Dziennik Ustaw - rok 2008 nr 11 poz. 63

Na podstawie art. 9a ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

1) wymagania w zakresie konstrukcji, wykonania, materiałów i charakterystyk metrologicznych, a także miejsc umieszczania cech legalizacji i zabezpieczających liczników energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, jednofazowych i trójfazowych, indukcyjnych oraz statycznych, zwanych dalej „licznikami”, wprowadzonych do obrotu lub użytkowania w wyniku oceny zgodności;

2) szczegółowy zakres sprawdzeń wykonywanych podczas legalizacji pierwotnej i ponownej liczników;

3) sposoby i metody przeprowadzania sprawdzeń, o których mowa w pkt 2;

4) zakres informacji, jakie powinna zawierać instrukcja obsługi liczników.

1) na podstawie decyzji zatwierdzenia typu wydanych do dnia 7 stycznia 2007 r.;

2) w wyniku oceny zgodności.

2. Podczas legalizacji liczników, o których mowa w ust. 1 pkt 1, klas dokładności 0,5; 1 i 2 stosuje się odpowiednio wymagania odpowiadające klasom C, B i A.

1) błędzie wskazania licznika – należy przez to rozumieć błąd licznika w warunkach odniesienia;

2) prądzie bazowym l_b – należy przez to rozumieć wartość prądu, dla której są ustalane istotne cechy licznika;

3) prądzie minimalnym l_mjn – należy przez to rozumieć wartość prądu, powyżej której błąd licznika w warunkach odniesienia nie przekracza błędów granicznych dopuszczalnych;

4) prądzie maksymalnym l_max – należy przez to rozumieć najwyższą wartość prądu, przy której błąd licznika w warunkach odniesienia nie przekracza błędów granicznych dopuszczalnych;

5) współczynniku zawartości harmonicznych – należy przez to rozumieć stosunek wartości skutecznej harmonicznych, otrzymanej po oddzieleniu przebiegu podstawowego niesinusoidalnej wielkości zmiennej, do wartości skutecznej wielkości niesinusoidalnej, wyrażony w procentach;

6) urządzeniu wskazującym – należy przez to rozumieć część licznika prezentującą lub rejestrującą i prezentującą jego wskazania;

7) stałej licznika – należy przez to rozumieć stosunek liczby obrotów wirnika licznika indukcyjnego albo liczby impulsów licznika statycznego do odpowiadającej jej energii elektrycznej, wyrażony w obrotach albo impulsach na kilowatogodzinę lub megawatogodzinę albo w watogodzinach na obrót lub impuls;

8) przekładni licznika – należy przez to rozumieć stosunek liczby obrotów wirnika lub liczby impulsów do odpowiadającej jej zmiany wskazania urządzenia wskazującego;

9) warunkach odniesienia – należy przez to rozumieć warunki przewidziane do sprawdzania licznika oraz wzajemnego porównywania wyników pomiarów;

10) znamionowych warunkach użytkowania – należy przez to rozumieć warunki użytkowania licznika, w których jego charakterystyki metrologiczne są zawarte w określonych granicach, a błędy wskazań nie przekraczają błędów granicznych dopuszczalnych.

1) wytrzymałość i trwałość w przewidywanym przez producenta okresie w znamionowych warunkach użytkowania;

2) zabezpieczenie licznika w sposób uniemożliwiający ingerencję do jego wnętrza oraz przypadkowe lub celowe zafałszowanie wskazań.

1) nazwa lub znak producenta;

2) oznakowanie zgodności, w rozumieniu art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.⁴⁾), dodatkowe oznakowanie metrologiczne oraz numer jednostki notyfikowanej, o której mowa w art. 22 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności;

3) numer certyfikatu badania typu WE albo certyfikatu badania projektu WE, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności;

4) numer fabryczny; jeśli numer jest umieszczony na tabliczce przymocowanej do obudowy licznika, to powinien również być umieszczony na podstawie licznika lub przechowywany w nieulotnej pamięci licznika;

5) rok produkcji licznika;

6) oznaczenie typu licznika;

7) klasa dokładności licznika;

8) liczba faz i liczba przewodów sieci, do jakiej licznik jest przeznaczony, w postaci napisu o treści:

a) jednofazowy dwuprzewodowy,

b) trójfazowy trójprzewodowy,

c) trójfazowy czteroprzewodowy albo

d) odpowiedniego symbolu graficznego określonego w normie PN-EN 62053-52:2006 (U);

9) wartości nominalne napięcia i częstotliwości;

10) wartości prądu minimalnego, bazowego i maksymalnego;

11) zakres temperatur użytkowania oraz temperatura nominalna, jeżeli jest różna od 23 °C;

12) stała licznika;

13) schemat sposobu przyłączenia licznika do sieci lub jego numer;

14) znak

– jeżeli licznik został wykonany w II klasie ochronności.

2. Instrukcja obsługi licznika powinna zawierać w szczególności:

1) dane techniczne i charakterystykę metrologiczną;

2) skład wyposażenia i jego opis;

3) opis konstrukcji i działania licznika;

4) opis wykonywania pomiarów;

5) szczegółowy opis instalacji licznika;

6) opis wersji oraz trybów pracy, jeżeli wynika to z konstrukcji i wykonania licznika;

7) informacje o przyczynach błędów i opis komunikatów o błędach;

8) opis sposobu właściwego stosowania licznika;

9) szczegółowy opis dopuszczalnych warunków otoczenia i miejsca użytkowania licznika oraz możliwych przeszkód i zaburzeń, z uwzględnieniem ich wpływu na wykonywane pomiary.

2. Jeżeli błędy są jednakowego znaku dla wszystkich wybranych do sprawdzenia licznika wartości wielkości mierzonej, to ich wartość bezwzględna nie powinna przekraczać połowy wartości błędów granicznych dopuszczalnych wskazań.

3. Różnica między wartością błędu wskazań licznika obciążonego jednostronnie a wartością błędu wskazań licznika obciążonego symetrycznie, przy prądzie bazowym i współczynniku mocy równym jedności, wyrażona w procentach, nie może przekraczać 2,5%, 1,5% i 1 %, odpowiednio dla klas dokładności A, B i C.

4. Bezwzględna wartość różnicy błędu wskazania licznika indukcyjnego, wielotaryfowego, z liczydłami mechanicznie obciążającymi jego wirnik, wyznaczonego dla poszczególnych taryf, i błędu wskazania przy taryfie podstawowej, wyznaczanych przy obciążeniu symetrycznym równym 10 % wartości prądu bazowego i współczynniku mocy równym jedności podczas legalizacji nie powinna przekraczać 0,5 wartości błędu granicznego dopuszczalnego w tym punkcie obciążenia.

1) od 80 % do 110 % napięcia nominalnego – dla licznika indukcyjnego albo

2) od 80 % do 115 % napięcia nominalnego – dla licznika statycznego

– nie powinien wykazywać biegu jałowego przez naliczanie energii.

1) ± 2 % – dla licznika klasy dokładności A;

2) ± 1 % – dla licznika klasy dokładności B;

3) ± 0,5 % – dla licznika klasy dokładności C.

1) oględzin zewnętrznych licznika;

2) sprawdzeń potwierdzających spełnienie wymaganej charakterystyki metrologicznej licznika.

2. Podczas oględzin zewnętrznych licznika należy sprawdzić, czy:

1) licznik jest zgodny z decyzją zatwierdzenia typu, certyfikatem badania typu WE albo certyfikatem badania projektu WE;

2) osłona licznika, skrzynka zaciskowa oraz mechanizm licznika nie są uszkodzone;

3) obudowa i wnętrze licznika są czyste;

4) połączenia elektryczne licznika są zgodne ze schematem umieszczonym na osłonie skrzynki zaciskowej lub tabliczce znamionowej;

5) połączenia osłony i skrzynki zaciskowej z podstawą licznika są szczelne i uniemożliwiają ingerencję do wnętrza licznika bez naruszenia cech, o których mowa w § 7.

3. Podczas sprawdzenia licznika należy skontrolować:

1) funkcjonowanie mechanizmu licznika;

2) czy obwody napięciowe poszczególnych systemów nie mają przerw;

3) czy kierunek wirowania tarczy licznika jest zgodny z oznaczeniami na tabliczce znamionowej – w przypadku licznika indukcyjnego;

4) wytrzymałość elektryczną izolacji licznika – tylko podczas legalizacji pierwotnej;

5) prąd rozruchu licznika;

6) bieg jałowy licznika;

7) przekładnię licznika;

8) błędy wskazań licznika w warunkach odniesienia określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

2. Sprawdzenie wytrzymałości elektrycznej izolacji licznika należy przeprowadzać przy wartości skutecznej napięcia probierczego oraz miejscu doprowadzenia tego napięcia, określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

3. Podczas sprawdzenia, o którym mowa w ust. 2, izolacja elektryczna sprawdzanego licznika powinna wytrzymać przez okres jednej minuty, bez przebicia i przeskoku iskry, napięcie probiercze sinusoidalne o częstotliwości 45 ÷ 65 Hz oraz wartości skutecznej określonej w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

4. Napięcie probiercze powinno być zwiększane płynnie od zera do wartości skutecznej określonej w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

2. W przypadku licznika indukcyjnego sprawdzenia prądu rozruchu należy dokonać podczas obrotu jednego bębenka liczydła.

3. W przypadku licznika indukcyjnego wielotaryfowego sprawdzenia prądu rozruchu należy dokonać kolejno przy pracy poszczególnych liczydeł.

4. W przypadku korzystania z przekładników należy zastosować przekładnik prądowy o zakresie pomiarowym pozwalającym na wykonanie pomiaru z możliwie największą dokładnością.

1) 80% wartości napięcia nominalnego oraz

2) 110 % wartości napięcia nominalnego – dla licznika indukcyjnego albo

3) 115% napięcia nominalnego – dla licznika statycznego.

2. Podczas sprawdzania, o którym mowa w ust. 1, wirnik licznika indukcyjnego nie powinien wykonać pełnego obrotu; barwny znak na tarczy licznika powinien ustawić się w wycięciu tabliczki znamionowej.

3. W przypadku licznika indukcyjnego niskoobrotowego o stałej licznika poniżej 500 obrotów na kilowatogodzinę czas sprawdzania biegu jałowego powinien wynosić co najmniej 10 minut.

4. Sprawdzania biegu jałowego licznika indukcyjnego powinno się dokonywać przy stanie wskazań liczydła, przy którym obraca się tylko jeden bębenek.

5. W przypadku indukcyjnego licznika wielotaryfowego sprawdzenia biegu jałowego należy dokonać przy pracy liczydła podstawowego, o ile licznik spełnia we wszystkich taryfach wymagania, o których mowa w § 11.

6. Podczas sprawdzania, o którym mowa w ust. 1, wyjście kontrolne licznika statycznego nie powinno wytworzyć więcej impulsów niż jeden.

7. Sprawdzanie biegu jałowego licznika statycznego należy przeprowadzać przez okres równy co najmniej Δt:

gdzie:

C – stała licznika,

m – liczba elementów pomiarowych,

U_n – napięcie nominalne wyrażone w woltach,

l_max – prąd maksymalny wyrażony w amperach.

8. Sprawdzanie biegu jałowego licznika statycznego klasy C należy przeprowadzać przez czas dwudziestokrotnie dłuższy niż czas upływający między dwoma impulsami, gdy w torach prądowych płynie prąd o wartości równej prądowi rozruchu licznika.

2. Jeżeli licznik posiada liczydło mechaniczne, czas sprawdzania przekładni licznika przy maksymalnym obciążeniu licznika powinien być tak dobrany, aby:

1) zapewnić odczytanie wskazania zużytej energii z błędem nieprzekraczającym błędów granicznych dopuszczalnych licznika w tym punkcie obciążenia;

2) ostatni bębenek liczydła wykonał co najmniej pół obrotu.

3. Jeżeli licznik posiada wyświetlacz elektroniczny, czas sprawdzania przekładni licznika przy maksymalnym obciążeniu licznika powinien być tak dobrany, aby błąd wskazania zużytej energii, wynikający z rozdzielczości wyświetlacza, nie przekraczał błędów granicznych dopuszczalnych licznika w tym punkcie obciążenia.

2. Jeżeli nie jest możliwe wyznaczenie błędów wskazań licznika w punktach obciążenia określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia, dopuszcza się przyjęcie punktów obciążenia różniących się o ± 5 % od tych punktów obciążenia.

3. W liczniku indukcyjnym z liczydłami bębenkowymi pomiaru błędów wskazań licznika powinno się dokonywać przy takim stanie liczydła, aby w czasie pomiaru obracały się najwyżej dwa bębenki.

4. W celu osiągnięcia równowagi termicznej przed pomiarem błędów wskazań licznika należy dokonać półgodzinnego obciążenia obwodów napięciowych licznika napięciem nominalnym.

5. Dokładność wskazań licznika należy sprawdzać w warunkach odniesienia i przy symetrii napięć określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

2. Jeżeli wynika to z konstrukcji licznika i nie wpłynie niekorzystnie na pomiar, dopuszcza się przeprowadzenie sprawdzenia błędu wskazań bez osłony.

3. W przypadku sprawdzania błędu wskazań licznika z wykorzystaniem przyrządów wskazówkowych pomiary powinny być wykonywane powyżej 1/3 długości ich podziałki. W przypadku watomierzy zasada ta obowiązuje, gdy napięcie oraz prąd są w fazie.

1) mocy i czasu, polegającą na obliczeniu czasu trwania N obrotów (impulsów) i porównaniu go z czasem zmierzonym przy znanej, stałej podczas pomiaru, mocy obciążenia licznika, albo

2) licznika kontrolnego, polegającą na obliczeniu liczby impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego N_kn odpowiadających impulsom (obrotom tarczy) licznika badanego i porównaniu jej ze zmierzoną liczbą takich impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego N_k.

2. Wyznaczania błędów wskazań licznika dokonuje się za pomocą urządzenia do sprawdzania licznika energii elektrycznej, które powinno spełniać wymagania określone w normie PN-IEC 736:1998.

gdzie:

N – liczba obrotów lub liczba impulsów,

C – wartość liczbowa stałej licznika wyrażonej w obrotach na kilowatogodzinę lub w impulsach na kilowatogodzinę,

P – wartość liczbowa mocy licznika wyrażonej w watach.

2. W przypadku sprawdzania licznika przekładnikowego przy obliczeniach powinno się uwzględnić wartości C i P dotyczące tej samej strony przekładników.

2. Przy sprawdzaniu błędu wskazań licznika klasy dokładności A i B dopuszcza się wykonanie pomiarów czasu urządzeniem do pomiaru czasu sterowanym ręcznie. W takim wypadku czas pomiaru nie może być krótszy niż 50 sekund.

2. Podczas sprawdzania błędu wskazań licznika metodą mocy i czasu należy zapewnić stałość obciążenia licznika w czasie trwania pomiaru.

gdzie:

N_k – zmierzona liczba impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego,

N_kn – liczba impulsów (obrotów tarczy) licznika kontrolnego, obliczona według wzoru:

gdzie:

N – wybrana liczba impulsów (obrotów tarczy) licznika badanego,

C_k – wartość stałej licznika kontrolnego wyrażona w obrotach na kilowatogodzinę lub w impulsach na kilowatogodzinę,

U_wk – wartość napięcia na wejściu licznika kontrolnego wyrażona w woltach,

l_wk – wartość natężenia prądu na wejściu licznika kontrolnego wyrażona w amperach,

C_b – wartość stałej licznika badanego wyrażona w obrotach na kilowatogodzinę lub w impulsach na kilowatogodzinę,

U_b – wartość napięcia na wejściu licznika badanego wyrażona w woltach,

l_b – wartość natężenia prądu na wejściu licznika badanego wyrażona w amperach.

2. W przypadku licznika statycznego przy wyborze liczby impulsów N powinno się uwzględniać zalecenia producenta, a w razie ich braku należy przyjąć N ≥ 10 impulsów.

Minister Gospodarki: W. Pawlak

¹⁾ Minister Gospodarki kieruje działem administracji rządowej – gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki (Dz. U. Nr 216, poz. 1593).

²⁾ Niniejsze rozporządzenie zostało notyfikowane Komisji Europejskiej w dniu 20 września 2007 r., pod numerem 2007/0521/PL, zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), które wdraża dyrektywę 98/34/WE z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającą procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych (Dz. Urz. WE L 204 z 21.07.1998, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, str. 337).

³⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 163, poz. 1362 i Nr 180, poz. 1494, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217 i Nr 249, poz. 1834 oraz z 2007 r. Nr 176, poz. 1238.

⁴⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 64, poz. 565 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, Nr 235, poz. 1700 i Nr 249, poz. 1832 i 1834 oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 124 i Nr 192, poz. 1381.

⁵⁾ Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 lutego 2004 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać liczniki energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, klasy dokładności 0,2; 0,5; 1 i 2 (Dz. U. Nr 35, poz. 315), które utraciło moc z dniem 1 stycznia 2008 r. na podstawie art. 12 pkt 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o systemie zgodności oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 249, poz. 1834).

Załączniki do rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 7 stycznia 2008 r. (poz. 63)

Załącznik nr 1

BŁĘDY GRANICZNE DOPUSZCZALNE WSKAZAŃ LICZNIKA W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU LICZNIKA ORAZ PUNKTY OBCIĄŻENIA LICZNIKA

1. Błędy graniczne dopuszczalne wskazań oraz punkty obciążenia licznika indukcyjnego określa poniższa tabela.

¹⁾ Dotyczy liczników do pomiarów pośrednich i półpośrednich, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia.

²⁾ Dotyczy liczników do pomiarów bezpośrednich, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia.

³⁾ Dodatkowy punkt kontrolny do pomiarów dla liczników do pomiarów pośrednich i półpośrednich.

2. Błędy graniczne dopuszczalne wskazań oraz punkty obciążenia licznika statycznego określa poniższa tabela.

¹⁾ Dodatkowy punkt kontrolny dla liczników do pomiarów pośrednich i półpośrednich.

Załącznik nr 2

WARTOŚĆ PRĄDU ROZRUCHU LICZNIKA

Załącznik nr 3

WARTOŚĆ SKUTECZNA NAPIĘCIA PROBIERCZEGO ORAZ MIEJSCE DOPROWADZENIA TEGO NAPIĘCIA

Załącznik nr 4

WARUNKI ODNIESIENIA LICZNIKÓW ORAZ SYMETRIA NAPIĘĆ

1. Warunki odniesienia w zakresie: temperatury otoczenia, pozycji pracy, napięcia oraz częstotliwości, przewidziane do sprawdzania liczników, określa poniższa tabela.

2. Wartość indukcji zewnętrznego pola magnetycznego nie powinna przekraczać:

1) 0,05 mT – dla liczników statycznych klasy dokładności C;

2) wartości powodującej błąd dodatkowy wskazań licznika:

a) ± 0,2 % – dla liczników statycznych klasy dokładności C,

b) ± 0,2 % – dla liczników statycznych klasy dokładności A i B oraz dla liczników indukcyjnych klasy dokładności B,

c) ± 0,3 % – dla liczników indukcyjnych klasy dokładności A.

3. Zawartość harmonicznych w napięciu i prądzie nie powinna przekraczać:

1) 2 % – dla liczników klasy dokładności C;

2) 3 % – dla liczników klasy dokładności B;

3) 5 % – dla liczników indukcyjnych bezpośrednich klasy dokładności A.

4. Symetrię napięć i prądów dla liczników trójfazowych określa poniższa tabela.