q₂ = Q₂₁,

d) od 1,05 Q_x2 do 1,15 Q_x2

– z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Dodatkowo przeprowadza się sprawdzenie przy innych wartościach strumieni objętości, jeżeli zostały one ustalone w certyfikacie badania typu WE albo certyfikacie badania projektu WE.

4. Sprawdzenia, o których mowa w ust. 1, należy wykonywać, z zastrzeżeniem ust. 5, wodą o temperaturze z przedziału:

1) (20 ± 10) °C – w przypadku wodomierzy o klasach temperaturowych T30 i T50;

2) (50 ± 5) °C – w przypadku wodomierzy o pozostałych klasach temperaturowych.

5. Dodatkowo przeprowadza się sprawdzenie wodą o innej temperaturze, jeśli została ona ustalona w certyfikacie badania typu WE albo certyfikacie badania projektu WE.

1) sprawdzenie powinno być przeprowadzane w następujących warunkach:

a) temperatura otoczenia – od 15 °C do 25 °C,

b) wilgotność względna – od 45 % do 75 %,

c) ciśnienie atmosferyczne – od 86 kPa do 106 kPa (od 0,86 bar do 1,06 bar),

d) podczas pojedynczego pomiaru temperatura otoczenia nie powinna zmieniać się więcej niż o 5 °C, a wilgotność względna nie powinna zmieniać się więcej niż o 10 %,

e) napięcie zasilania – od 0,95 U_nom do 1,05 U_nom^, o ile ma to zastosowanie,

f) częstotliwość zasilania – od 0,98 f_nom do 1,02 f_nom^, o ile ma to zastosowanie;

2) wartość ciśnienia na wyjściu wodomierza nie powinna być niższa niż 0,03 MPa (0,3 bar); ciśnienie w instalacji powinno być wystarczające, aby zapobiec kawitacji;

3) zmiana temperatury wody podczas pojedynczego pomiaru nie powinna przekraczać 5 °C;

4) zmiana wartości strumienia objętości Q podczas pojedynczego pomiaru nie powinna przekraczać:

a) ±2,5 % wartości średniej dla (Q₁ ≤ Q < Q₂) albo (Q_min ≤ Q < Q_t), albo (q_min ≤ q < q_t),

b) ±5 % wartości średniej dla (Q₂ ≤ Q < Q₄) albo (Q_t ≤ Q < Q_max), albo <q_t ≤ q < q_s);

5) wodomierze mogą być sprawdzane szeregowo, pod warunkiem że brak jest wzajemnego oddziaływania pomiędzy wodomierzami;

6) w przypadku gdy wszystkie błędy wskazań mają ten sam znak, wodomierz należy wyregulować w taki sposób, aby przynajmniej jeden z błędów nie przekraczał połowy błędu granicznego dopuszczalnego.

2. Podczas legalizacji wodomierze powinny być sprawdzane na stanowiskach pomiarowych umożliwiających spełnienie następujących wymagań:

1) maksymalna niepewność rozszerzona pomiaru temperatury wody, przy współczynniku rozszerzenia k = 2, nie powinna przekraczać ±1 °C;

2) maksymalna niepewność rozszerzona pomiaru ciśnienia wody i pomiaru straty ciśnienia, przy współczynniku rozszerzenia k = 2, nie powinna przekraczać ±5 % wartości mierzonej;

3) maksymalna niepewność rozszerzona wyznaczenia wartości poprawnej objętości wody przepływającej przez wodomierz podczas sprawdzania wodomierzy, przy współczynniku rozszerzenia k = 2, nie powinna przekraczać 1/5 właściwego błędu granicznego dopuszczalnego podczas sprawdzania wodą zimną i ciepłą;

4) maksymalna niepewność rozszerzona odczytu objętości wody wskazywanej przez wodomierz podczas pojedynczego pomiaru, przy współczynniku rozszerzenia k = 2, nie powinna przekraczać ±0,5 % wartości mierzonej objętości.

3. Podczas legalizacji wodomierze powinny być sprawdzane na stanowiskach pomiarowych, w których stosuje się metodę sprawdzenia „z ruchomym startem i stopem”, gdzie przed rozpoczęciem pomiaru i po jego zakończeniu woda dopływa do wzorca pomiarowego i przepływa przez sprawdzany wodomierz żądanym strumieniem objętości.

4. W przypadku legalizacji wodomierzy, o których mowa w § 2 pkt 1, działających na zasadach mechanicznych i elektronicznych, i w § 2 pkt 2, działających na zasadach mechanicznych, zamiast metody, o której mowa w ust. 3, można stosować metodę sprawdzania „z zatrzymanym startem i stopem”, gdzie do chwili rozpoczęcia pomiaru i po jego zakończeniu woda nie dopływa do przyrządu wzorcowego i nie przepływa przez sprawdzany wodomierz.

Minister Gospodarki: P.G. Woźniak

¹⁾ Minister Gospodarki kieruje działem administracji rządowej – gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki (Dz. U. Nr 131, poz. 909 oraz z 2007 r. Nr 135, poz. 954).

²⁾ Niniejsze rozporządzenie zostało notyfikowane Komisji Europejskiej w dniu 30 marca 2007 r., pod numerem 2007/0178/PL, zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), które wdraża dyrektywę 98/34/WE z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającą procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych (Dz. Urz. WE L 204 z 21.07.1998, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, str. 337).

³⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 163, poz. 1362 i Nr 180, poz. 1494, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217 i Nr 249, poz. 1834 oraz z 2007 r. Nr 176, poz. 1238.

⁴⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 64, poz. 565 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, Nr 235, poz. 1700 i Nr 249, poz. 1832 i 1834 oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 124 i Nr 192, poz. 1381.