Monitor Polski - rok 2019 poz. 220

W grudniu 1939 r. w kaszubskim Czarlinie powstała Tajna Organizacja Wojskowa "Gryf Kaszubski", która latem 1941 r. przyjęła nazwę Tajna Organizacja Wojskowa "Gryf Pomorski". Jej celem, wyrażonym w rocie przysięgi, była walka o niepodległą Polskę i obrona Kościoła katolickiego.

Powstanie organizacji było odpowiedzią na sytuację na Pomorzu po zakończeniu wojny obronnej i bezprawnym wcieleniu polskich ziem do Rzeszy w październiku 1939 r. Niemcy masowo mordowali polskich patriotów, zwłaszcza przedstawicieli inteligencji, dokonywali również przymusowych wypędzeń ludności polskiej z Gdyni i innych miast oraz miejscowości regionu.

Głównym twórcą i dowódcą TOW "Gryf Kaszubski" i TOW "Gryf Pomorski" był por. rez. Józef Dambek, który pełnił tę funkcję od początku istnienia organizacji aż do swojej śmierci z ręki agenta Gestapo 4 marca 1944 r. We władzach naczelnych organizacji był też m.in. charyzmatyczny kapłan, kapelan Wojska Polskiego, ks. ppłk Józef Wrycza, zapamiętany z uroczystych zaślubin Polski z Bałtykiem, dokonanych 10 lutego 1920 r. przez gen. Józefa Hallera.

TOW "Gryf Pomorski" współpracowała z Armią Krajową i innymi organizacjami polskiej konspiracji niepodległościowej. Działalność TOW "Gryf Pomorski" obejmowała zarówno walkę zbrojną, jak i działalność wywiadowczą, wydawanie prasy konspiracyjnej, a także prowadzenie tajnego nauczania. Organizacja była w bezwzględny sposób zwalczana przez Niemców, którzy za wszelką cenę chcieli zniszczyć ślady polskości na terenie Kaszub, Kociewia i całego wcielonego do Rzeszy Pomorza. W wyniku działalności gdańskiego Gestapo i licznych dekonspiracji wielu członków TOW "Gryf Pomorski" trafiło do niemieckiego obozu zagłady KL Stutthof.

Działalność TOW "Gryf Pomorski" to piękna karta historii polskiej konspiracji niepodległościowej czasu wojny i etos, na który Kaszubi, Kociewiacy i inni Pomorzanie powoływali się w okresie powojennych opresji komunistycznych.

W 80. rocznicę powstania tej organizacji i w 75. rocznicę śmierci jej założyciela i dowódcy, kpt. Józefa Dambka, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej czci ich pamięć i stwierdza, że TOW "Gryf Pomorski" dobrze zasłużyła się Ojczyźnie.

Marszałek Sejmu: M. Kuchciński