Pracownikowi będącemu w wieku przedemerytalnym niezwykle potrzebna jest wzmożona ochrona przed zwolnieniem z pracy. Ze względu na określony wiek nie każdemu pracownikowi można wręczyć wypowiedzenie umowy o pracę. Na zakres tego uprawnienia nie wpłynęła, przeprowadzona w 2013 r., reforma emerytalna.
Zobacz również: Wiek emerytalny 2015
Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem
Ochrona pracowników przed wypowiedzeniem umowy o pracę dotyczy dwóch przypadków. Po pierwsze - osób zatrudnionych na podstawie umowy na czas nieokreślony (wówczas jest to ochrona powszechna). Po drugie, osób w wyjątkowo usprawiedliwionych okolicznościach, które wynikają z sytuacji osobistej lub ze specyfiki pełnionej funkcji (ochrona szczególna).
Grupy szczególnie chronione przed wypowiedzeniem
W Kodeksie pracy unormowane zostało pojęcie wypowiedzenia i ma ono zastosowanie w odniesieniu do grup osób zatrudnionych na podstawie umowy na czas próbny, na czas nieokreślony, jak również na czas określony (jeżeli możliwość wypowiedzenia została przewidziana w umowie). Poniżej katalog osób, których stosunek pracy podlega szczególnej ochronie.
- Pracownikowi przebywającemu na urlopie wypoczynkowym oraz nieobecnemu w pracy, jednak usprawiedliwionemu zwolnieniem lekarskim, nie można wręczyć wypowiedzenia, jeśli nie upłynął jeszcze czas uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
- Pracownicy w ciąży oraz takiej, która przebywa na urlopie macierzyńskim nie może wręczyć wypowiedzenia ani rozwiązać z nią umowy o pracę chyba, że zachodziłyby przyczyny uzasadniające wypowiedzenie z jej winy. Dodatkowo w przypadku objęcia kobiety ochroną organizacji związkowej, takowa musi wyrazić zgodę.
- Chroniony jest również pracownik w okresie przedemerytalnym, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli wraz z osiągnięciem tego wieku okres zatrudnienia umożliwi mu uzyskanie prawa (art. 39 Kodeksu pracy).
- W przypadku działaczy związkowych, zarząd zakładowej organizacji związkowej przedstawia pracodawcy pracowników, którzy podlegają ochronie.
Ochrona przedemerytalna pracownika
Ochrona przedemerytalna przysługuje pracownikowi, który jeszcze nie nabył prawa do emerytury. Nie dotyczy natomiast tych, którzy pobierając świadczenie dodatkowo wykonują pracę w formie stosunku pracy. Postanowieniem z dnia 18 lipca 2003 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego i uzyskanie prawa do świadczeń emerytalnych uzasadnia wypowiedzenie mu umowy o pracę (w rozumieniu art. 45 § 1 w zw. z art. 39 Kodeksu pracy) i nie może być traktowane, jako dyskryminacja pracownika ze względu na wiek lub płeć.
Polecamy serwis: Emerytury 2014
Zwolnienie dyscyplinarne pracownika w wieku przedemerytalnym
W szczególnych wypadkach można z pracownikiem w wieku przedemerytalnym rozwiązać umowę na podstawie art. 52 Kodeksu pracy (tj. ze względu na naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, tzw. zwolnienie dyscyplinarne), długotrwałego przebywania na zwolnieniu lekarskim, jak również np. podczas zwolnień grupowych wypowiedzieć mu warunki pracy i płacy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 grudnia 2013 r. stwierdził, że pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy (na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy) również w okresie ochronnym przewidzianym w art. 39 wyżej wspomnianego aktu. Tutaj ta szczególna ochrona przed wypowiedzeniem odnosi się tylko do roszczeń wynikających z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy bez wypowiedzenia. Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy jest dopuszczalne, w momencie wprowadzenia nowych zasad wynagradzania u danego pracodawcy dla wszystkich pracowników, lub dla grupy do której dany pracownik należy oraz w przypadku utraty przez takiego pracownika zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy (stwierdzonej orzeczeniem lekarskim) lub niezawinionej utraty koniecznych do wykonywania zawodu uprawnień. Istotna jest tutaj chwila wręczenia wypowiedzenia pracownikowi.
Zobacz również: Jak chroniony jest pracownik w wieku przedemerytalnym?
Z pracownikiem, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, może nastąpić rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, ale tylko w szczegółowo wymienionych przypadkach. Są to sytuacje, gdy:
- jego niezdolność do pracy wskutek choroby przekracza 3 miesiące – gdy pracownik pracował u danego pracodawcy do 6 miesięcy,
- jego niezdolność do pracy wskutek choroby przekracza łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik pracował u danego pracodawcy minimum 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
- jego usprawiedliwiona nieobecność w pracy z innych przyczyn niż wskazane trwa dłużej niż 1 miesiąc.
Jeżeli chodzi umowę zawartą na czas określony (pomimo braku konieczności wskazywania przyczyny zwolnienia), nie można jej wypowiedzieć, gdyby pracownikowi w dniu wręczenia brakowało nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.
Zobacz również: Okres ochronny przed emeryturą a zmiana stanowiska pracy
Ochrona przedemerytalna a upadłość firmy
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Tutaj ochrona pracowników będących w wieku przedemerytalnym nie ma zastosowania a jej wyłączenie może nastąpić tylko przez sąd w przypadku formalnego ogłoszenia upadłości (wraz z datą sądowego ogłoszeniu upadłości przestaje obowiązywać ochrona). Co więcej odnosi się ona wyłącznie do upadłości powodującej likwidację majątku dłużnika, a nie gdy możliwe jest zawarcie układu.
Polecamy serwis: Prawo pracy
Reforma emerytalna
Wraz z wejściem w życie reformy emerytalnej, wprowadzonej 1 stycznia 2013 roku, stopniowo podwyższany zostaje wiek emerytalny. Wzrośnie on zarówno dla kobiet jak i mężczyzn docelowo do 67 roku życia (kobiety w 2014 r., mężczyźni w 2020r.). Podwyższanie wieku emerytalnego dotyczy kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 roku oraz mężczyzn urodzonych po 31 grudnia 1947 roku. Dla niektórych pracowników emerytalny okres ochronny przed wypowiedzeniem umowy o pracę wydłuży się. To wydłużenie obejmie kobiety urodzone w latach 1953–1956 i mężczyzn urodzonych w okresie od 1948 do 1951 roku.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 208, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2014 r., poz. 567).
Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2008 r., Nr 237, poz. 1654).
Wyrok SN z dnia 20 grudnia 2013 r., (sygn. II PK 99/13).
Postanowienie SN z 18 lipca 2003 r., (sygn. I PK 210/03).