Monitor Polski - rok 2019 poz. 1141

Na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 43, 1495, 1649 i 2200) ogłasza się:

1) wysokość kwoty, o której mowa w objaśnieniach do załącznika nr 3 część I pkt 4 do ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, oraz stawek karty podatkowej, w załączniku nr 1 do obwieszczenia;

2) wysokość kwartalnych stawek ryczałtu od przychodów proboszczów w załączniku nr 2 do obwieszczenia;

3) wysokość kwartalnych stawek ryczałtu od przychodów wikariuszy w załączniku nr 3 do obwieszczenia.

Minister Finansów, Inwestycji i Rozwoju: J. Kwieciński

¹⁾ Minister Finansów, Inwestycji i Rozwoju kieruje działem administracji rządowej - finanse publiczne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 września 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju (Dz. U. poz. 1841).

Załączniki do obwieszczenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju
z dnia 5 listopada 2019 r. (poz. 1141)

Załącznik nr 1

TABELA MIESIĘCZNYCH STAWEK PODATKU DOCHODOWEGO W FORMIE KARTY PODATKOWEJ

Część I. Działalność usługowa oraz wytwórczo-usługowa

 

Objaśnienia:

1. Stawki oznaczone w rubryce 3:

- "0" dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników,

- "1" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 1 pracownika,

- "2" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 2 pracowników,

- "3" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 3 pracowników,

- "4" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 4 pracowników,

- "5" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 5 pracowników.

2. Za pracowników nie uważa się osób wymienionych w art. 25 ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, zwanej dalej "ustawą".

3. Przy prowadzeniu działalności wymienionej w tej części tabeli dopuszczalne jest - poza usługami, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy - wytwarzanie:

1) przedmiotów (wyrobów) z materiału powierzonego przez zamawiającego,

2) przedmiotów (wyrobów) na indywidualne zamówienie z materiałów własnych wykonawcy, w tym także połączone z czynnościami ich instalowania, uwzględniające indywidualne cechy przedmiotów (wyrobów) lub życzenia zamawiającego

- jeżeli przedmioty (wyroby) te nie są przeznaczone przez zamawiającego do dalszej odprzedaży lub nie służą zamawiającemu do celów wytwórczych lub usługowych jako surowce, materiały, półfabrykaty, elementy, części.

4. Przy prowadzeniu działalności wymienionej w lp. 70-76 dopuszczalne jest - poza świadczeniami dla ludności - wykonywanie świadczeń dla innych odbiorców w rozmiarze nieprzekraczającym kwoty 67 621 zł przychodu rocznie.

5. Za świadczenia dla ludności uważa się opłacane ze środków pieniężnych ludności świadczenia określone w ust. 3 oraz usługi, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy. Przez pojęcie "ludność" rozumie się osoby fizyczne i gospodarstwa domowe oraz inne podmioty, tj. indywidualne gospodarstwa rolne i ogrodnicze, zakłady wytwórcze, budowlane, handlowe i usługowe, prowadzone przez osoby fizyczne i spółki niemające osobowości prawnej, oraz zakłady prowadzone przez agentów. Pojęcie "ludność" obejmuje również organizacje wyznaniowe i zakonne, placówki państw obcych (wyłącznie w rozumieniu służb dyplomatycznych i konsularnych) oraz rady szkół i placówek, rady rodziców i inaczej nazwane reprezentacje rodziców.

6. Pojęcie świadczeń dla ludności nie obejmuje czynności związanych z wytwarzaniem wyrobów (w tym półfabrykatów, elementów, części, obróbki elementów) przeznaczonych do celów produkcyjnych lub do dalszej odprzedaży oraz wykonywania robót budowlano-montażowych w ramach tzw. podwykonawstwa, jeżeli inwestorem są inne osoby i jednostki niż wymienione w ust. 5.

7. Zakres działalności oznaczonej w rubryce 2 tabeli symbolem "*" obejmuje działalność usługową i wytwórczo-usługową.

8. Przy prowadzeniu działalności wymienionej w lp. 79 w zakresie zbiorowego wypasu owiec w rejonach górskich w sezonie letnim stawki określone w rubrykach 4-6 dotyczą działalności przy zatrudnieniu nieprzekraczającym 4 pracowników.

Usługi parkingowe

Objaśnienie: Stawki dotyczą działalności bez względu na stan zatrudnienia.

Usługi inne, gdzie indziej w załączniku niewymienione

Objaśnienia:

1. Stawki dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudniania pracowników (działalność prowadzona samodzielnie). Przez pracownika rozumie się w szczególności osoby zatrudnione jedynie przy sprzedaży wyrobów, przyjmowaniu zleceń na usługi, utrzymaniu czystości w zakładzie, prowadzeniu kasy i księgowości, kierowców i konwojentów.

2. Do usług innych, gdzie indziej w załączniku niewymienionych, nie stosuje się przepisów rozdziału 3 ustawy, w zakresie dotyczącym możliwości zwiększania stanu zatrudnienia lub niewliczania do stanu zatrudnienia pracowników.

3. Przez pojęcie usługi inne, gdzie indziej w załączniku niewymienione, rozumie się usługi w pojęciu PKWiU. W przypadku wymienienia usług w innym miejscu załącznika nr 3 do ustawy stosuje się zawsze stawki tam określone.

4. W razie wyłączenia danych usług z opodatkowania w formie karty podatkowej, zgodnie z ust. 5, nie stosuje się do tych usług przepisów rozdziału 3 ustawy, chyba że dany rodzaj usług został wymieniony w innej części załącznika nr 3 do ustawy.

5. Do usług innych, gdzie indziej w załączniku niewymienionych, nie zalicza się usług:

1) doradztwa w zakresie zarządzania lasem (PKWiU ex 02.40.10),

2) objętych grupowaniem "Pozostałe owoce i warzywa przetworzone i zakonserwowane" (PKWiU ex 10.39), związanych wyłącznie z łatwo psującymi się gotowymi potrawami z warzyw i owoców, takimi jak: sałatki, pakowane mieszanki sałatek, obrane lub pocięte warzywa, tofu (ser sojowy),

3) mieszania alkoholi destylowanych (PKWiU ex 11.01),

4) związanych z zakupem win luzem i ich mieszaniem, oczyszczaniem i butelkowaniem (PKWiU ex 11.02),

5) naprawy i konserwacji maszyn biurowych, księgujących oraz fotokopiarek (PKWiU ex 33.12.16.0),

6) objętych grupowaniem "Usługi związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków; osady ze ścieków kanalizacyjnych" (PKWiU dział 37),

7) związanych:

a) ze zbieraniem odpadów innych niż niebezpieczne nadających się do recyklingu (PKWiU 38.11.1),

b) ze zbieraniem odpadów innych niż niebezpieczne nienadających się do recyklingu (PKWiU 38.11.2),

c) z infrastrukturą przeznaczoną do przemieszczania odpadów innych niż niebezpieczne (PKWiU 38.11.6),

d) ze zbieraniem odpadów niebezpiecznych (PKWiU 38.12.1),

e) z infrastrukturą przeznaczoną do przemieszczania odpadów niebezpiecznych nadających się do recyklingu (PKWiU 38.12.30.0),

f) z obróbką odpadów innych niż niebezpieczne w celu ich ostatecznego usunięcia (PKWiU 38.21.10.0),

g) z usuwaniem odpadów innych niż niebezpieczne (PKWiU 38.21.2),

h) z przetwarzaniem pozostałych odpadów niebezpiecznych (PKWiU 38.22.19.0),

i) z unieszkodliwianiem odpadów promieniotwórczych i pozostałych odpadów niebezpiecznych (PKWiU ex 38.22.2), z wyłączeniem usług zagospodarowania odpadów promieniotwórczych (ponownego przetwarzania paliw i odpadów) (PKWiU ex 38.22.21.0),

8) związanych z rekultywacją i pozostałych usług związanych z gospodarką odpadami (PKWiU dział 39),

9) realizacji projektów inwestycyjnych na własny rachunek obejmujących przedsięwzięcia finansowe, techniczne i rzeczowe w celu budowy lub przygotowania budynków mieszkalnych i niemieszkalnych do sprzedaży (PKWiU ex 41.00),

10) realizacji projektów inwestycyjnych na własny rachunek obejmujących przedsięwzięcia finansowe, techniczne i rzeczowe w celu budowy lub przygotowania obiektów inżynierii lądowej i wodnej (PKWiU ex dział 42),

11) wynajmu sprzętu budowlanego i do wyburzeń wraz z obsługą operatorską (PKWiU ex 43.99),

12) w zakresie:

a) sprzedaży hurtowej i detalicznej części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli (PKWiU 45.1),

b) handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych (PKWiU 45.3),

c) sprzedaży hurtowej i detalicznej motocykli, ich naprawy i konserwacji oraz sprzedaży hurtowej i detalicznej części i akcesoriów do nich (PKWiU ex 45.40), z wyjątkiem usług objętych grupowaniem "Usługi konserwacji i naprawy motocykli, włączając motorowery" (PKWiU 45.40.50.0),

13) objętych grupowaniem "Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu hurtowego pojazdami samochodowymi" (PKWiU dział 46),

14) w zakresie sprzedaży detalicznej paliw do pojazdów samochodowych (PKWiU 47.00.81.0),

15) objętych grupowaniem:

a) "Transport lądowy i rurociągowy" (PKWiU dział 49),

b) "Transport wodny" (PKWiU dział 50),

c) "Transport lotniczy" (PKWiU dział 51),

d) "Magazynowanie i usługi wspomagające transport" (PKWiU dział 52),

16) pocztowych objętych obowiązkiem świadczenia usług powszechnych (operatora publicznego) (PKWiU 53.10), pozostałych pocztowych i kurierskich (PKWiU ex 53.20), z wyłączeniem usług dostarczania zakupów żywności do domu (PKWiU 53.20.12.0) oraz pozostałych usług pocztowych i kurierskich w zakresie dostarczania przesyłek, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 53.20.19.0),

17) związanych z zakwaterowaniem i usług gastronomicznych (PKWiU sekcja I),

18) związanych z:

a) wydawaniem książek, periodyków i innych publikacji on-line, licencyjnych związanych z nabywaniem praw do książek, periodyków i innych publikacji (PKWiU ex 58.1),

b) wydawaniem oprogramowania (PKWiU 58.2), objętych grupowaniem "Pakiety pozostałego oprogramowania użytkowego" (PKWiU ex 58.29.29.0), dotyczących wyłącznie taśm magnetycznych z zapisem dźwiękowym i zapisem obrazu,

19) objętych grupowaniem:

a) "Usługi związane z filmami, nagraniami wideo i programami telewizyjnymi" (PKWiU ex 59.1), z wyłączeniem usług związanych z projekcją filmów (PKWiU 59.14.10.0),

b) "Usługi w zakresie nagrywania dźwięku i wydarzeń na żywo; oryginały nagrań dźwiękowych" (PKWiU 59.20.1),

c) "Usługi związane z produkcją programów radiofonicznych; oryginały nagranych programów radiowych" (PKWiU 59.20.2),

20) związanych z nadawaniem programów ogólnodostępnych i abonamentowych (PKWiU dział 60),

21) telekomunikacyjnych (PKWiU dział 61),

22) związanych z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki i usług powiązanych, z wyłączeniem instalowania komputerów osobistych i sprzętu peryferyjnego (PKWiU ex dział 62),

23) w zakresie informacji (PKWiU dział 63),

24) finansowych i ubezpieczeniowych (PKWiU ex sekcja K), z wyłączeniem usług holdingów finansowych sklasyfikowanych w grupowaniu PKWiU 64.20.10.0,

25) związanych z obsługą rynku nieruchomości (PKWiU dział 68),

26) objętych grupowaniem "Usługi profesjonalne, naukowe i techniczne" (PKWiU ex sekcja M), z wyłączeniem usług zarządzania rynkiem rybnym,

27) wynajmu i dzierżawy (PKWiU dział 77),

28) wyszukiwania osób do pracy stałej, z wyłączeniem wyszukiwania osób na stanowiska kierownicze - dotyczy wyłącznie usług biur i agencji castingowych (organizowanie obsady aktorskiej do filmów, programów telewizyjnych, sztuk teatralnych) (PKWiU ex 78.10.12.0),

29) świadczonych:

a) przez agentów i pośredników turystycznych w zakresie rezerwacji biletów (PKWiU 79.11.1),

b) przez agentów i pośredników turystycznych w zakresie rezerwacji zakwaterowania, rejsów wycieczkowych i wycieczek zorganizowanych (PKWiU 79.11.2),

c) przez organizatorów turystyki (PKWiU 79.12.1),

d) w zakresie informacji turystycznej (PKWiU ex 79.90.1),

e) przez pilotów wycieczek i przewodników turystycznych (PKWiU 79.90.20.0),

f) w zakresie rezerwacji nieruchomości będących we współwłasności (PKWiU 79.90.31.0),

g) w zakresie rezerwacji centrów konferencyjnych i hal wystawienniczych (PKWiU 79.90.32.0),

h) w zakresie rezerwacji biletów wstępu na imprezy rekreacyjne, rozrywkowe i sportowe oraz pozostałych usług w zakresie rezerwacji, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 79.90.39.0),

30) detektywistycznych i ochroniarskich, z wyłączeniem robót związanych z instalowaniem systemów przeciwpożarowych i przeciwwłamaniowych z późniejszym monitoringiem (PKWiU ex dział 80),

31) pomocniczych związanych z utrzymaniem porządku (PKWiU 81.10.10.0), sprzątania obiektów (PKWiU 81.2),

32) związanych z administracyjną obsługą biura i pozostałych usług wspomagających prowadzenie działalności gospodarczej (PKWiU dział 82),

33) objętych grupowaniem:

a) "Usługi administracji publicznej i obrony narodowej; usługi w zakresie obowiązkowych zabezpieczeń społecznych" (PKWiU dział 84),

b) "Usługi w zakresie edukacji" (PKWiU dział 85),

c) "Usługi w zakresie opieki zdrowotnej" (PKWiU dział 86),

d) "Usługi pomocy społecznej z zakwaterowaniem" (PKWiU dział 87),

34) pomocy społecznej bez zakwaterowania - w tym usług udzielania pomocy międzynarodowej ofiarom katastrof, uchodźcom i imigrantom, włącznie z udzielaniem schronienia (PKWiU dział 88),

35) kulturalnych, rozrywkowych, sportowych i rekreacyjnych (PKWiU dział 90-93),

36) świadczonych przez organizacje członkowskie, z wyłączeniem usług promujących komercyjne myślistwo i łowiectwo (PKWiU ex dział 94),

37) naprawy i konserwacji komputerów i urządzeń peryferyjnych (PKWiU 95.11.10.0),

38) objętych grupowaniem:

a) "Pozostałe usługi indywidualne" (PKWiU dział 96),

b) "Usługi świadczone przez organizacje i zespoły eksterytorialne" (PKWiU 99.00.10.0).

Część II. Usługi w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami

Objaśnienia:

1. Stawki oznaczone w rubryce 3:

- "0" dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników,

- "1" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 1 pracownika,

- "2" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 2 pracowników,

- "3" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 3 pracowników.

2. Za pracownika uważa się również pełnoletniego członka rodziny, z wyjątkiem małżonka.

3. W ramach detalicznej sprzedaży artykułów żywnościowych podatnicy mogą również dokonywać detalicznej sprzedaży wydawnictw prasowych (PKWiU 58.13.10.0, 58.14.11.0, 58.14.12.0, 58.14.19.0), biletów komunikacji miejskiej (PKWiU ex 58.19.19.0), opakowań z tworzyw sztucznych (toreb i torebek) (PKWiU ex 22.22.11.0, ex 22.22.12.0), zapałek (PKWiU 20.51.20.0), zapalniczek (PKWiU ex 32.99.41.0, ex 32.99.42.0) i papieru toaletowego (PKWiU ex 17.22.11.0).

4. W ramach detalicznej sprzedaży kwiatów podatnicy mogą również dokonywać detalicznej sprzedaży ziemi i odżywek do kwiatów (bez względu na symbol PKWiU), doniczek (bez względu na symbol PKWiU), kwiatów i wieńców sztucznych (PKWiU ex 32.99.55.0), nasion kwiatów (PKWiU 01.19.22.0), sadzonek roślin kwiatowych (PKWiU ex 01.30.10.0), zieleni ciętej spod szkła (PKWiU ex 01.19.21.0, ex 02.30.30.0), świec i zniczy (PKWiU ex 32.99.54), kart okolicznościowych (bez względu na symbol PKWiU) oraz maskotek (bez względu na symbol PKWiU).

Część III. Usługi w zakresie handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi

Objaśnienia:

1. Stawki oznaczone w rubryce 3:

- "0" dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników,

- "1" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 1 pracownika,

- "2" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 2 pracowników.

2. Za pracownika uważa się również pełnoletniego członka rodziny, z wyjątkiem małżonka.

Część IV. Gastronomia

Objaśnienia:

1. Stawki oznaczone w rubryce 3:

- "0" dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników,

- "1" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 1 pracownika,

- "2" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 2 pracowników,

- "3" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 3 pracowników,

- "4" dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu 4 pracowników.

2. Za pracownika uważa się również pełnoletniego członka rodziny, z wyjątkiem małżonka.

Część V. Usługi transportowe

Objaśnienia:

1. Stawki określone w lp. 1 i 2 mogą być podwyższone, jednak nie więcej niż o 50%, w razie wykonywania działalności ze zmiennikiem.

2. Za zmiennika uważa się również pełnoletniego członka rodziny, nie wyłączając małżonka.

3. Stawki określone w lp. 2 dotyczą działalności z użyciem samochodu ciężarowego o ładowności do 21.

4. Stawki określone w lp. 4 dotyczą działalności prowadzonej przy zatrudnieniu nieprzekraczającym 1 pracownika lub 1 pełnoletniego członka rodziny, z wyjątkiem małżonka.

Część VI. Usługi rozrywkowe

Objaśnienia:

1. Stawki dotyczą działalności przy zatrudnieniu nieprzekraczającym 2 pracowników lub 2 pełnoletnich członków rodziny, z wyjątkiem małżonka.

2. Znak "*" oznacza, że w razie prowadzenia więcej niż jednego urządzenia stawkę karty podatkowej określa się dla każdego urządzenia oddzielnie, a następnie sumę tych stawek podwyższa się o 50%.

3. W razie świadczenia dwu lub więcej rodzajów usług, stawkę karty podatkowej określa się dla każdego rodzaju usług oddzielnie, a następnie sumę tych stawek podwyższa się o 30%, niezależnie od podwyżki określonej w ust. 2.

Część VII. Sprzedaż posiłków domowych w mieszkaniach

Część VIII. Wolne zawody - świadczenie usług w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego

Objaśnienia:

1. Stawka dotyczy również wykonywania zawodu przy zatrudnieniu jednej pomocy fachowej lub przyuczonej.

2. Stawka nie dotyczy działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej osób fizycznych.

Część IX. Wolne zawody - świadczenie usług weterynaryjnych

Objaśnienia:

1. Stawka dotyczy również wykonywania zawodu przy zatrudnieniu jednej pomocy fachowej lub przyuczonej.

2. Za pomoc fachową lub przyuczoną nie uważa się lekarza weterynarii.

3. Stawki nie dotyczą działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej osób fizycznych.

4. Stawka określona w lit. b dotyczy wyłącznie podatników, którzy wykonują usługi weterynaryjne i są równocześnie zatrudnieni na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w służbie weterynaryjnej organów administracji publicznej.

Część X. Opieka domowa nad dziećmi i osobami chorymi

Objaśnienie:

Stawki dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników, z wyjątkiem małżonka.

Część XI. Usługi edukacyjne w zakresie udzielania lekcji na godziny

Objaśnienia:

1. Stawki dotyczą działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników, nie wyłączając małżonka.

2. Za udzielanie lekcji na godziny uważa się pomoc w nauce, polegającą głównie na odrabianiu (przygotowaniu) z uczniem zadanych lekcji.

Część XII. Usługi osób fizycznych, o których mowa w art. 23 ust. 1a ustawy

Objaśnienia:

1. Usługi wymienione w lp. 1-3 mogą być wykonywane jedynie przez rolników równocześnie prowadzących gospodarstwo rolne. Stawki określone w lp. 2 dotyczą działalności wykonywanej przez rolnika osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Stawki określone w lp. 3 dotyczą działalności wykonywanej przy zatrudnieniu nieprzekraczającym 2 pracowników lub 2 członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, nie wyłączając małżonka.

2. Stawki określone w lp. 4 dotyczą działalności przy zatrudnieniu nie więcej niż 2 pracowników lub 2 pełnoletnich członków rodziny, nie wyłączając małżonka.

3. Stawki określone w lp. 5 dotyczą działalności gospodarczej wykonywanej osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Działalność ta polega na wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów lub świadczeniu usług w zakresie wytwórczości ludowej lub artystycznej, a także na wytwarzaniu wyrobów o tym charakterze z materiałów powierzonych oraz naprawie tych wyrobów.

4. Wytwórczością ludową i artystyczną jest działalność polegająca na wytwarzaniu wyłącznie w sposób rękodzielniczy, przy zastosowaniu obróbki maszynowej jedynie do wstępnej obróbki surowca, wyrobów zakwalifikowanych przez komisje etnograficzno-artystyczne Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Fundacji "Cepelia" - Polska Sztuka i Rękodzieło oraz Fundacji Ochrony i Rozwoju Twórczości Ludowej, których wykaz stanowi załącznik nr 1 do ustawy.

Załącznik nr 2

KWARTALNE STAWKI RYCZAŁTU OD PRZYCHODÓW PROBOSZCZÓW

Objaśnienie:

Liczbę mieszkańców przyjmuje się według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok podatkowy, za który opłacany jest ryczałt, według danych właściwych organów administracji miast i gmin, prowadzących ewidencje ludności.