Monitor Polski - rok 2019 poz. 196

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i Rząd Rumunii, zwane dalej "Umawiającymi się Stronami",

dążąc do godnego upamiętniania i ochrony miejsc spoczynku żołnierzy i cywilnych ofiar wojny, którzy zginęli w czasie i w wyniku dwóch wojen światowych, zgodnie z postanowieniami międzynarodowego prawa humanitarnego,

nawiązując do Układu między Rzecząpospolitą Polską a Rumunią o przyjaznych stosunkach i współpracy, sporządzonego w Bukareszcie dnia 25 stycznia 1993 roku,

uzgodniły, co następuje:

Umowa niniejsza reguluje wszystkie kwestie związane z ustalaniem, dokumentowaniem, rejestrowaniem, zakładaniem, urządzaniem, zachowaniem, należytym utrzymaniem i ochroną grobów polskich i rumuńskich żołnierzy i cywilnych ofiar wojny, jak również wszystkie sprawy związane z ekshumacją szczątków ludzkich i ich godnym ponownym pochowaniem.

Dla celów niniejszej Umowy, terminy określone poniżej mają następujące znaczenie:

1) polscy żołnierze i cywilne ofiary wojny - członkowie polskich sił zbrojnych oraz inne osoby zrównane z nimi w świetle prawa polskiego, a także Polacy i osoby posiadające obywatelstwo polskie, które poległy lub poniosły śmierć wskutek wojny, i zostały pochowane na terytorium Rumunii;

2) polskie groby wojenne - znajdujące się na terytorium Rumunii indywidualne i zbiorowe miejsca spoczynku polskich żołnierzy i cywilnych ofiar wojny oraz części cmentarzy lub całe cmentarze, łącznie z obiektami upamiętniającymi, już istniejące, odnajdywane lub mające powstać w przyszłości;

3) rumuńscy żołnierze i cywilne ofiary wojny - członkowie rumuńskich sił zbrojnych oraz inne osoby zrównane z nimi w świetle prawa rumuńskiego, a także osoby posiadające obywatelstwo rumuńskie, które poległy lub poniosły śmierć wskutek wojny, i zostały pochowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

4) rumuńskie groby wojenne - znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej indywidualne i zbiorowe miejsca spoczynku rumuńskich żołnierzy i cywilnych ofiar wojny oraz części cmentarzy lub całe cmentarze, łącznie z obiektami upamiętniającymi, już istniejące, odnajdywane lub mające powstać w przyszłości;

5) pomniki wojenne - pomniki, tablice pamiątkowe oraz inne obiekty upamiętniające polskich lub rumuńskich żołnierzy i cywilne ofiary wojny, znajdujące się poza cmentarzami wojennymi.

1. Umawiające się Strony są zgodne, że polskie i rumuńskie groby wojenne objęte są ochroną prawną tego państwa, na którego terytorium się znajdują.

2. Umawiające się Strony, przy realizacji niniejszej Umowy, będą przestrzegać przepisów Państwa, na którego terytorium znajdują się groby wojenne, jak również będą szanować narodowe, religijne i inne tradycje obu Państw.

1. Podmioty, którym powierzono i które odpowiadają za realizację niniejszej Umowy, to:

- w Rzeczypospolitej Polskiej - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu;

- w Rumunii - Narodowy Urząd do spraw Upamiętnienia Bohaterów.

2. Umawiające się Strony będą niezwłocznie informować się, w drodze dyplomatycznej, w sprawach jakichkolwiek zmian dotyczących podmiotów, którym powierzono realizację Umowy.

1. Umawiające się Strony zapewnią ochronę już istniejących, odnajdywanych lub mających powstać w przyszłości polskich i rumuńskich grobów wojennych oraz swobodny dostęp do nich.

2. Umawiające się Strony dołożą wszelkich starań w celu godnego użytkowania terenu wokół polskich i rumuńskich grobów wojennych, a także zapobieżenia powstawaniu tam budowli nie licujących z powagą tych miejsc.

3. Podmioty odpowiedzialne za realizację niniejszej Umowy są uprawnione, po uzyskaniu zgody drugiej Umawiającej się Strony, do bezpośredniego wykonywania wszelkich prac porządkowych, pielęgnacyjnych i budowlanych przy grobach wojennych, wraz z budową infrastruktury odpowiedniej do ich założenia i urządzenia otoczenia.

1. Umawiające się Strony zgadzają się podejmować wszelkie niezbędne środki w celu wzajemnego zezwalania i ułatwiania wznoszenia nowych obiektów upamiętniających i pomników wojennych związanych z upamiętnieniem polskich i rumuńskich żołnierzy i cywilnych ofiar wojny.

2. Umawiająca się Strona, która występuje z inicjatywą wzniesienia nowych obiektów upamiętniających i pomników wojennych, o których mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, pokrywa poniesione koszty.

1. Każda z Umawiających się Stron sporządzi wykaz grobów wojennych, obiektów upamiętniających i pomników wojennych znajdujących się na terytorium Państwa drugiej Umawiającej się Strony.

2. Wykaz, o którym mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, będzie w miarę odnajdywania i urządzania nowych grobów wojennych, obiektów upamiętniających i pomników wojennych na bieżąco uzupełniany i aktualizowany przez podmioty odpowiedzialne za realizację niniejszej Umowy.

1. Każda z Umawiających się Stron zapewni na własny koszt ochronę, właściwe zachowanie, pielęgnację i utrzymanie grobów wojennych drugiej Umawiającej się Strony, znajdujących się na terytorium swojego Państwa.

2. Każda z Umawiających się Stron, za zgodą drugiej Umawiającej się Strony i na własny koszt, uprawniona jest do dokonywania modyfikacji, zakładania, renowacji, porządkowania i przebudowy grobów wojennych, obiektów upamiętniających i pomników wojennych, o których mowa w artykułach 6 i 7, znajdujących się na terytorium Państwa drugiej Umawiającej się Strony.

3. Części obiektów lub dzieł, będące częścią grobów wojennych, obiektów upamiętniających i pomników wojennych zbudowane na terytorium drugiego Państwa, sfinansowane z własnych środków, mogą zostać bezpłatnie przekazane podmiotowi działającemu na terytorium, na którym określone groby wojenne, obiekty upamiętniające i pomniki wojenne się znajdują.

1. Umawiające się Strony zapewniają sobie wzajemnie prawo nieodpłatnego użytkowania gruntów, na których znajdują się groby wojenne, jako miejsca wiecznego spoczynku żołnierzy i cywilnych ofiar wojny. Umowa niniejsza nie narusza istniejących praw własności.

2. Wyłącznie w przypadku jeżeli grunt lub jego część, na którym położony jest grób okaże się niezbędny do realizacji ważnego interesu publicznego, Umawiająca się Strona, na terytorium Państwa której znajduje się grób wojenny, dokona zmiany granic lub wskaże inny odpowiedni grunt oraz pokryje wszelkie koszty ekshumacji, przeniesienia i powtórnego pochówku, a także koszty urządzenia nowego otoczenia.

3. Jeżeli obie Umawiające się Strony zgodnie zdecydują, że cały obszar gruntu lub jego część, nie będzie więcej wykorzystywany jako grób wojenny, wówczas dotychczasowe prawo nieodpłatnego użytkowania gruntów, o którym mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, wygaśnie.

4. Umawiające się Strony będą przeprowadzać konsultacje w celu wypracowania i uzgodnienia wspólnych decyzji w sprawach wytyczenia nowych granic gruntu lub wyboru nowego gruntu na grób wojenny, a także w sprawach przeniesienia szczątków i sposobu urządzenia nowego otoczenia miejsca spoczynku.

5. Wszelkie zmiany dotyczące gruntów użytkowanych jako groby wojenne będą rozstrzygane w drodze wzajemnego uzgodnienia między podmiotami odpowiedzialnymi za realizację niniejszej Umowy.

W przypadku, gdy w określonym miejscu obok polskich lub rumuńskich są groby wojenne żołnierzy lub cywilnych ofiar wojny z innych państw, i działania podejmowane odnośnie do tych grobów wojennych mogą spowodować ich zmiany, przed podjęciem takich środków, należy to uzgodnić z właściwymi podmiotami tych innych państw.

1. Ekshumacje, przeniesienie i ponowne pochowanie szczątków żołnierzy i cywilnych ofiar wojny wymagają:

- uprzedniego uzgodnienia przez obie Umawiające się Strony;

- ustalenia daty ekshumacji;

- zaproszenia, z odpowiednim wyprzedzeniem, przedstawicieli drugiej Umawiającej się Strony.

2. Wszelkie koszty i opłaty związane z ekshumacją, przeniesieniem i ponownym pochowaniem szczątków żołnierzy i cywilnych ofiar wojny będą pokrywane przez wnioskującą o to Umawiającą się Stronę.

3. Ekshumacja, przeniesienie i ponowne pochowanie szczątków żołnierzy i cywilnych ofiar wojny będą przeprowadzane przez wyspecjalizowane organizacje i ciała, wyznaczone przez i działające pod nadzorem podmiotów odpowiedzialnych za realizację niniejszej Umowy, z poszanowaniem prawa wewnętrznego Państwa Umawiającej się Strony, na którego terytorium będą podejmowane te działania.

4. Umawiające się Strony będą zezwalać sobie wzajemnie na scalanie grobów żołnierzy i cywilnych ofiar wojny, których przeniesienie uważane jest za niezbędne, po uprzednim uzgodnieniu planów scalania.

5. Dla każdego działania, o którym mowa w ustępie 1 i 4 niniejszego artykułu, będzie sporządzany protokół, wskazujący dawne i nowe położenie grobu wojennego, napisy umieszczone na płycie nagrobnej, dane osobowe żołnierzy i cywilnych ofiar wojny, jak i treść napisu na identyfikatorze oraz wykaz wszystkich odnalezionych przedmiotów, z wyszczególnieniem tych pozwalających na identyfikację szczątków ludzkich. Działania prowadzone w związku z ekshumacją i ponownym pochówkiem mogą być rejestrowane techniką cyfrową. Protokół stanowi podstawę przekazania zainteresowanej Umawiającej się Stronie przedmiotów osobistych odnalezionych przy ekshumowanych szczątkach ludzkich.

6. W przypadku, gdy istniejące niegdyś polskie i rumuńskie groby wojenne przestały istnieć wskutek zmian infrastrukturalnych, a ich przeniesienie nie jest możliwe, Umawiająca się Strona, na terytorium Państwa której groby wojenne się znajdowały, zezwoli drugiej Umawiającej się Stronie, na urządzenie pomnika wojennego w godnym miejscu i w formie odpowiadającej lokalnym warunkom. Każda z Umawiających się Stron udzieli drugiej Umawiającej się Stronie niezbędnej pomocy w realizacji nowego pomnika wojennego, zgodnie z obowiązującym prawem.

1. Umawiające się Strony będą wspierać, na warunkach wzajemności, realizację działań i projektów związanych z identyfikacją, rejestracją, zakładaniem, urządzaniem i utrzymaniem polskich i rumuńskich grobów wojennych na terytorium Państwa drugiej Umawiającej się Strony, jak i z możliwością przeniesienia grobów wojennych oraz szczątków żołnierzy i cywilnych ofiar wojny.

2. Podmioty, odpowiedzialne za realizację niniejszej Umowy będą wzajemnie udostępniać sobie wszelkie informacje, które posiadają, dotyczące polskich i rumuńskich grobów wojennych, pomników wojennych i obiektów upamiętniających.

3. Umawiające się Strony będą zezwalać, aby napisy na grobach wojennych, pomnikach wojennych i obiektach upamiętniających, były w językach polskim i rumuńskim.

4. Każda z Umawiających się Stron zapewni dostęp obywateli drugiej Umawiającej się Strony do grobów wojennych, pomników wojennych i obiektów upamiętniających, znajdujących się na terytorium swojego Państwa, w celu upamiętnienia żołnierzy i cywilnych ofiar wojny.

1. W celu wykonania zadań wynikających z niniejszej Umowy, podmioty odpowiedzialne za jej realizację, po dokonaniu wzajemnych uzgodnień, na własny koszt, mogą delegować na terytorium Państwa drugiej Umawiającej się Strony swoich przedstawicieli i specjalistów.

2. Każda z Umawiających się Stron ma prawo na terytorium swojego Państwa kontrolować działalność przedstawicieli i specjalistów drugiej Umawiającej się Strony.

Spory wynikające z wykładni lub stosowania postanowień niniejszej Umowy będą rozstrzygane w drodze negocjacji między Umawiającymi się Stronami.

1. Umowa niniejsza zawarta jest na czas nieokreślony i wejdzie w życie po upływie trzydziestu (30) dni od dnia otrzymania, w drodze dyplomatycznej, noty późniejszej, informującej o spełnieniu wewnętrznych procedur koniecznych do wejścia jej w życie.

2. Do niniejszej Umowy, za obustronną zgodą Umawiających się Stron na piśmie, mogą być wprowadzone zmiany. Zmiany wchodzą w życie zgodnie z procedurą określoną w ustępie 1 niniejszego artykułu.

3. W dowolnym czasie, niniejsza Umowa może być wypowiedziana przez każdą z Umawiających się Stron w drodze notyfikacji. Umowa traci moc po upływie sześciu (6) miesięcy od dnia otrzymania noty zawiadamiającej o jej wypowiedzeniu.

4. Wypowiedzenie niniejszej Umowy pozostanie bez uszczerbku dla praw i zobowiązań dotyczących trwających projektów i działań wynikających z niniejszej Umowy.

Podpisano w Warszawie, dnia 25.05.2018 roku, w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, każdy w językach polskim, rumuńskim i angielskim, przy czym wszystkie teksty posiadają jednakową moc. W przypadku rozbieżności, tekst w języku angielskim będzie uważany za rozstrzygający.

Wersja w języku rumuńskim

Wersja w języku angielskim