Dziennik Ustaw - rok 2014 poz. 91

Na podstawie art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.¹⁾) zarządza się, co następuje:

2. Program, o którym mowa w ust. 1, stanowi program nadzoru nad chorobą niebieskiego języka w rozumieniu art. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1266/2007 z dnia 26 października 2007 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących dyrektywy Rady 2000/75/WE w odniesieniu do kontroli, monitorowania, nadzoru i ograniczeń przemieszczeń niektórych zwierząt należących do gatunków podatnych na zarażenie chorobą niebieskiego języka (Dz. Urz. UE L 283 z 27.10.2007, str. 37, z późn. zm.).

Prezes Rady Ministrów: wz. E. Bieńkowska

¹⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 47, poz. 278, Nr 60, poz. 372 i Nr 78, poz. 513, z 2013 r. poz. 1287 oraz z 2014 r. poz. 29.

Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 13 stycznia 2014 r. (poz. 91)

PROGRAM WIELOLETNI WYKRYWANIA WYSTĘPOWANIA ZAKAŻEŃ WIRUSEM CHOROBY NIEBIESKIEGO JĘZYKA NA LATA 2014–2016

1. Identyfikacja programu wieloletniego wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka na lata 2014–2016

Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska

Choroba: choroba niebieskiego języka (Bluetongue)

Gatunki objęte programem: bydło, owce, kozy

Lata realizacji programu: 2014–2016

2. Dane historyczne dotyczące rozwoju epidemiologicznego choroby

Od 2009 r. na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest prowadzony regularny program wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka, zarówno u rodzimego bydła, jak i u owiec, zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1266/2007 z dnia 26 października 2007 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących dyrektywy Rady 2000/75/WE w odniesieniu do kontroli, monitorowania, nadzoru i ograniczeń przemieszczeń niektórych zwierząt należących do gatunków podatnych na zarażenie chorobą niebieskiego języka (Dz. Urz. UE L 283 z 27.10.2007, str. 37, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządzeniem nr 1266/2007”.

Od 2009 r. program wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka stanowił, że w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania laboratoryjnego (serologicznego – testem ELISA) lekarz weterynarii pobiera próbki od bydła i owiec, u których stwierdzono obecność przeciwciał dla wirusa choroby niebieskiego języka, i przesyła je do badań laboratoryjnych (wirusologicznych – testem rt RT-PCR) w celu wykrycia materiału genetycznego wirusa.

Z uwagi na brak stwierdzonych ognisk choroby niebieskiego języka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także uwzględniając prowadzony bierny nadzór kliniczny w kierunku choroby niebieskiego języka u zwierząt pochodzących z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z rozporządzeniem nr 1266/2007, należy uznać, że ta choroba nie występowała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej endemicznie. Jednocześnie z uwagi na właściwości wirusa i zachodzące zmiany klimatyczne nie należy wykluczać takiego zagrożenia w przyszłości.

Od dnia wejścia w życie rozporządzenia nr 1266/2007, tj. od dnia 1 listopada 2007 r., na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostały wprowadzone z państw członkowskich Unii Europejskiej liczne sztuki bydła, u których wykryto przeciwciała dla wirusa choroby niebieskiego języka oraz materiał genetyczny wirusa tej choroby. Sztuki bydła wprowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach handlu wewnątrzwspólnotowego, u których w badaniach laboratoryjnych (wirusologicznych – testem rt RT-PCR) potwierdzono obecność materiału genetycznego wirusa, zostały zabite.

W dniu 16 maja 2008 r. Rzeczpospolita Polska wprowadziła, zgodnie z art. 9a rozporządzenia nr 1266/2007, warunki przejściowe dla zwierząt objętych zwolnieniem przewidzianym w art. 8 ust. 1 tego rozporządzenia. Komisja Europejska stała na stanowisku, że warunki przejściowe powinny być stosowane jedynie w przypadku uzasadnionego ryzyka przeniesienia choroby niebieskiego języka. Stąd też zgodnie z tymi warunkami przejściowymi bydło wprowadzane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państw członkowskich Unii Europejskiej, w których ta choroba występowała powszechnie, przed wysyłką musiało być na terytorium tych państw zaszczepione lub poddane dwóm badaniom laboratoryjnym (serologicznym) w celu wykrycia przeciwciał dla wirusa choroby niebieskiego języka.

W dniu 1 czerwca 2010 r. zniesione zostały strefy zamknięte, w których znajdowały się niektóre powiaty położone w województwach: dolnośląskim, lubuskim, opolskim i zachodniopomorskim. Wyznaczenie stref zamkniętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wynikało z wystąpienia ognisk choroby niebieskiego języka na terytorium Republiki Federalnej Niemiec i Republiki Czeskiej.

3. Opis programu wieloletniego wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka na lata 2014–2016

Obowiązek realizacji programu wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka, zwanego dalej „programem”, wynika z art. 4 rozporządzenia nr 1266/2007. Jest on prowadzony na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Program obejmuje co najmniej bierny nadzór kliniczny i aktywny nadzór laboratoryjny.

Bierny nadzór kliniczny jest realizowany przez obowiązek zgłaszania powiatowemu lekarzowi weterynarii wszelkich podejrzeń wystąpienia choroby zakaźnej oraz każdego przypadku padnięcia bydła, owiec lub kóz, zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.). Corocznie są również prowadzone szkolenia dla lekarzy weterynarii będących pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie postępowania przy zwalczaniu i wykrywaniu choroby niebieskiego języka, natomiast dla lekarzy weterynarii niebędących pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej szkolenia w tym zakresie, w miarę potrzeby, są prowadzone przez pracowników powiatowych inspektoratów weterynarii. Prowadzone są także kampanie uświadamiające dla posiadaczy bydła i owiec, mające na celu umożliwienie, szczególnie w sezonie największej aktywności muchówek z rodzaju Culicoides, rozpoznania objawów klinicznych choroby niebieskiego języka. Ponadto na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Weterynarii została utworzona zakładka „Choroba niebieskiego języka”, w której są umieszczone dodatkowe materiały szkoleniowe dotyczące rozpoznawania tej choroby, w tym ulotka informacyjna opisująca jej objawy, a także zdjęcia przedstawiające kliniczny obraz choroby.

Zakłada się, że w ramach biernego nadzoru klinicznego zostanie przeprowadzonych 100 badań serologicznych oraz 100 badań wirusologicznych zwierząt z gatunków objętych programem podejrzanych o zakażenie wirusem choroby niebieskiego języka. Koszty przeprowadzonych badań zostały doliczone do kosztów prowadzenia aktywnego nadzoru laboratoryjnego.

Aktywny nadzór laboratoryjny będzie obejmował badania laboratoryjne (serologiczne i wirusologiczne) prowadzone zgodnie z ust. 2.2 załącznika I do rozporządzenia nr 1266/2007.

Program ma na celu:

1) stwierdzenie wystąpienia określonego serotypu wirusa (BTV-8) lub wykrycie wprowadzenia innych serotypów;

2) wykrycie dowodów przenoszenia wirusa z obszarów, na których wirus występuje, przez losowe badania laboratoryjne (serologiczne – testem ELISA) prowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4. Środki przewidziane w programie

4.1. Czas trwania programu

Program będzie realizowany w latach 2014–2016.

4.2. Organizacja, nadzór i rola wszystkich podmiotów biorących udział w realizacji programu

Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej właściwą władzą wykonawczą w zakresie realizacji programu są organy Inspekcji Weterynaryjnej, tj. Główny Lekarz Weterynarii, wojewódzki lekarz weterynarii i powiatowy lekarz weterynarii.

Obecnie funkcjonuje 16 wojewódzkich inspektoratów weterynarii i 305 powiatowych inspektoratów weterynarii.

Struktura oraz kompetencje organów Inspekcji Weterynaryjnej zostały określone w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.).

Organy Inspekcji Weterynaryjnej współdziałają przy wykonywaniu swoich zadań z organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej, Inspekcji Handlowej, Inspekcji Transportu Drogowego oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz z jednostkami samorządu terytorialnego.

Krajowe laboratorium referencyjne w zakresie badań określonych programem określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych (Dz. U. poz. 480, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 57 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii jest odpowiedzialny za opracowanie programu, a następnie nadzoruje jego realizację. Na poziomie województwa realizację programu nadzoruje wojewódzki lekarz weterynarii. Bezpośredni nadzór nad realizacją programu na poziomie powiatu sprawuje powiatowy lekarz weterynarii, który jest również odpowiedzialny za wykonywanie wszelkich czynności urzędowych w ramach programu.

4.3. Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których program ma być wdrażany

Program będzie realizowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na którym funkcjonuje 16 organów Inspekcji Weterynaryjnej szczebla wojewódzkiego (wojewódzcy lekarze weterynarii) oraz 305 organów Inspekcji Weterynaryjnej szczebla powiatowego (powiatowi lekarze weterynarii). Przyjmuje się, że na potrzeby programu geograficzną jednostką odniesienia jest powiat jako jednostka administracyjna.

Rysunek 1. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej na województwa

4.4. Opis środków przewidzianych w programie

4.4.1. Zwierzęta i populacja zwierząt objęte programem

Badaniu będą poddane bydło domowe (Bos taurus) oraz owce lub kozy powyżej 3. miesiąca życia. Nie będą badane dzikie zwierzęta żyjące na wolności oraz zwierzęta w ogrodach zoologicznych.

Badania laboratoryjne (serologiczne – testem ELISA) zostały zaplanowane w taki sposób, aby umożliwić wykrycie serokonwersji z 95% prawdopodobieństwem, przy założeniu, że odsetek seroreagentów w populacji gatunków podatnych na zakażenie na obszarze danego powiatu wynosi 20%.

4.4.2. Identyfikacja zwierząt i rejestracja gospodarstw

Stada i gospodarstwa znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w których są utrzymywane zwierzęta gospodarskie, są ewidencjonowane w rejestrze zwierząt gospodarskich oznakowanych w ramach Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt (IRZ) prowadzonego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zgodnie z przepisami:

1) ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2012 r. poz. 86);

2) ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

3) ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 204, poz. 1281, z późn. zm.);

4) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zamieszczanych w rejestrze zwierząt gospodarskich oznakowanych (Dz. U. Nr 152, poz. 1605);

5) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2005 r. w sprawie księgi rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz (Dz. U. Nr 151, poz. 1268, z późn. zm.).

4.4.3. Kwalifikacja zwierząt i stad

Powiatowy lekarz weterynarii na podstawie analizy ryzyka, ze szczególnym uwzględnieniem warunków środowiskowych sprzyjających występowaniu muchówek z rodzaju Culicoides (tereny podmokłe, bliskość zbiorników wodnych), określa, w jakich stadach będą pobierane próbki do badań laboratoryjnych (serologicznych – testem ELISA).

4.4.4. Zasady przemieszczania zwierząt

W przypadku wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt system opisany w ust. 4.4.2 może zostać użyty do monitorowania przemieszczenia zwierząt.

4.4.5. Zastosowane badania i plany pobierania próbek

Próbki do badań laboratoryjnych będą pobierane przez urzędowych lekarzy weterynarii w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej.

Próbki do badań laboratoryjnych (serologicznych – testem ELISA i wirusologicznych – testem rt RT-PCR) przeprowadzonych w ramach programu będą przesyłane do laboratoriów urzędowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej.

Ponadto Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach będzie prowadził, przy współudziale organów Inspekcji Weterynaryjnej, program monitorowania i nadzoru choroby niebieskiego języka mający na celu ustalenie okresu sezonowo wolnego od wektorów (badania entomologiczne), zgodny z ust. 4 załącznika I do rozporządzenia nr 1266/2007. W ramach ww. badań entomologicznych będzie w szczególności prowadzony aktywny roczny program odłowu wektorów za pomocą ustawionych na stałe pułapek zasysających, mających na celu określenie dynamiki populacyjnej wektorów. Pułapki zasysające wyposażone w lampy ultrafioletowe zostaną rozmieszczone w sposób uwzględniający w szczególności występowanie muchówek i uwarunkowania środowiskowo-geograficzne oraz informacje zebrane z lat ubiegłych. Analiza występowania i identyfikacja muchówek zostanie przeprowadzona przez specjalistów do spraw entomologii. Badania laboratoryjne (serologiczne – testem ELISA) będą przeprowadzane dwukrotnie, w okresie największej aktywności muchówek z rodzaju Culicoides, tj. od dnia 1 maja do dnia 30 listopada danego roku. Pierwsze pobranie próbek odbędzie się w miesiącach maj–czerwiec, drugie w miesiącach październik–listopad. Pobrane próbki będą badane laboratoryjnie (serologicznie – testem ELISA).

Próbki do badań powinny być pobierane z co najmniej dwóch różnych stad w każdym powiecie, na każde próbkobranie.

Badaniu będą podlegać bydło oraz owce, a w przypadku niedostatecznej liczby owiec na terenie powiatu również kozy. Próbki od kóz będą pobierane po przebadaniu wszystkich sztuk owiec znajdujących się na terenie danego powiatu, zgodnie z liczbą badań przewidzianych do przeprowadzenia w tym powiecie.

W przypadku uzyskania dodatniego lub wątpliwego wyniku badania laboratoryjnego (serologicznego – testem ELISA) od sztuk bydła, owiec lub kóz, u których wykryto przeciwciała dla wirusa choroby niebieskiego języka, zostaną ponownie pobrane próbki krwi do badań laboratoryjnych (wirusologicznych – testem rt RT-PCR) w celu wykrycia materiału genetycznego tego wirusa.

W celu określenia liczby pobieranych próbek w danym roku prowadzenia programu powiatowy lekarz weterynarii na początku każdego roku uzyskuje dane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa odnośnie do pogłowia bydła, owiec oraz kóz na podlegającym mu terenie. Na podstawie danych zawartych w poniższych tabelach 1 i 2 powiatowy lekarz weterynarii wylicza liczbę próbek na każde próbkobranie. Dane dotyczące liczby próbek, które powinny zostać pobrane do badań laboratoryjnych w jednym próbkobraniu w każdym powiecie, zawiera tabela 1 odnosząca się do bydła oraz tabela 2 odnosząca się do owiec.

Szacunkowa liczba próbek do pobrania na 2014 r., 2015 r. oraz 2016 r. została wyliczona na podstawie danych uzyskanych z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) na dzień 31 grudnia 2012 r.

Przewidywana liczba próbek, które zostaną pobrane do badań laboratoryjnych od bydła (dwukrotne badanie), wynosi: 5 218 x 2 = 10 436.

Przewidywana liczba próbek, które zostaną pobrane do badań laboratoryjnych od owiec (a w przypadku niedostatecznej liczby owiec na terenie powiatu również od kóz) (dwukrotne badanie), wynosi: 4 499 x 2 = 8 998.

Tabela 1. Liczba próbek, które zostaną pobrane do badań laboratoryjnych w każdym z dwóch pobrań próbek w stadach bydła

Tabela 2. Liczba próbek, które pobrane zostaną do badań laboratoryjnych w każdym z dwóch pobrań próbek w stadach owiec

*⁾ Próbki od kóz pobierane będą po przebadaniu wszystkich sztuk owiec znajdujących się na terenie danego powiatu.

4.4.6. Środki podejmowane w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania

W przypadku uzyskania dodatniego wyniku w badaniu laboratoryjnym (wirusologicznym – testem rt RT-PCR) organy inspekcji weterynaryjnej podejmują działania określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 października 2012 r. w sprawie zwalczania choroby niebieskiego języka (Dz. U. poz. 1158), które szczegółowo określa sposób i tryb zwalczania choroby niebieskiego języka.

4.4.7. Kontrola wdrażania programu i sprawozdawczość

Informacje na temat realizacji programu będą przesyłane przez powiatowych lekarzy weterynarii wojewódzkim lekarzom weterynarii, a następnie, w formie raportów zbiorczych, będą przekazywane przez wojewódzkich lekarzy weterynarii Głównemu Lekarzowi Weterynarii.

5. Korzyści z wdrożenia programu

Realizacja programu pozwoli na uzyskanie informacji o sytuacji epizootycznej w zakresie choroby niebieskiego języka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i ich analizę.

Jeżeli zostaną stwierdzone przypadki wystąpienia choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, badania laboratoryjne przeprowadzone w ramach programu pozwolą na ich wczesne wykrycie, co umożliwi niezwłoczne zastosowanie środków administracyjnych w celu likwidacji ognisk choroby. Pozwoli to na ograniczenie strat wynikających zarówno ze zmniejszenia produkcji zwierzęcej, jak i związanych z wykonaniem nakazów i zakazów administracyjnych nałożonych przy zwalczaniu choroby niebieskiego języka (np. nakaz zabicia zwierząt, ograniczenia w przemieszczaniu zwierząt), ponoszonych przez hodowców i producentów przeżuwaczy lub podmioty zajmujące się obrotem zwierzętami.