Dziennik Ustaw - rok 2005 nr 71 poz. 638

Na podstawie art. 60 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447, z późn. zm.¹⁾) zarządza się, co następuje:

1) ustawie – rozumie się przez to ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi;

2) domu maklerskim – rozumie się przez to również:

a) bank prowadzący działalność maklerską,

b) zagraniczną firmę inwestycyjną, która prowadzi działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z art. 52a ustawy w formie oddziału,

c) zagraniczną osobę prawną, o której mowa w art. 52 ust. 2 ustawy,

d) bank prowadzący rachunki papierów wartościowych, na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 57 ustawy, chyba że przepisy niniejszego rozporządzenia stanowią inaczej;

3) prawie do otrzymania papieru wartościowego – rozumie się przez to prawo wynikające z zobowiązania, o którym mowa w art. 7 ust. 6 ustawy;

4) rejestrze operacyjnym – rozumie się przez to rejestr operacyjny, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 60 ust. 1 pkt 1 ustawy;

5) dniu transakcyjnym – rozumie się przez to dzień, w którym zgodnie z przepisami dotyczącymi danego rynku regulowanego są zawierane na nim transakcje;

6) sesji – rozumie się przez to sesję giełdową, a także dzień transakcyjny na regulowanym rynku pozagiełdowym;

7) cenie rynkowej papierów wartościowych – rozumie się przez to cenę bieżącą ustaloną zgodnie z zasadami zawartymi w przepisach określających szczególne zasady rachunkowości domów maklerskich;

8) wartości rynkowej papierów wartościowych – rozumie się przez to iloczyn ceny rynkowej papierów wartościowych i ich liczby;

9) ramowej umowie pożyczki – rozumie się przez to umowę określającą tryb i warunki zawierania umów pożyczek papierów wartościowych, w przypadku gdy pożyczkobiorcą jest dom maklerski, a celem udzielenia pożyczek jest dalsze pożyczenie papierów wartościowych lub dokonanie zwrotu papierów wartościowych, w przypadku, o którym mowa w § 30 ust. 2 pkt 3;

10) ramowej umowie sprzedaży krótkiej – rozumie się przez to umowę określającą tryb i warunki zawierania umów pożyczek papierów wartościowych, w przypadku gdy pożyczkodawcą jest dom maklerski lub podmioty, o których mowa w § 22 ust. 1 pkt 2 i 3, a celem udzielania pożyczek jest sprzedaż papierów wartościowych będących ich przedmiotem;

11) zabezpieczeniu pożyczki – rozumie się przez to ustanawiane przez dom maklerski – pożyczkobiorcę zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zawieranej na podstawie ramowej umowy pożyczki;

12) zabezpieczeniu sprzedaży krótkiej – rozumie się przez to ustanawiane przez pożyczkobiorcę dokonującego sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zawieranej na podstawie ramowej umowy sprzedaży krótkiej;

13) cyklu rozliczeniowym – rozumie się przez to czas, w którym zgodnie z regulacjami Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. następuje rozliczenie transakcji zawartej na rynku regulowanym;

14) środkach pieniężnych – rozumie się przez to również należności z tytułu zawartych na rynku regulowanym, a nierozliczonych transakcji sprzedaży papierów wartościowych, o ile rozliczenie tych transakcji jest objęte systemem, o którym mowa w art. 137 ust. 2 ustawy.

1) średnia arytmetyczna wartości obrotów z ostatnich dziesięciu sesji na danym rynku regulowanym wynosi nie mniej niż 1 000 000 zł;

2) wartość rynkowa papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na danym rynku regulowanym wynosi nie mniej niż 250 000 000 zł.

2. Dom maklerski określa, które z papierów wartościowych spełniających łącznie warunki, o których mowa w ust. 1, mogą być przedmiotem umowy pożyczki. Dom maklerski prowadzi listę takich papierów oraz udostępnia ją do wiadomości klientów.

3. W przypadku gdy po złożeniu zlecenia, o którym mowa w § 23, papiery wartościowe przestaną spełniać kryteria określone w ust. 1, umowa pożyczki nie ulega rozwiązaniu.

1) zasadach pożyczania papierów wartościowych oraz o miejscu i sposobie udostępnienia listy, o której mowa w § 3 ust. 2;

2) ryzyku utracenia pożytków z papierów wartościowych i możliwości zawarcia w ramowej umowie pożyczki postanowienia o zapłacie pożyczkodawcy rekompensaty za utracone pożytki;

3) ryzyku związanym z inwestowaniem środków pieniężnych stanowiących zabezpieczenie pożyczki, o ile ramowa umowa pożyczki będzie przewidywać ustanowienie zabezpieczenia pożyczki oraz możliwość jego inwestowania.

1) sposób, tryb i formę zawarcia, zmiany i rozwiązania umowy pożyczki;

2) sposób ustalania wynagrodzenia pożyczkodawcy, jeżeli jest ono przewidziane;

3) wysokość i sposób ustanawiania zabezpieczenia pożyczki, o ile jest ono przewidziane, oraz tryb zaspokojenia roszczeń z tego zabezpieczenia;

4) sposób udzielania rekompensaty, o ile jest ona przewidziana, za pożytki, które przypadłyby pożyczkodawcy, gdyby nie pożyczył papierów wartościowych;

5) zasady wymiany składników zabezpieczenia pożyczki – o ile jest ona przewidziana;

6) sposób informowania pożyczkodawcy o dokonaniu blokady papierów wartościowych w celu ich pożyczenia;

7) sposób informowania pożyczkodawcy o zwrocie pożyczonych papierów wartościowych;

8) określenie terminu zwrotu pożyczonych papierów wartościowych bądź wskazanie sposobu określania tego terminu, z zaznaczeniem, czy umowa pożyczki jest zawierana na czas określony, czy też zwrot papierów wartościowych będących przedmiotem pożyczki następuje w określonym w umowie czasie, po zgłoszeniu przez pożyczkodawcę żądania ich zwrotu.

2. Środki pieniężne stanowiące zabezpieczenie pożyczki mogą pochodzić wyłącznie z kapitału (funduszu) własnego domu maklerskiego ustanawiającego zabezpieczenie lub z pożyczek albo kredytów zaciągniętych przez ten dom maklerski.

3. Środki pieniężne będące przedmiotem zabezpieczenia pożyczki są zapisywane na rachunku pieniężnym pożyczkodawcy.

4. Jeżeli pożyczkobiorcą w ramowej umowie pożyczki jest bank prowadzący rachunki papierów wartościowych, środki pieniężne będące przedmiotem zabezpieczenia pożyczki mogą być zapisane na rachunku bankowym pożyczkodawcy prowadzonym dla niego przez ten bank. W takim przypadku przepis § 9 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

5. Papiery wartościowe będące przedmiotem zabezpieczenia pożyczki są zapisywane na rachunku papierów wartościowych pożyczkodawcy.

2. Ramowa umowa pożyczki, która przewiduje możliwość inwestowania przez pożyczkodawcę środków pieniężnych stanowiących zabezpieczenie pożyczki, powinna dodatkowo określać sposób podziału zysku z inwestycji oraz dopuszczalny zakres, przedmiot i zasady dokonywania inwestycji.

3. W przypadku gdy dokonana przez pożyczkodawcę inwestycja przyniosła straty, obowiązanym do ich pokrycia jest wyłącznie pożyczkodawca.

2. Przedmiotem pożyczki udzielonej przez dom maklerski klientowi mogą być papiery wartościowe:

1) nabyte przez dom maklerski na własny rachunek;

2) pożyczone przez dom maklerski od innego domu maklerskiego, zgodnie z § 5;

3) pożyczone przez dom maklerski od osoby, która posiada rachunek papierów wartościowych w tym domu maklerskim, zgodnie z § 5.

2. Klient nie może zawrzeć umowy pożyczki papierów wartościowych, w celu ich sprzedaży, z bankiem prowadzącym rachunki papierów wartościowych, ani z zagraniczną instytucją kredytową prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rachunki papierów wartościowych, o ile instytucja ta nie prowadzi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności maklerskiej.

1) zasadach pożyczania papierów wartościowych;

2) ryzyku związanym ze sprzedażą pożyczonych papierów wartościowych;

3) miejscu i sposobie udostępniania listy, o której mowa w § 3 ust. 2;

4) możliwości zawarcia w ramowej umowie sprzedaży krótkiej postanowienia o zapłacie pożyczkodawcy rekompensaty za pożytki, które przypadłyby uprawnionemu z papierów wartościowych, gdyby nie pożyczył papierów wartościowych na podstawie umowy pożyczki.

1) sposób, tryb i formę zawarcia, zmiany i rozwiązania umowy pożyczki;

2) sposób ustalania wynagrodzenia domu maklerskiego, jeżeli jest ono przewidziane;

3) wysokość i sposób ustanawiania zabezpieczenia sprzedaży krótkiej oraz tryb zaspokajania roszczeń z tego zabezpieczenia;

4) sposób udzielania rekompensaty – o ile jest ona przewidziana – za pożytki, które przypadłyby uprawnionemu z papierów wartościowych, gdyby nie pożyczył papierów wartościowych na podstawie umowy pożyczki;

5) określenie terminu zwrotu pożyczonych papierów wartościowych bądź wskazanie trybu określania tego terminu, z zaznaczeniem, czy umowa pożyczki jest zawierana na czas określony, czy też zwrot papierów wartościowych będących przedmiotem pożyczki następuje w określonym w umowie czasie, po zgłoszeniu przez dom maklerski żądania ich zwrotu;

6) sposób i termin informowania pożyczkobiorcy o:

a) zdarzeniu, o którym mowa w § 23 ust. 1,

b) zrealizowaniu w całości lub w części oraz o niezrealizowaniu zlecenia sprzedaży, o którym mowa w § 23, lub zlecenia kupna, w przypadkach, o których mowa w § 29 i § 31 ust. 1,

c) zdarzeniu, o którym mowa w § 24 ust. 1.

2. Na zabezpieczenie sprzedaży krótkiej składają się:

1) zabezpieczenie początkowe;

2) zabezpieczenie dodatkowe.

3. Zabezpieczenie początkowe stanowią:

1) środki pieniężne;

2) papiery wartościowe znajdujące się na liście, o której mowa w § 3 ust. 2, przy czym za papiery takie uważa się także prawa do ich otrzymania;

3) bony skarbowe lub obligacje wyemitowane przez Skarb Państwa.

4. Zabezpieczenie dodatkowe stanowią:

1) środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych;

2) środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych stanowiących zabezpieczenie sprzedaży krótkiej;

3) środki pieniężne inne niż wymienione w pkt 1 i 2;

4) papiery wartościowe znajdujące się na liście, o której mowa w § 3 ust. 2, przy czym za papiery takie uważa się także prawa do ich otrzymania;

5) bony skarbowe lub obligacje wyemitowane przez Skarb Państwa.

5. Środki pieniężne, o których mowa w ust. 4 pkt 2 i 3, oraz papiery wartościowe, o których mowa w ust. 4 pkt 4 i 5, są wnoszone w ramach uzupełnienia zabezpieczenia, o którym mowa w § 18.

6. W przypadku gdy po ustanowieniu przez pożyczkobiorcę zabezpieczenia sprzedaży krótkiej papiery wartościowe będące przedmiotem tego zabezpieczenia przestaną spełniać kryteria pozwalające na umieszczenie ich na liście, o której mowa w § 3 ust. 2, pożyczkobiorca jest obowiązany do ustanowienia w miejsce tych papierów wartościowych innego przedmiotu zabezpieczenia.

7. W przypadku gdy ramowa umowa sprzedaży krótkiej nie przewiduje pełnomocnictwa dla domu maklerskiego do sprzedaży papierów wartościowych, o których mowa w ust. 6, i wniesienia należności pożyczkobiorcy z tytułu sprzedaży tych papierów wartościowych na poczet zabezpieczenia sprzedaży krótkiej, do postępowania domu maklerskiego stosuje się postanowienia § 18.

8. W okresie obowiązywania umowy pożyczki pożyczkobiorca może, na zasadach określonych w ramowej umowie sprzedaży krótkiej, dokonywać wymiany składników zabezpieczenia sprzedaży krótkiej, pod warunkiem że nie spowoduje to spadku poziomu zabezpieczenia, o którym mowa w § 17 ust. 1.

2. W przypadku gdy zabezpieczenie początkowe stanowią papiery wartościowe, jego wysokość stanowi iloczyn wartości rynkowej papierów wartościowych i współczynnika wagi ryzyka 0,7 – w przypadku papierów wartościowych innych niż papiery wartościowe wyemitowane przez Skarb Państwa, oraz współczynnika wagi ryzyka 0,95 – w przypadku papierów wartościowych wyemitowanych przez Skarb Państwa.

3. W ramowej umowie sprzedaży krótkiej dom maklerski może żądać ustanowienia zabezpieczenia początkowego w wysokości większej niż określona w ust. 1 oraz może przyjąć ostrzejsze kryteria dotyczące współczynników wag ryzyka, o których mowa w ust. 2.

2. Z zastrzeżeniem § 22 ust. 2 pkt 2 i 3, papiery wartościowe będące przedmiotem zabezpieczenia sprzedaży krótkiej są odrębnie rejestrowane na rachunku papierów wartościowych lub rejestrze operacyjnym prowadzonym przez dom maklerski dla pożyczkobiorcy.

3. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia sprzedaży krótkiej są środki pieniężne lub papiery wartościowe zarejestrowane na rachunkach lub rejestrach operacyjnych prowadzonych przez dom maklerski niebędący stroną ramowej umowy sprzedaży krótkiej, dom maklerski będący stroną ramowej umowy sprzedaży krótkiej, najpóźniej w chwili zawarcia ramowej umowy sprzedaży krótkiej, powinien zawrzeć z podmiotem prowadzącym te rachunki lub rejestry umowę, która w szczególności:

1) zapewni domowi maklerskiemu prawo nieograniczonego dostępu do informacji o przedmiocie zabezpieczenia sprzedaży krótkiej;

2) zobowiąże prowadzącego rachunki lub rejestry do niezwłocznego informowania domu maklerskiego o spadku wysokości zabezpieczenia poniżej poziomu określonego w ramowej umowie sprzedaży krótkiej lub w przepisach rozporządzenia.

2. W ramowej umowie sprzedaży krótkiej dom maklerski może określić większą wysokość zabezpieczenia sprzedaży krótkiej od określonej w ust. 1.

3. Dom maklerski jest obowiązany ustalać wysokość zabezpieczenia sprzedaży krótkiej, według stanu na każdy dzień roboczy, po zakończeniu sesji, począwszy od dnia, w którym dokonano sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych.

4. Jeżeli zabezpieczenie sprzedaży krótkiej stanowią papiery wartościowe, jego wysokość jest określana według ich wartości rynkowej z dnia ustalania wysokości zabezpieczenia sprzedaży krótkiej, z uwzględnieniem współczynników wag ryzyka, o których mowa w § 15 ust. 2 lub 3.

2. W przypadku gdy w ramach uzupełnienia zabezpieczenia sprzedaży krótkiej są wnoszone papiery wartościowe, do ustalania wysokości uzupełnienia zabezpieczenia stosuje się odpowiednio przepisy § 15 ust. 2 lub 3.

3. Pożyczkobiorca jest obowiązany wnieść uzupełnienie zabezpieczenia sprzedaży krótkiej do wysokości, o której mowa w § 17 ust. 1 lub 2, najpóźniej na godzinę przed rozpoczęciem sesji w dniu następnym. Niewniesienie przez pożyczkobiorcę uzupełnienia zabezpieczenia sprzedaży krótkiej w tym terminie powoduje wypowiedzenie umowy pożyczki ze skutkiem natychmiastowym.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, dom maklerski, korzystając z pełnomocnictwa udzielonego przez pożyczkobiorcę, nabywa, wykorzystując środki uzyskane z tytułu zabezpieczenia sprzedaży krótkiej, papiery wartościowe będące przedmiotem pożyczki.

2. W ramowej umowie sprzedaży krótkiej dom maklerski może przyjąć ostrzejsze kryteria niż określone w ust. 1.

2. Ramowa umowa sprzedaży krótkiej powinna określać sposób podziału zysku z inwestycji oraz dopuszczalny zakres, przedmiot i zasady dokonywania inwestycji.

1) innego domu maklerskiego,

2) osoby, dla której prowadzi rachunek papierów wartościowych,

3) banku prowadzącego rachunki papierów wartościowych

– jest obowiązany zawrzeć z tymi podmiotami ramową umowę sprzedaży krótkiej.

2. Papiery wartościowe i środki pieniężne, będące przedmiotem zabezpieczenia sprzedaży krótkiej, są ewidencjonowane na rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnym:

1) domu maklerskiego będącego pożyczkobiorcą, prowadzonym przez dom maklerski będący pożyczkodawcą – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1;

2) osoby, dla której prowadzi rachunek papierów wartościowych – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2;

3) banku prowadzonym przez dom maklerski będący pożyczkobiorcą – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zlecenie sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych jest składane przez dom maklerski będący pożyczkobiorcą w domu maklerskim prowadzącym rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny domu maklerskiego będącego pożyczkobiorcą, na których jest ewidencjonowane zabezpieczenie sprzedaży krótkiej.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, środki pieniężne i papiery wartościowe, stanowiące wymagane zabezpieczenie sprzedaży krótkiej, są blokowane na rachunku pieniężnym lub rachunku papierów wartościowych pożyczkodawcy i nie mogą być wykorzystywane przez pożyczkodawcę w innym celu, niż zaspokojenie roszczeń wynikających z umowy pożyczki.

5. Przepisy § 12–15, 17–21 oraz 23–32 stosuje się odpowiednio.

6. Do zagranicznej firmy inwestycyjnej, która prowadzi działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez otwierania oddziału, przy wykorzystaniu środka porozumiewania się na odległość, ze swojej siedziby lub oddziału, przepisy niniejszego paragrafu stosuje się odpowiednio.

2. Przez przyjęcie do wykonania zlecenia rozumie się stwierdzenie przez dom maklerski możliwości postawienia do dyspozycji klienta papierów wartościowych celem dokonania przez niego sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych. Przyjęcie zlecenia do wykonania następuje w trybie przewidzianym w przepisach wydanych na podstawie art. 60 ust. 1 pkt 1 ustawy.

3. Możliwość postawienia do dyspozycji klienta papierów wartościowych jest uzależniona od:

1) posiadania przez dom maklerski papierów wartościowych nabytych na rachunek własny lub

2) możliwości pożyczenia papierów wartościowych na zasadzie, o której mowa w § 5.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, zawarcie umowy pożyczki, na podstawie ramowej umowy pożyczki, następuje pod warunkiem przyjęcia przez dom maklerski do wykonania zlecenia sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych.

5. Warunkiem przyjęcia przez dom maklerski do wykonania zlecenia sprzedaży jest wcześniejsze zablokowanie papierów wartościowych lub praw do otrzymania papierów wartościowych, będących przedmiotem tego zlecenia, w rejestrze operacyjnym prowadzonym dla pożyczkodawcy.

2. W przypadku gdy zlecenie sprzedaży, o którym mowa w § 23, zostanie zrealizowane częściowo, obowiązki pożyczkobiorcy w zakresie ustanawiania i uzupełniania zabezpieczenia sprzedaży krótkiej oraz zwrotu przedmiotu pożyczki i zapłaty na rzecz pożyczkodawcy odnoszą się odpowiednio do zrealizowanej części zlecenia.

3. W przypadku zlecenia sprzedaży, o którym mowa w § 23, realizowanego w częściach, ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Do zlecenia sprzedaży, o którym mowa w § 23, nie stosuje się przepisów wydanych na podstawie art. 60 ust. 1 pkt 1 ustawy, dotyczących sprawdzania pokrycia zleceń sprzedaży papierów wartościowych.

2. W przypadku określonym w ust. 1 dom maklerski może dokonać zwrotu papierów wartościowych:

1) przez przeniesienie na rzecz pożyczkodawcy nabytych na rachunek własny papierów wartościowych, które posiadał w momencie zgłoszenia żądania zwrotu, lub

2) przez przeniesienie na rzecz pożyczkodawcy papierów wartościowych, które nabył na rachunek własny po zgłoszeniu żądania zwrotu, lub

3) pożyczonych, na podstawie ramowej umowy pożyczki, od innego pożyczkodawcy, po zgłoszeniu żądania zwrotu papierów wartościowych, lub

4) otrzymanych w wyniku spełnienia żądania zwrotu papierów wartościowych będących przedmiotem pożyczki udzielonej innemu domowi maklerskiemu na podstawie ramowej umowy pożyczki, lub

5) otrzymanych w wyniku spełnienia żądania zwrotu papierów wartościowych będących przedmiotem umowy pożyczki zawartej na podstawie ramowej umowy sprzedaży krótkiej.

2. W przypadku gdy klient nie spełni w terminie żądania, o którym mowa w ust. 1, dom maklerski jest obowiązany do realizacji zabezpieczenia sprzedaży krótkiej. Obowiązek ten powstaje odpowiednio także w przypadku częściowego spełnienia żądania, o którym mowa w ust. 1.

1) w dniu rozliczenia w Krajowym Depozycie transakcji kupna zawartej w wyniku złożenia zlecenia, o którym mowa w § 29 i § 31 ust. 1, lub

2) w dniu otrzymania z Krajowego Depozytu dokumentów ewidencyjnych potwierdzających rozliczenie zwrotu pożyczki – w przypadku zwrotu papierów wartościowych będących przedmiotem umowy pożyczki zawartej w trybie ramowej umowy pożyczki, gdy zwrot pożyczki nie następuje w wyniku transakcji kupna.

2. W przypadku gdy zwrot papierów wartościowych, pożyczonych zgodnie z § 10 ust. 2, następuje przez nabycie ich na rynku regulowanym, prawa do otrzymania papierów wartościowych, nabyte w wyniku wykonania zlecenia kupna, są zapisywane w rejestrze operacyjnym prowadzonym dla pożyczkodawcy.

1) popyt na papiery wartościowe jest większy od liczby papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem pożyczek;

2) liczba papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem pożyczek, jest większa od zapotrzebowania na te papiery.

2. W przypadku banku prowadzącego rachunki papierów wartościowych wymóg, o którym mowa w ust. 1, stosuje się do regulaminu prowadzenia rachunków papierów wartościowych.

2. Zlecenia kupna złożone w celu zwrotu pożyczonych papierów wartościowych powinny zawierać odpowiednie oznaczenia pozwalające na odróżnienie ich od innych zleceń.

Prezes Rady Ministrów: M. Belka

¹⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 240, poz. 2055, z 2003 r. Nr 50, poz. 424, Nr 84, poz. 774, Nr 124, poz. 1151, Nr 170, poz. 1651 i Nr 223, poz. 2216, z 2004 r. Nr 64, poz. 594, Nr 91, poz. 871, Nr 96, poz. 959, Nr 116, poz. 1205, Nr 146, poz. 1546 i Nr 273, poz. 2703 oraz z 2005 r. Nr 62, poz. 551.