Dziennik Ustaw - rok 2023 poz. 554

1. Na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) ogłasza się w załączniku do niniejszego obwieszczenia jednolity tekst rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 lutego 2014 r. w sprawie ramowych programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych dla marynarzy działu maszynowego (Dz. U. z 2017 r. poz. 775), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 21 czerwca 2022 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ramowych programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych dla marynarzy działu maszynowego (Dz. U. poz. 1454).

2. Podany w załączniku do niniejszego obwieszczenia tekst jednolity rozporządzenia nie obejmuje § 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 21 czerwca 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych dla marynarzy działu maszynowego (Dz. U. poz. 1454), który stanowi:

"§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.".

Minister Infrastruktury: A. Adamczyk

¹⁾ Minister Infrastruktury kieruje działem administracji rządowej - gospodarka morska, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Infrastruktury (Dz. U. z 2021 r. poz. 937).

Załącznik do obwieszczenia Ministra Infrastruktury
z dnia 13 stycznia 2023 r. (Dz. U. poz. 554)

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU¹⁾

z dnia 28 lutego 2014 r.

w sprawie ramowych programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych dla marynarzy działu maszynowego²⁾

Na podstawie art. 74 ust. 4 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2022 r. poz. 515, 1604, 2185 i 2687) zarządza się, co następuje:

§ 1. 1. Ramowe programy szkoleń i wymagania egzaminacyjne dla marynarzy działu maszynowego:

1) na poziomie pomocniczym:

a) na świadectwo motorzysty wachtowego - określa załącznik nr 1 do rozporządzenia,

b) na świadectwo starszego motorzysty - określa załącznik nr 2 do rozporządzenia,

c) na świadectwo elektromontera - określa załącznik nr 3 do rozporządzenia;

2) na poziomie operacyjnym:

a) w specjalności mechanicznej - określa załącznik nr 4 do rozporządzenia,

b) w specjalności elektrycznej - określa załącznik nr 5 do rozporządzenia;

3) na poziomie zarządzania - określa załącznik nr 6 do rozporządzenia;

4) na dyplom mechanika w żegludze krajowej - określa załącznik nr 7 do rozporządzenia.

1a. Ramowy skrócony program szkolenia absolwentów dla marynarzy działu maszynowego na poziomie zarządzania - określa załącznik nr 7a do rozporządzenia.

1b.³⁾ Ramowy program praktycznego szkolenia uzupełniającego (symulatorowego) dla marynarzy działu maszynowego na poziomie zarządzania w żegludze międzynarodowej - określa załącznik nr 7b do rozporządzenia.

2. Ramowy rozszerzony program szkolenia dla marynarzy działu maszynowego w specjalności mechanicznej - określa załącznik nr 8 do rozporządzenia.

3. Wymagania egzaminacyjne:

1) na dyplom starszego oficera mechanika na statkach o mocy maszyn głównych 3000 kW i powyżej,

2) na odnowienie dyplomu w dziale maszynowym,

3) z zakresu obsługi silników spalinowych do 200 kW,

4) z polskiego prawa morskiego

- określa załącznik nr 9 do rozporządzenia.

§ 2. 1. Przepisy rozporządzenia stosuje się do szkoleń w zakresie kwalifikacji marynarzy działu maszynowego rozpoczętych po dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.

2. Do osób, które ukończyły szkolenie przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, nie stosuje się wymagań egzaminacyjnych określonych w tym rozporządzeniu, nie dłużej jednak niż do dnia 1 lipca 2014 r.

3. Do osób, które przystąpiły do egzaminu przed dniem 1 lipca 2014 r. i otrzymały ocenę negatywną z nie więcej niż dwóch przedmiotów, jeżeli egzamin obejmował przynajmniej pięć przedmiotów, na egzaminie poprawkowym nie stosuje się wymagań egzaminacyjnych określonych w tym rozporządzeniu, nie dłużej jednak niż do dnia 1 lipca 2015 r.

§ 3. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia⁴⁾.⁵⁾

Załączniki do rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju
z dnia 28 lutego 2014 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 554)

Załącznik nr 1

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA POZIOMIE POMOCNICZYM W DZIALE MASZYNOWYM NA ŚWIADECTWO MOTORZYSTY WACHTOWEGO

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 2

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA POZIOMIE POMOCNICZYM W DZIALE MASZYNOWYM NA ŚWIADECTWO STARSZEGO MOTORZYSTY

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 3

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA POZIOMIE POMOCNICZYM W DZIALE MASZYNOWYM NA ŚWIADECTWO ELEKTROMONTERA

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 4

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA POZIOMIE OPERACYJNYM W DZIALE MASZYNOWYM W SPECJALNOŚCI MECHANICZNEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 5

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA POZIOMIE OPERACYJNYM W DZIALE MASZYNOWYM W SPECJALNOŚCI ELEKTRYCZNEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 6

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA POZIOMIE ZARZĄDZANIA W DZIALE MASZYNOWYM W SPECJALNOŚCI MECHANICZNEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 7

RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA I WYMAGANIA EGZAMINACYJNE NA DYPLOM MECHANIKA W ŻEGLUDZE KRAJOWEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 7a

RAMOWY SKRÓCONY PROGRAM SZKOLENIA ABSOLWENTÓW DLA MARYNARZY DZIAŁU MASZYNOWEGO NA POZIOMIE ZARZĄDZANIA

Tabela zbiorcza

Objaśnienia:

W - wykłady;

C - ćwiczenia;

L - laboratorium;

S - symulator;

Σ - suma godzin.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Rodzaje tarcia ślizgowego (suche, graniczne, mieszane i płynne) i warunki ich występowania.

2. Prawa Coulomba-Morena tarcia ślizgowego suchego i jego znaczenie praktyczne; pojęcie współczynnika tarcia ślizgowego suchego.

3. Tarcie toczne, w szczególności tarcie w łożyskach tocznych; pojęcie współczynnika tarcia tocznego.

4. Ruch harmoniczny punktu materialnego; pojęcia amplitudy, okresu i częstotliwości; położenia maksymalnej i minimalnej prędkości i przyspieszenia punktu.

5. Ruch tłoka mechanizmu korbowo-tłokowego typowego silnika spalinowego podczas jednostajnego ruchu obrotowego wału korbowego; położenia maksymalnej prędkości tłoka; siły bezwładności tłoka.

6. Moment bezwładności ciała, w szczególności punktu materialnego, koła, walca i pierścienia.

7. Ruch postępowy i obrotowy ciała doskonale sztywnego.

8. Energia kinetyczna punktu materialnego i ciała doskonale sztywnego w ruchu postępowym i obrotowym.

9. Funkcje koła zamachowego; dobór wielkości koła zamachowego; moment zamachowy koła.

10. Metody wyważania statycznego i dynamicznego wirników sztywnych.

11. Pojęcie naprężenia normalnego i tnącego w przekroju poprzecznym wału.

12. Pomiar metodą torsjograficzną i tensometryczną naprężeń tnących i momentu skręcającego w wale napędowym.

III. Umiejętności

Stosowanie zdobytej wiedzy do interpretacji zjawisk z zakresu mechaniki i wytrzymałości materiałów.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Metodyka pomiarów parametrów w procesach termodynamicznych.

2. Interpretacja obiegów porównawczych tłokowych silników spalinowych.

3. Termodynamika pary wodnej, wytwarzanie pary, para mokra i przegrzana, parametry pary.

4. Interpretacja wykresów p-v oraz i-p dla wody oraz wykresów entropowych pary: w tym wykres T-s oraz i-s.

5. Obiegi chłodnicze, bilans cieplny obiegu chłodniczego, wskaźniki energetyczne obiegów chłodniczych.

6. Obróbka powietrza w centralach klimatyzacyjnych, wykres i-x powietrza wilgotnego. Przemiany izobaryczne powietrza wilgotnego.

7. Specyfika ruchu ciepła w wymiennikach okrętowych. Charakterystyczne rodzaje ruchu ciepła: przewodzenie, unoszenie, promieniowanie, przenikanie przez przegrodę, ruch ciepła przy zmianie stanu skupienia, parametry ruchu ciepła, czynniki eksploatacyjne wpływające na bilans wymiennika ciepła, metody intensyfikacji ruchu ciepła.

8. Wpływ zanieczyszczeń powierzchni na współczynnik przenikania ciepła.

9. Analiza procesów spalania, skład chemiczny paliwa, rodzaje spalania, skład spalin.

10. Wpływ wartości opałowej paliw ciekłych na zużycie paliwa.

11. Zastosowanie równania Bernoullego.

12. Rodzaje i kryteria oceny przepływów płynów.

13. Zasady wyznaczania oporów przepływu przez elementy hydrauliczne.

14. Charakterystyki elementów hydraulicznych i rurociągu.

III. Umiejętności

1. Stosowanie zdobytej wiedzy w interpretacji zjawisk zachodzących w maszynach, urządzeniach i instalacjach statkowych.

2. Analityczne wyznaczanie straty hydraulicznej elementu i rurociągu.

3. Dokonanie bilansu wymiennika ciepła.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Wpływ geometrii kadłuba statku na czynniki eksploatacyjne.

2. Podstawowe zasady konstrukcji statku oraz teorii i czynników wpływających na przegłębienie i stateczność.

3. Środki zaradcze niezbędne dla zachowania przegłębienia i stateczności.

4. Wpływ uszkodzenia i zalania przedziału na przegłębienie i stateczność statku oraz środki zaradcze, jakie należy podjąć, statkowe plany awaryjne.

5. Sposoby sterowania statkiem w warunkach sztormowych i stanach awaryjnych, dobór prędkości.

6. Symbole używane w rysunkach konstrukcyjnych statku (przekroje i złady).

7. Materiały stosowane do budowy i remontów statków.

8. Materiały i urządzenia do ochrony przeciwkorozyjnej statku.

9. Kryteria pływalności i niezatapialności statku.

10. Kryteria stateczności poprzecznej i wzdłużnej.

11. Wpływ podparcia statku na doku lub na mieliźnie na jego stateczność.

12. Kryteria stateczność dynamicznej, wpływ swobodnych powierzchni cieczy na zachowanie się statku.

13. Celowość operacji balastowych, wpływ na parametry eksploatacyjne i stateczność statku.

14. Zakresy przeglądów na statkach.

15. Zasady przeglądu kadłuba, pędników i zaworów dennych.

16. Dokumentacja konstrukcyjna i statecznościowa statku.

III. Umiejętności

1. Posługiwanie się dokumentacją konstrukcyjną i statecznościową statku.

2. Korygowanie statkowych planów awaryjnych.

3. Zarządzanie w sytuacjach awaryjnych.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Diagnostyka procesu doładowania.

2. Optymalizacja procesu rozpylania paliwa.

3. Typy, zasada działania i budowa regulatorów prędkości obrotowej.

4. Zasada działania układu sterowania prędkością obrotową silnika w warunkach eksploatacyjnych.

5. Wymagane właściwości paliwa okrętowego na dolocie do silnika (lepkość i czystość).

6. Typy, budowa turbosprężarek i współpraca z instalacją powietrza doładowania.

7. Warunki wystąpienia zjawiska pompowania turbosprężarki, sposoby zapobiegania i usuwania ich przyczyn.

8. Warunki pracy silnika z odłączoną turbosprężarką.

9. Instalacja wykrywcza mgły olejowej.

10. Instalacja gaszenia przestrzeni podtłokowej.

11. Równanie ruchu elementów układu korbowego oraz siły bezwładności w układzie korbowo-tłokowym i zasada ich wyrównoważenia.

12. Przykłady wyrównoważenia sił i momentów bezwładności w silnikach wielocylindrowych.

13. Przyczyny niewyrównoważenia silnika.

14. Budowa i działanie koła zamachowego.

15. Definicja nierównomierności biegu silnika.

16. Źródła i skutki drgań skrętnych wału korbowego - zakresy rezonansu drgań skrętnych.

17. Tłumiki drgań skrętnych - budowa, działanie i zalecenia eksploatacyjne, niesprawności.

18. Obciążenia cieplne silnika - wskaźniki obciążeń.

19. Wybrane zagadnienia eksploatacyjne okrętowego spalinowego silnika tłokowego: układ tłokowo-korbowy, układ wtryskowy, układ smarowania łożysk, układ smarowania gładzi cylindrowej, układ rozruchowy i rozruchowo-nawrotny, układ doładowania.

20. Zasady zarządzania i procedury postępowania w awaryjnych stanach pracy silnika okrętowego.

III. Umiejętności

1. Wykorzystanie charakterystyki spalinowego silnika tłokowego w funkcji prędkości obrotowej i funkcji obciążenia; wykorzystanie charakterystyk regulacyjnych oraz specjalne metody wyznaczania charakterystyk silników.

2. Zarządzanie pracą siłowni w stanach awaryjnych silnika.

3. Dokonanie podstawowych nastaw regulatorów silników głównych i pomocniczych.

4. Dokonanie analizy układu regulacji prędkości obrotowej spalinowego silnika tłokowego.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Wpływ rodzajów siłowni okrętowych i związanych z nimi układów napędowych głównych statku na eksploatację.

2. Wykorzystanie bilansu energetycznego siłowni okrętowej z wyszczególnieniem elementów składowych, sprawności energetycznej siłowni i sprawności ogólnej napędu głównego oraz jej elementy składowe.

3. Budowa i zasada działania instalacji utylizacji energii strat cieplnych oraz czynniki wpływające na celowość zastosowania utylizacji strat energii, źródła energii strat i możliwości ich wykorzystania.

4. Zmiany oporów kadłuba statku w trakcie eksploatacji.

5. Charakterystyki obrotowe i hydrodynamiczne śrub, sprawności śruby i kadłuba, warunki współpracy śruby z kadłubem statku, zjawisko kawitacji śruby.

6. Siła naporu śruby i moc zapotrzebowana napędu.

7. Specyfikacja osiągów silników, deklarowane pola obciążeń silników.

8. Podstawy współpracy silnika, śruby i kadłuba w stanach ustalonych i przejściowych, w różnych warunkach pływania.

9. Charakterystyki napędowe statku.

10. Opis pracy układu napędowego przy manewrowaniu - krzywe Robinsona.

11. Podstawowe pojęcia diagnostyki.

12. Podstawowe modele i metody diagnostyczne.

13. Podstawy diagnostyki okrętowego silnika spalinowego: ocena obciążenia mechanicznego i cieplnego grupy tłokowo-cylindrowej, ocena szczelności komory spalania, ocena warunków współpracy tłoka i tulei, ocena zużycia tulei cylindrowej, ocena stanu pierścieni tłokowych.

14. Podstawy diagnostyki układu doładowania: ocena stanu filtra powietrza, ocena stanu sprężarki powietrza, ocena stanu chłodnicy powietrza, ocena stanu turbiny.

15. Podstawy diagnostyki procesu wtrysku paliwa i ocena procesu spalania.

16. Podstawy diagnostyki łożysk, pomiary temperatury łożysk i trajektorii czopa.

17. Podstawy diagnostyki kotłów i turbin parowych.

18. Podstawy diagnostyki pomp i urządzeń hydraulicznych.

19. Czynności przygotowawcze siłowni statku do dokowania.

20. Procedury dokowania statku, podłączenia do zasilania z lądu.

21. Czynności przygotowawcze do zejścia z doku.

22. Procedury zejścia z doku i uruchomienia siłowni.

23. Wpływ warunków pływania na zdolność i aktywność człowieka.

III. Umiejętności

1. Ocena bieżących zmian oporu kadłuba i prowadzenie właściwej dokumentacji w tym zakresie.

2. Prowadzenie bieżącej oceny jakości współpracy silnika napędu głównego i pędnika.

3. Dostosowywanie bieżących osiągów silników do warunków pracy wynikających ze zmiennych stref pływania statków, właściwości paliwa i stanu technicznego silnika oraz instalacji obsługujących.

4. Planowanie w sposób optymalny zapasów niezbędnego paliwa, olejów smarowych, wody i innych czynników eksploatacyjnych siłowni i statku.

5. Właściwe planowanie przeglądów i sprawdzanie wszystkich silników i urządzeń statku.

6. Opracowywanie bieżącej dokumentacji eksploatacyjnej statku: raporty, rozliczenia paliwowe, specyfikacje serwisowe i remontowe.

7. Konfigurowanie sieci energetycznej statku w celu uzyskania bezpiecznej i dostosowanej do warunków pływania sprawności.

8. Prawidłowe realizowanie procedur diagnostycznych dla silników napędowych w oparciu o dostępne wyposażenie statku i siłowni.

9. Wykorzystywanie możliwości optymalizacji zużycia energii dzięki zastosowaniu urządzeń i systemów utylizacji.

10. Eksploatowanie zgodnie z założeniami technicznymi urządzenia ograniczenia emisji składników szkodliwych spalin.

11. Stosowanie procedury postępowania w przypadku awarii silników napędowych oraz innych istotnych urządzeń i systemów funkcjonalnych statku.

12. Eksploatowanie instalacji, mechanizmów i urządzeń siłowni w warunkach:

a) ograniczonej zdatności głównego układu napędowego statku, silników pomocniczych i innych ważnych układów funkcjonalnych instalacji,

b) awarii układów funkcjonalnych silników napędowych głównych i pomocniczych,

c) ograniczeń mocy użytecznej silników napędowych w różnych warunkach i sytuacjach eksploatacyjnych,

d) klimatycznych szczególnie odbiegających od przeciętnych.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Rodzaje zanieczyszczeń paliw i olejów, wpływ na eksploatację urządzeń i instalacji okrętowych.

2. Zasady doboru wirówek pod kątem wydajności dla różnych instalacji siłowni, dobór metod i parametrów wirowania paliw okrętowych, dobór metod i parametrów wirowania olejów smarowych.

3. Filtrowanie: podstawy teoretyczne, przegrody filtracyjne, wielkości charakterystyczne przegród.

4. Zasady obsługi filtrów paliwowych i olejowych.

5. Metody pomiaru i regulacji lepkości w okrętowych instalacjach paliwowych.

6. Elementy i nastawy urządzeń instalacji regulacji lepkości paliwa.

7. Budowa i zasada działania mieszalników i homogenizatorów.

8. Zastosowanie układów regulacji lepkości w instalacjach mieszania paliw.

9. Procedury zamiany rodzaju paliwa zasilającego silnik: HFO/MDO i MDO/HFO.

10. Najczęstsze usterki w czasie pracy instalacji regulacji lepkości paliwa, objawy i sposoby ich usuwania.

11. Zasady obsługiwania instalacji hydraulicznych, procedury nadzoru w czasie pracy, procedury demontażu, montażu, płukania, zamiany płynu hydraulicznego.

12. Budowa i zasady obsługi elektrohydraulicznych maszyn sterowych (tłokowej, nurnikowej, łopatkowej, toroidalnej).

13. Zasady regulacji elektrohydraulicznych maszyn sterowych.

14. Awaryjna procedura obsługi maszyny sterowej.

15. Śruby nastawne: budowa, zasada działania i obsługa mechanizmu zmiany kąta wychylenia płatów śruby, awaryjna procedura sterowania.

16. Urządzenia przeładunkowe i pokładowe - budowa i obsługa.

17. Obsługa dźwigów elektrycznych, budowa i obsługa dźwigów hydraulicznych.

18. Warunki współpracy urządzeń przeładunkowych.

19. Instalacje hydrauliczne drzwi wodoszczelnych: budowa i obsługa drzwi przedziałów wodoszczelnych, budowa i obsługa furt dziobowych i rufowych.

20. Linie wałów: wały śrubowe, pośrednie i oporowe, zasady montażu śruby napędowej z silnikiem.

21. Łożyska wałów śrubowych i ich obsługa.

22. Budowa, instalacje smarowania i uszczelnienia wałów okrętowych.

23. Budowa i zasady obsługi sprzęgieł.

24. Budowa i obsługa przekładni okrętowych.

III. Umiejętności

1. Przygotowanie instalacji automatycznej regulacji lepkości paliwa do pracy.

2. Sprawdzanie poprawności parametrów pracy automatycznej regulacji lepkości paliwa.

3. Dokonanie nastaw automatycznej regulacji lepkości paliwa.

4. Wyłączenie instalacji automatycznej regulacji lepkości paliwa z pracy.

5. Dokonanie kalibracji elementów instalacji automatycznej regulacji lepkości paliwa.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Wpływ warunków eksploatacji na robocze procesy zachodzące w kotle.

2. Wielkości charakterystyczne, parametry i wskaźniki współczesnych kotłów okrętowych pomocniczych i ich zmiany w czasie eksploatacji.

3. Sposoby sporządzania bilansu cieplnego i wyznaczania sprawności kotła.

4. Armatura i osprzęt kotłowy.

5. Instalacje wodno-parowo-skroplinowe kotła.

6. Instalacje paliwowe kotłów, rodzaje stosowanych paliw.

7. Automatyka i diagnostyka kotłów pomocniczych i utylizacyjnych.

8. Obsługa kotłów okrętowych.

9. Instalacje bezpieczeństwa kotłów okrętowych i procedury awaryjne.

10. Sposoby kontroli właściwości wody kotłowej.

11. Wymagane właściwości olejów diatermicznych.

III. Umiejętności

Stosowanie zdobytej wiedzy w bezpiecznej eksploatacji kotłów i instalacji parowych.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Technologia chłodnicza: przechowywanie żywności, przechowywanie innych ładunków chłodzonych.

2. Obiegi i instalacje chłodnicze stosowane na statkach.

3. Czynniki chłodnicze, właściwości, oznaczenia, zastosowanie, zamienność czynników chłodniczych.

4. Budowa i eksploatacja kontenerów chłodzonych.

5. Wpływ czynników eksploatacyjnych na parametry pracy obiegów chłodniczych.

6. Aparatura chłodnicza: wymienniki ciepła (skraplacze, chłodnice, podgrzewacze, parowniki), osuszacze, odolejacze, odgazowywacze, odpowietrzacze, pompy ziębnika, zbiorniki ziębnika i oleju.

7. Automatyzacja urządzeń nadzoru i instalacji chłodniczych: przyrządy pomiarowo-kontrolne, zabezpieczenia instalacji chłodniczych, układy regulacji ciśnień, temperatur, poziomów.

8. Zasady eksploatacji instalacji wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń: zasady regulacji temperatury i wilgotności powietrza.

9. Zasady eksploatacji instalacji wentylacji ładowni chłodzonych: zasady regulacji temperatury i wilgotności powietrza.

10. Zasady tworzenia bilansu cieplnego komory chłodzonej i wpływ warunków zewnętrznych na składowe bilansu.

11. Zasady bezpiecznej pracy w obsłudze instalacji chłodniczych.

III. Umiejętności

Stosowanie zdobytej wiedzy w bezpiecznej eksploatacji sprężarek i instalacji chłodniczych.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Zasady pobierania próbek płynów eksploatacyjnych oraz ich wpływ na wyniki analiz.

2. Podstawowe analizy wybranych płynów eksploatacyjnych: paliwo, oleje smarowe, ciecze hydrauliczne, oleje termiczne.

3. Metody użytkowania płynów eksploatacyjnych: dobór, zamówienie, odbiór, magazynowanie, kontrola własności użytkowych, usuwanie zanieczyszczeń, wartości ostrzegawcze i graniczne parametrów płynów eksploatacyjnych, przywracanie właściwości użytkowych, wymiana, utylizacja.

4. Dane dotyczące zamienności i mieszalności wybranych płynów eksploatacyjnych.

5. Zasady bezpiecznej pracy z wybranymi płynami eksploatacyjnymi i chemikaliami stosowanymi na statku.

6. Podstawowe informacje zawarte w MSDS (Material Safety Data Sheet).

III. Umiejętności

1. Interpretowanie wyników analiz próbek wybranych płynów eksploatacyjnych.

2. Podejmowanie właściwych decyzji eksploatacyjnych w oparciu o wyniki analiz wybranych płynów: paliwa, olejów smarowych, cieczy hydraulicznych, olejów termicznych.

3. Dobór zamienników wybranych płynów eksploatacyjnych: paliwa, olejów smarowych, cieczy hydraulicznych, olejów termicznych.

4. Dobór środków ochrony osobistej i wskazanie niezbędnych środków bezpieczeństwa przy używaniu lub kontakcie z wybranymi płynami eksploatacyjnymi lub chemikaliami.

5. Korzystanie z kart MSDS (Material Safety Data Sheet).

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Zasady demontażu urządzeń, podzespołów i elementów w siłowni okrętowej oraz sposoby usuwania zanieczyszczeń, zasady wymiany elementów i podzespołów, zasady montażu i próby szczelności.

2. Zasady bezpieczeństwa przy pracach demontażowych i montażowych.

3. Podstawy metrologii warsztatowej: przyrządy pomiarowe stosowane w remontach maszyn i urządzeń i ich przeznaczenie, zasady pomiaru przyrządami.

4. Metody regeneracji elementów maszyn i urządzeń: przy pomocy napawania, z wykorzystaniem żywic epoksydowych, z wykorzystaniem tworzyw sztucznych, z wykorzystaniem kompozytów.

5. Technologia remontu okrętowych tłokowych silników spalinowych: przygotowanie i organizacja remontu silnika, pomiary przed rozpoczęciem demontażu, demontaż podstawowych zespołów silnika, weryfikacja i naprawa elementów silnika, próby silnika po remoncie.

6. Technologia remontu turbosprężarek.

7. Technologia remontu maszyn i urządzeń pomocniczych: pomp, sprężarek, wentylatorów, filtrów, wymienników ciepła, wirówek, urządzeń hydraulicznych, urządzeń ochrony środowiska morskiego.

8. Zasady przeprowadzania remontów i odbiorów: kadłubów, zbiorników, kotłów i zbiorników ciśnieniowych, przekładni, linii wałów i pędników, urządzeń pokładowych, urządzeń ochrony środowiska morskiego, urządzeń automatyki i sterowania.

9. Zasady zarządzania remontami na statkach: procesy starzenia kadłuba i wyposażenia statku, organizacja remontu statku (rodzaje remontów: klasowy, roczny, awaryjny itd.), planowanie przeglądów i remontów, zarządzanie częściami zamiennymi.

10. Metody badań nieniszczących i ich wykorzystanie do weryfikacji stanu części maszyn.

III. Umiejętności

1. Stosowanie wiedzy w zakresie napraw i remontów maszyn, urządzeń i instalacji.

2. Zweryfikowanie stanu części maszyn przy wykorzystaniu typowych metod badań nieniszczących.

3. Sporządzenie planu obsługi, konserwacji i remontu urządzenia okrętowego.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Podstawowe pojęcia i prawa elektrotechniki.

2. Elektryczne napędy urządzeń okrętowych:

a) cele i struktura układu napędowego, charakterystyki napędowe silnika i obciążenia, punkt pracy ustalonej napędu, charakterystyki dynamiczne napędu, zadania sterowania napędem, rodzaje sterowania: przekaźnikowo-stycznikowe, elektroniczne, komputerowe,

b) napędy z silnikiem prądu stałego, charakterystyki napędowe silnika prądu stałego, zmiana prędkości kątowej, zagadnienie rozruchu, praca nawrotna, typy sterowania,

c) przykłady okrętowych napędów z silnikiem prądu stałego, proste napędy pomp i wentylatorów, regulowany napęd tyrystorowy,

d) napędy z silnikiem klatkowym, charakterystyki napędowe silnika klatkowego, sposoby sterowania silnika klatkowego, rozruch i zabezpieczenia, sterowanie częstotliwościowe, silniki wielobiegowe,

e) napędy z silnikiem klatkowym zasilanym z przemiennika częstotliwości, budowa przemiennika częstotliwości, charakterystyki regulacyjne, startowe i rozruchowe, sterowanie i zabezpieczenia.

3. Elementy i układy elektroniczne i energoelektroniczne, obsługa i wymiana: elementy półprzewodnikowe, diody, tranzystory, tyrystory, tranzystory mocy, oporniki, kondensatory, filtry, układy scalone, mikroprocesory, wzmacniacze, zasilacze, prostowniki, stabilizatory, prostowniki sterowane, falowniki, sterowniki napięcia, cyklokonwertery.

4. Podstawy energoelektroniki: zastosowanie energoelektroniki w elektrotechnice i energetyce okrętowej, klasyfikacja przekształtników energoelektronicznych, prostownik niesterowany i sterowany, sterownik prądu przemiennego, przemiennik częstotliwości (bezpośredni i pośredni), przerywacz.

5. Instalacje wysokiego napięcia na statkach:

a) technologia wysokich napięć,

b) kable, aparatura łączeniowa i zabezpieczenia w instalacjach wysokiego napięcia,

c) elementy energoelektroniczne wysokonapięciowe,

d) bezpieczna obsługa instalacji wysokiego napięcia.

6. Oprogramowanie układów sterowania urządzeń siłowni.

7. Pomiary i dokumentacja stanu izolacji:

a) materiały izolacyjne,

b) klasy izolacji,

c) stopień ochrony maszyn elektrycznych.

8. Instalacje sygnalizacyjne i alarmowe na statku.

9. Wpływ pracy urządzeń energoelektronicznych na zakłócenia w sieci elektrycznej.

10. Eksploatacja okrętowych urządzeń elektrycznych:

a) nadzór eksploatacji wyposażenia elektrycznego i elektronicznego,

b) nadzorowanie po wystąpieniu awarii prac remontowych, przywracających do ruchu układy sterowania elektryczne i elektroniczne, zgodnie z procedurami technicznymi, prawnymi i bezpieczeństwa.

11. Zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi na statku.

III. Umiejętności

1. Interpretowanie schematów elektrycznych.

2. Interpretowanie schematów elektronicznych.

3. Interpretowanie i lokalizowanie usterek w układach elektrycznych.

4. Interpretowanie i lokalizowanie usterek w układach elektronicznych.

5. Pomierzanie stanu izolacji i prowadzenie dokumentacji.

6. Nadzorowanie eksploatacji wyposażenia elektrycznego i elektronicznego.

7. Organizowanie i nadzorowanie wykonywania prac przy urządzeniach i rozdzielnicach wysokiego napięcia.

8. Nadzorowanie po wystąpieniu awarii prac remontowych przywracających do ruchu układy elektryczne wysokiego napięcia.

9. Opracowanie zasad przełączania dla odizolowania elementów systemu wysokiego napięcia.

10. Dokonanie wyboru aparatury do badania parametrów izolacji i testów urządzeń wysokiego napięcia.

11. Wprowadzenie procedur wyłączania i separacji układów w okrętowej sieci wysokiego napięcia zgodnie zasadami bezpieczeństwa.

12. Przeprowadzenie testu rezystancji izolacji i wyznaczanie współczynnika polaryzacji urządzeń wysokiego napięcia.

13. Nadzorowanie po wystąpieniu awarii prac remontowych przywracających do ruchu układy sterowania elektryczne i elektroniczne, zgodnie z procedurami technicznymi, prawnymi i bezpieczeństwa.

14. Obsługiwanie oprogramowania układów sterowania urządzeń siłowni.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Struktura układu sterowania i regulacji, podstawowe człony.

2. Podstawowe człony układu automatyki i ich charakterystyki.

3. Funkcje pełnione przez regulator.

4. Sposoby wprowadzania do regulatora wartości zadanej.

5. Typy regulatorów stosowanych w siłowni okrętowej.

6. Nastawy regulatorów.

7. Podstawowe funkcje realizowane przez układ zdalnego sterowania SG.

8. Funkcja wolnego obracania SG; tzw. slow turning.

9. Stany alarmowe mogące powodować blokadę rozruchu SG.

10. Pojęcie load program.

11. Pojęcie critical RPM limit.

12. Przekazywanie sterowania SG w trakcie ruchu silnika.

13. Funkcje realizowane przez układ bezpieczeństwa pracy SG; skróty SLD, SHD, Em. Run.

14. Różnice w sterowaniu napędem statku ze śrubą stałą i nastawną.

15. Zabezpieczenie SG przed przeciążeniem ze śrubą stałą i nastawną.

16. Zintegrowane systemy sterowania procesami wytwarzania i rozdziału energii elektrycznej na statku.

17. Parametry statyczne i dynamiczne charakteryzujące jakość procesu wytwarzania energii elektrycznej.

18. Struktura komputerowego systemu alarmów, monitoringu i sterowania.

19. Proces wykrywania alarmów w systemie, rodzaje kanałów pomiarowych.

20. Przechowywanie danych dotyczące kanału alarmowego w pamięci komputera.

21. Dodatkowe opcje systemu alarmów i monitoringu oraz sposób wykorzystania.

22. Podstawowe funkcje komputerowego systemu sterowania i funkcja operatora.

23. Przeznaczenie lokalnych komputerów SAU, PCU, GCU.

24. Nadzór nad pracą elektrowni w oparciu o przykładowy system.

25. Systemy sterowania urządzeniami przeładunkowymi.

III. Umiejętności

1. Interpretowanie schematów układów automatyki okrętowej.

2. Ocena prawidłowości działania systemu automatyki sterowania tłokowymi silnikami spalinowymi.

3. Ocena prawidłowości działania systemu automatyki sterowania procesami wytwarzania i rozdziału energii elektrycznej na statku.

4. Podjęcie czynności sprawdzających i naprawczych układów pomiarowo-kontrolno-alarmowych.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Międzynarodowe i lokalne przepisy ochrony środowiska w eksploatacji statku.

2. Metody i środki zapobiegania zanieczyszczeniom środowiska przez statek.

3. Rodzaje dokumentacji i odpowiedzialność za nadzór nad dokumentacją.

4. Rodzaje i zasady inspekcji w zakresie przepisów ochrony środowiska.

5. Prawne aspekty odpowiedzialności za zanieczyszczanie środowiska w eksploatacji statku.

6. Rola i znaczenie członków załogi statku w ograniczaniu zanieczyszczania środowiska morskiego.

III. Umiejętności

1. Organizowanie i nadzorowanie sposobu postępowania z zanieczyszczeniami powstającymi w trakcie eksploatacji statku.

2. Stosowanie dokumentów opisujących nadzór nad procedurami ochrony środowiska i wyznaczanie członków załogi odpowiedzialnych za ich realizację.

3. Przygotowanie statku do inspekcji w zakresie ochrony środowiska.

4. Opisanie roli członków załogi w redukcji zanieczyszczeń powstających w czasie eksploatacji statku.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Terminologia obejmująca budowę statku.

2. Terminologia obejmująca: budowę, zasadę działania i obsługę urządzeń statku i siłowni.

3. Terminologia, zwroty i skróty dotyczące: prac remontowych i konserwacyjnych, procedur postępowania w sytuacjach alarmowych, korespondencji dotyczącej eksploatacji statku, list kontrolnych.

III. Umiejętności

1. Przygotowanie instrukcji i poleceń dotyczących obsługi urządzeń statkowych.

2. Komunikowanie się w sytuacjach awaryjnych i sporządzanie dokumentacji poawaryjnej.

3. Przygotowanie korespondencji dotyczącej: zamówień, zakresu remontów, reklamacji, raportów eksploatacyjnych, opinii zawodowej, zezwolenia na prace specjalne.

4. Aktualizowanie procedur ISM i ISPS.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Przepisy dotyczące bezpiecznej eksploatacji statku: wymagania SOLAS (kodeksy ISM i ISPS), MARPOL, normy ISO, rezolucje i wytyczne IMO w zakresie bezpiecznej eksploatacji i ochrony środowiska morskiego.

2. Zasady organizacji nadzoru technicznego statku:

a) ogólne zasady systemu planowanych przeglądów (PMS) w technicznej eksploatacji statku,

b) zasady nadzoru instytucji klasyfikacyjnych nad techniczną sprawnością statku i urządzeń statkowych,

c) reguły dotyczące planowych i awaryjnych przeglądów technicznych maszyn i urządzeń okrętowych,

d) zasady przeglądów i aktualizacji statkowych planów awaryjnych.

3. Zasady organizacji członków załogi maszynowej w przypadkach szczególnych, np. black out, awaria sterowania napędu głównego statku i maszyny sterowej.

4. Zasady analizy ryzyka w technicznej eksploatacji statku i analizy przyczyn wypadków występujących na statkach.

5. Zasady weryfikacji zdolności statku i jego załogi do bezpiecznej żeglugi morskiej:

a) certyfikaty statkowe,

b) wymogi inspekcji Port State, Flag State, USCG, wymogi OCIMF.

III. Umiejętności

1. Korzystanie ze statkowej i lądowej księgi systemu bezpiecznego zarządzania eksploatacją - SMS (Safety Management System).

2. Interpretowanie postanowień konwencji MARPOL.

3. Interpretowanie postanowień konwencji SOLAS.

4. Wypełnianie przykładowych list kontrolnych (check lists) i zezwoleń na pracę (work permits) wymaganych przez kodeksy ISM i ISPS.

5. Wykonanie analizy ryzyka - Risk Assessment.

6. Wykonywanie czynności związanych z ograniczeniem zagrożenia w sytuacjach awaryjnych.

7. Przygotowanie statku do inspekcji pod kątem bezpieczeństwa.

8. Sporządzenie dokumentacji powypadkowej, poawaryjnej itp.

9. Współpraca ze służbami dochodzeniowymi i organami badającymi wypadki morskie.

I. Program szkolenia

II. Wiedza

1. Podstawowe pojęcia z zakresu prawa morskiego.

2. Status statku morskiego: przynależność państwowa, rejestr statkowy, właściciel statku, armator, umowy o korzystanie ze statku.

3. Kompetencje administracji morskiej państwa bandery statku.

4. Kompetencje administracji morskiej państwa portu.

5. Zasady odprawy statku w porcie: paszportowej, celnej, sanitarnej.

6. Sytuacja prawna statku na wodach morskich.

7. Struktura i najważniejsze wymagania międzynarodowych przepisów dotyczących bezpieczeństwa żeglugi: regulacje prawne dotyczące stanu załadowania statku, regulacje prawne dotyczące bezpieczeństwa życia na morzu - konwencja SOLAS, regulacje prawne dotyczące standardów szkolenia, certyfikacji i pełnienia służby na statku - konwencja STCW.

8. Struktura i najważniejsze wymagania międzynarodowych konwencji, w szczególności dotyczących ochrony środowiska, zdrowia oraz prawa pracy (MARPOL, Load Lines, MLC, International Health Regulations).

9. Dokumenty statkowe wymagane przepisami prawnymi z pkt 7 i 8.

10. Najważniejsze przepisy prawa pracy stosowane na statku.

11. Przepisy dotyczące ubezpieczeń morskich: przedmiot ubezpieczenia morskiego, ryzyko ubezpieczeniowe, wyłączenia, sporządzanie dokumentacji powypadkowej.

III. Umiejętności

Stosowanie zdobytej wiedzy w typowych sytuacjach eksploatacyjnych statku.

Załącznik nr 7b⁶⁾

RAMOWY PROGRAM PRAKTYCZNEGO SZKOLENIA UZUPEŁNIAJĄCEGO (SYMULATOROWEGO) DLA MARYNARZY DZIAŁU MASZYNOWEGO NA POZIOMIE ZARZĄDZANIA W ŻEGLUDZE MIĘDZYNARODOWEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 8

RAMOWY ROZSZERZONY PROGRAM SZKOLENIA DLA MARYNARZY DZIAŁU MASZYNOWEGO W SPECJALNOŚCI MECHANICZNEJ

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

Załącznik nr 9

WYMAGANIA EGZAMINACYJNE

Treść załącznika w formie PDF do pobrania tutaj

¹⁾ Obecnie działem administracji rządowej - gospodarka morska kieruje Minister Infrastruktury, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Infrastruktury (Dz. U. z 2021 r. poz. 937).

²⁾ Niniejsze rozporządzenie dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/106/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie minimalnego poziomu wyszkolenia marynarzy (Dz. Urz. UE L 323 z 03.12.2008, str. 33, z późn. zm.).

³⁾ Dodany przez § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 21 czerwca 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych dla marynarzy działu maszynowego (Dz. U. poz. 1454), które weszło w życie z dniem 26 lipca 2022 r.

⁴⁾ Rozporządzenie zostało ogłoszone w dniu 25 kwietnia 2014 r.

⁵⁾ Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone pkt 1.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4, 5.5 oraz 6.2 załącznika do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 13 lipca 2005 r. w sprawie programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych w zakresie kwalifikacji zawodowych marynarzy (Dz. U. poz. 1445, z 2009 r. poz. 355 oraz z 2010 r. poz. 334), które zgodnie z art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. poz. 1368, z 2012 r. poz. 1068 oraz z 2013 r. poz. 852) utraciło moc z dniem 26 lipca 2013 r.

⁶⁾ Dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia, o którym mowa w odnośniku 3.