Dziennik Ustaw - rok 1992 nr 5 poz. 17

2. Podstawą dyscypliny wojskowej jest miłość Ojczyzny, wierność Narodowi, niezłomność w dotrzymywaniu przysięgi wojskowej, świadomość potrzeby jak najlepszego służenia Rzeczypospolitej Polskiej, poczucie osobistej odpowiedzialności za powierzony obowiązek obrony państwa, szczególna cześć i przywiązanie do symboli Państwa Polskiego i jego Sił Zbrojnych oraz szacunek i pełne zaufanie do przełożonych.

2. Zasady etyki oraz honoru i godności oficerów zawodowych określa Kodeks Honorowy Oficera Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęty przez zebrania oficerskie

2. Przełożonym przysługuje prawo stosowania środków wychowawczych niezbędnych dla utrzymania dyscypliny wojskowej.

3. Środkami wychowawczymi są w szczególności wyróżnienia i kary dyscyplinarne.

2. Kolektywy żołnierskie dążą w szczególności, poprzez odpowiednie oddziaływanie wychowawcze, do zapewnienia przestrzegania przez żołnierzy porządku wojskowego i zapobiegania naruszeniom dyscypliny wojskowej.

3. Szczegółowe zadania oraz zasady i formy działania kolektywów żołnierskich określa Minister Obrony Narodowej.

2. W sytuacji bojowej przełożony albo starszy stopniem ma prawo użyć broni przeciwko żołnierzowi, który odmawia posłuszeństwa, porzuca broń lub samowolnie opuszcza stanowisko, jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a inne środki nie są wystarczające.

2. Wyróżnień udziela się również jednostkom i pododdziałom wojskowym za osiągnięcia bojowe lub wysoki stopień gotowości bojowej oraz za bardzo dobre wyniki szkoleniowe, a także za uzyskanie wybitnych osiągnięć w wykonywaniu innych zadań służbowych.

1) pochwała,

2) pochwała w rozkazie,

3) krótkoterminowy urlop,

4) nagroda rzeczowa lub pieniężna,

5) pismo pochwalne ze zdjęciem żołnierza na tle rozwiniętego sztandaru jednostki lub bandery wojennej,

6) list gratulacyjny,

7) dyplom uznania,

8) nagrodzenie bronią palną lub białą z dedykacją,

9) nadanie wyróżniającego tytułu i odznaki wzorowego żołnierza,

10) wpisanie nazwiska i zasług do kroniki jednostki albo do księgi zasłużonych,

11) wyznaczenie na wyższe stanowisko służbowe

12) mianowanie na kolejny stopień wojskowy

13) nadanie medalu,

14) wpisanie nazwiska i zasług do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich”

2. Wyróżnieniem jest także wcześniejsze skreślenie poprzednio wymierzonej kary dyscyplinarnej.

3. Jednostkom i pododdziałom wojskowym mogą być udzielane następujące wyróżnienia:

1) pochwała w rozkazie,

2) nagroda rzeczowa lub pieniężna,

3) dyplom uznania,

4) nadanie miana przodującego oddziału lub innego zaszczytnego miana,

5) nadanie medalu pamiątkowego.

4. Minister Obrony Narodowej może ustanawiać w drodze rozporządzenia również inne rodzaje wyróżnień udzielanych żołnierzom oraz jednostkom i pododdziałom wojskowym.

2. Za przewinienia dyscyplinarne przełożeni wymierzają żołnierzom kary dyscyplinarne, jeżeli inne środki wychowawcze nie są wystarczające.

1) żołnierze w czynnej służbie wojskowej,

2) studenci, o których mowa w art. 9 - za przewinienia dyscyplinarne popełnione podczas odbywania zajęć wojskowych lub w związku z nimi,

3) jeńcy wojenni i inne osoby w przypadkach i na zasadach przewidzianych w odrębnych ustawach lub w umowach międzynarodowych.

1) upomnienie,

2) nagana,

3) nagana w rozkazie,

4) nagana z ostrzeżeniem,

5) zakaz opuszczania miejsca zakwaterowania przez czas określony,

6) pozbawienie wyróżniającego tytułu i odznaki wzorowego żołnierza,

7) areszt do 14 dni,

8) ostrzeżenie o niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku służbowym,

9) wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe,

10) ostrzeżenie o niepełnej przydatności do zawodowej służby wojskowej,

11) obniżenie stopnia wojskowego,

12) wydalenie ze służby wojskowej pełnionej w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego,

13) usunięcie z zawodowej służby wojskowej,

14) pozbawienie posiadanego stopnia wojskowego.

2. Niezależnie od kar wymienionych w ust. 1 można ponadto wymierzyć karę zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Karę tę wymierza się tylko za czyn polegający na naruszeniu przepisów o ruchu drogowym, za który odrębna ustawa przewiduje orzeczenie takiej kary.

3. Jeżeli koniec kary, o której mowa w ust. 2, upływa po zwolnieniu żołnierza z czynnej służby wojskowej, może on w terminie trzydziestu dni od dnia zwolnienia z tej służby wystąpić do sądu wojskowego właściwego ze względu na siedzibę jednostki wojskowej, w której żołnierz pełnił służbę, z wnioskiem o uchylenie kary. Od orzeczenia sądu odwołanie nie przysługuje. Szczegółowe zasady i tryb postępowania w tych sprawach określa Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia.

4. Wykonanie kary aresztu można zawiesić na okres od dwóch do sześciu miesięcy.

5. W stosunku do oficerów i chorążych w czynnej służbie wojskowej oraz podoficerów zawodowych kara obniżenia lub pozbawienia posiadanego stopnia wojskowego może być wymierzona wyłącznie na wniosek sądu honorowego.

2. W razie jednoczesnego karania za kilka przewinień wymierza się za te przewinienia jedną karę odpowiednio surowszą.

3. Przy wymierzaniu kary dyscyplinarnej uwzględnia się w szczególności pobudki czynu, stopień winy i wagę popełnionego przewinienia, dotychczasowe zachowanie się winnego oraz okres pełnienia czynnej służby wojskowej.

2. Termin określony w ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli:

1) wymierzenie kary dyscyplinarnej ma nastąpić w związku z odmową wszczęcia postępowania karnego, umorzeniem lub warunkowym umorzeniem tego postępowania albo zaniechaniem przez sąd zastosowania środków wychowawczych lub poprawczych,

2) przewinienie dyscyplinarne zostało ujawnione w wyniku działalności organów kontroli,

3) wpłynął wniosek sądu honorowego lub koleżeńskiego o wymierzenie kary dyscyplinarnej.

3. W przypadkach określonych w ust. 2 kara dyscyplinarna nie może być wymierzona po upływie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub postanowienia prokuratora wojskowego albo od dnia przekazania dowódcy jednostki wojskowej wniosków z przeprowadzonej kontroli. Kary dyscyplinarnej nie można jednak wymierzyć po upływie jednego roku od dnia popełnienia przewinienia.

2. Żołnierzowi zatrzymanemu na podstawie ust. 1 przysługują uprawnienia przewidziane dla osoby zatrzymanej w Kodeksie postępowania karnego, z tym że zażalenie na zatrzymanie przysługuje do właściwego miejscowo sądu wojskowego.

2. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Sprawiedliwości określa, w drodze rozporządzenia, regulamin wykonywania kary dyscyplinarnej aresztu.

2. Sądy honorowe są wybieralne.

2. Przy orzekaniu członkowie sądów honorowych są niezawiśli.

1) na wniosek właściwego przełożonego,

2) z własnej inicjatywy albo na wniosek kolektywu żołnierskiego,

3) na wniosek sądu lub prokuratora wojskowego,

4) na pisemny wniosek oficera, chorążego lub podoficera albo skargę osoby cywilnej pokrzywdzonej czynem stanowiącym naruszenie honoru i godności żołnierskiej

2. Nie można wszcząć postępowania przed sądem honorowym, jeżeli od dnia popełnienia czynu naruszającego honor i godność żołnierską upłynie okres jednego roku.

3. Jeżeli sprawa była przedmiotem postępowania karnego, postępowanie przed sądem honorowym nie może być wszczęte po upływie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub postanowienia prokuratora wojskowego kończącego postępowanie karne. W tym przypadku termin określony w ust. 2 nie ma zastosowania.

2. W razie uznania, że oficer, chorąży lub podoficer jest winny zarzucanych mu czynów, sąd honorowy orzeka o winie i stosuje środki wychowawcze w postaci:

1) upomnienia,

2) nagany,

3) surowej nagany.

3. Jeżeli według oceny sądu honorowego środki wychowawcze wymienione w ust. 2 są niewspółmierne do wagi popełnionego czynu, sąd orzeka o winie oficera, chorążego lub podoficera i występuje do właściwego organu z wnioskiem:

1) o wymierzenie kary dyscyplinarnej zakazu opuszczania przez czas określony miejsca zakwaterowania,

2) o wymierzenie kary dyscyplinarnej ostrzeżenia o niepełnej przydatności do zawodowej służby wojskowej, obniżenia stopnia wojskowego, usunięcia z zawodowej służby wojskowej albo pozbawienia posiadanego stopnia wojskowego żołnierza do stopnia pułkownika (komandora) włącznie,

3) o pozbawienie stopnia oficerskiego wyższego niż stopień pułkownika (komandora).

4. Sąd honorowy nie wydaje orzeczenia, lecz kieruje sprawę do właściwego prokuratora wojskowego celem wszczęcia postępowania karnego, jeżeli według oceny sądu czyn popełniony przez oficera, chorążego lub podoficera zawiera znamiona przestępstwa.

5. Stosując środki wychowawcze lub występując z wnioskami, o których mowa w ust. 3, sąd honorowy może zobowiązać ponadto oficera, chorążego lub podoficera do przeproszenia pokrzywdzonego, a także do naprawienia wyrządzonej szkody.

1) na zlecenie przełożonego,

2) z inicjatywy przewodniczącego sądu koleżeńskiego,

3) na wniosek sądu lub prokuratora wojskowego,

4) na wniosek żołnierza albo skargę pokrzywdzonej osoby cywilnej.

2. Przepisy art. 19 ust. 2, art. 20 i 22 ust. 1 stosuje się odpowiednio do sądów koleżeńskich.

1) upomnienia,

2) nagany,

3) surowej nagany.

2. Jeżeli według oceny sądu koleżeńskiego środki wychowawcze wymienione w ust. 1 są niewspółmierne do wagi popełnionego czynu, sąd orzeka o winie żołnierza i występuje do przełożonego z wnioskiem o wymierzenie stosownej kary dyscyplinarnej.

3. Stosując środki wychowawcze lub występując z wnioskiem o wymierzenie kary dyscyplinarnej sąd koleżeński może również zobowiązać żołnierza do przeproszenia pokrzywdzonego, a także do naprawienia wyrządzonej szkody.

1) ujawnienia nowych okoliczności, które wskazują, że brak było podstaw do ukarania,

2) ukarania wbrew przepisom ustawy lub przepisom wydanym na jej podstawie.

2. Uprawniony do uchylania kar dyscyplinarnych jest dowódca, który karę wymierzył, i jego przełożeni.

3. Minister Obrony Narodowej może uchylić każdą karę dyscyplinarną wymierzoną żołnierzowi.

2. Uchylenie orzeczenia sądu honorowego na niekorzyść oficera, chorążego lub podoficera może nastąpić jedynie w razie ujawnienia nowych istotnych okoliczności nie znanych sądowi honorowemu w czasie rozpoznawania sprawy i nie później niż po upływie sześciu miesięcy od dnia wydania orzeczenia.

3. Uchylenie orzeczenia sądu honorowego, na podstawie którego nastąpiło wymierzenie kary dyscyplinarnej, powoduje uchylenie tej kary.

4. W razie uchylenia orzeczenia sądu honorowego, na podstawie którego nastąpiło pozbawienie żołnierza posiadanego stopnia wojskowego, żołnierz odzyskuje z mocy prawa utracony stopień z dniem uchylenia tego orzeczenia.

2. Tryb likwidacji skutków uchylenia innych kar dyscyplinarnych niż wymienione w ust. 1 określa regulamin dyscyplinarny Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Wojskowymi organami porządkowymi są Żandarmeria Wojskowa oraz służba garnizonowa i inne organy wojskowe.

3. Skład służby garnizonowej oraz inne organy wojskowe, o których mowa w ust. 2, określa Minister Obrony Narodowej w drodze rozporządzenia.

2. Zakres oraz zasady i tryb interweniowania policjantów wobec żołnierzy określają Ministrowie Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych w drodze rozporządzenia.

1) legitymowania żołnierzy w celu ustalenia ich tożsamości lub sprawdzenia posiadania odpowiednich uprawnień,

2) zatrzymywania i doprowadzania żołnierzy w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,

3) zatrzymywania żołnierzy stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia oraz doprowadzania ich do właściwych organów wojskowych,

4) przeszukiwania żołnierzy i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,

5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w pojazdach, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,

6) wydawania rozkazów żołnierzom, wobec których wykonują kontrolę, w granicach niezbędnych do wykonania tej kontroli,

7) żądania niezbędnej pomocy od jednostek organizacyjnych, jak również zwracania się w nagłych przypadkach do każdego obywatela o udzielenie doraźnej pomocy.

2. Wojskowe organy porządkowe w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności żołnierzy oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka. Czynności wymienione w ust. 1 powinny być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste żołnierza, wobec którego zostają podjęte.

3. Szczegółowe zasady i tryb wykonywania czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 3, 5 i 7, określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

1) fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów,

2) pałki służbowe,

3) wodne środki obezwładniające,

4) psy służbowe,

5) pociski miotane.

2. Żołnierze wojskowych organów porządkowych mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym rozkazom.

3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe przypadki oraz warunki i sposoby użycia środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w ust. 1.

1) w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie własne lub innej osoby,

2) w celu odparcia niebezpiecznego zamachu na obiekty jednostek (instytucji) wojskowych, a także na obiekty ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa,

3) przeciwko żołnierzowi, który wezwany do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia nie zastosuje się do tego wezwania i jego zachowanie wskazuje na bezpośredni zamiar użycia wobec człowieka broni lub innego niebezpiecznego narzędzia,

4) przeciwko żołnierzowi, który usiłuje przemocą odebrać broń uprawnionemu do jej posiadania,

5) w celu odparcia bezpośredniego zamachu na konwój ochraniający osoby, pieniądze, tajne dokumenty lub przedmioty wartościowe,

6) w pościgu za żołnierzem, wobec którego użycie broni było dopuszczalne w sytuacjach określonych w pkt 1-5,

7) w pościgu za żołnierzem podejrzanym o popełnienie szczególnie niebezpiecznego przestępstwa,

8) w celu udaremnienia ucieczki skazanego, tymczasowo aresztowanego bądź zatrzymanego szczególnie niebezpiecznego przestępcy.

2. W działaniach oddziałów i pododdziałów zwartych wojskowych organów porządkowych użycie broni palnej może nastąpić tylko na rozkaz ich dowódców.

3. Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę żołnierzowi, przeciwko któremu użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia go życia, a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.

4. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe warunki i sposób postępowania przy użyciu broni palnej, a także zasady użycia broni palnej przez oddziały i pododdziały zwarte, o których mowa w ust. 2.

1) niebezpieczeństwa powszechnego dla życia zdrowia lub wolności obywateli

2) bezpośredniego zagrożenia dla mienia w znacznych rozmiarach,

3) bezpośredniego zagrożenia obiektów wymienionych w art. 37 ust. 1 pkt 2,

Zwierzchnik Sił Zbrojnych, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, w celu zapewnienia bezpieczeństwa publicznego lub przywrócenia porządku publicznego, może zarządzić użycie uzbrojonych oddziałów lub pododdziałów wojskowych organów porządkowych.

2. W przypadkach nie cierpiących zwłoki decyzję, o której mowa w ust. 1, podejmuje Minister Obrony Narodowej, na wniosek Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej, zawiadamiając o niej niezwłocznie Zwierzchnika Sił Zbrojnych.

3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i warunki użycia uzbrojonych oddziałów i pododdziałów wymienionych w ust. 1

2. Uprawnienia określone w art. 35-38 przysługują wojskowym organom porządkowym również wobec osób nie będących żołnierzami, jeżeli osoby te współdziałają z żołnierzem w naruszaniu dyscypliny wojskowej lub bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także jeżeli dokonują one czynów zagrażających dyscyplinie wojskowej albo czynów przeciwko życiu i zdrowiu żołnierzy, mieniu wojskowemu lub obiektom wojskowym.

3. Uprawnienia określone w art. 35-37 przysługują wojskowym organom porządkowym również w toku wykonywania przewidzianych w odrębnych przepisach czynności asystencyjnych w postępowaniu egzekucyjnym, czynności ochronnych i konwojowych, a także czynności kontrolnych w zakresie ruchu drogowego oraz używania mundurów i oznak wojskowych.

4. Przepisy niniejszego rozdziału dotyczące żołnierzy stosuje się odpowiednio do żołnierzy, którzy nie pełnią czynnej służby wojskowej, oraz studentów szkół wyższych odbywających zajęcia wojskowe w studium wojskowym w czasie trwania studiów - w czasie noszenia przez nich munduru i oznak wojskowych.

2. Jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub honorowe w sprawie o wykroczenie popełnione w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej nie zostało wszczęte lub zakończone do dnia zwolnienia żołnierza z tej służby, sprawę przekazuje się organowi powołanemu do orzekania w sprawach o wykroczenia.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, postępowanie w sprawie o wykroczenie, wszczęte przed organem powołanym do orzekania w sprawach o wykroczenia, prowadzi się w dalszym ciągu.

Wnioski o ukaranie mogą być kierowane do organów wojskowych także bezpośrednio przez zainteresowane organy instytucje lub osoby

2. W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia grzywny w terminie, organ upoważniony do nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego kieruje wniosek o ukaranie żołnierza do organu wojskowego określonego w art. 41 ust. 1.

3. Przepisy art. 40 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

2. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady i tryb wykonywania kar orzeczonych za wykroczenia, o których mowa w ust. 1, jak również zasady i tryb stosowania odroczeń, przerw i ulg w wykonaniu tych kar oraz odstępowania od ich wykonania.

2. Przepisy art. 40 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

2. Decyzję uprawnionego przełożonego o zawieszeniu w czynnościach służbowych doręcza się żołnierzowi na piśmie wraz z uzasadnieniem.

2. Minister Obrony Narodowej w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przedłużyć okres zawieszenia żołnierza w czynnościach służbowych do trzech miesięcy.

3. Przepis art. 52 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Od decyzji o wymierzeniu kary określonej w art. 13 ust. 1 pkt 7 i ust. 2 przysługuje żołnierzowi zażalenie do właściwego miejscowo sądu wojskowego.

3. Od orzeczenia sądu honorowego I instancji przysługuje żołnierzowi odwołanie do sądu honorowego II instancji, na zasadach i w trybie określonym w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 23. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji.

4. Od orzeczenia sądu koleżeńskiego odwołanie nie przysługuje.

5. Od decyzji o zawieszeniu w czynnościach służbowych przysługuje żołnierzowi odwołanie do przełożonego wyższego stopnia, na zasadach i w trybie określonym w regulaminie dyscyplinarnym Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.

2. O sposobie załatwienia skargi zawiadamia się wnoszącego skargę.

2. Przedmiotem meldunków mogą być w szczególności sprawy niedociągnięć w działalności organów wojskowych, naruszenia praworządności, nadużyć oraz zaspokajania potrzeb żołnierzy.

3. Meldunek może zawierać własne propozycje i wnioski żołnierza dotyczące usunięcia zauważonych niedociągnięć, nadużyć lub naruszeń.

4. W sprawach rozpatrywania meldunków przepis art. 61 stosuje się odpowiednio.

2. W sprawach określonych w art. 7 ust. 4, art. 23, 27, 33 ust. 3 i art. 63 Minister Spraw Wewnętrznych działa w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej.