Dziennik Ustaw - rok 2003 nr 38 poz. 331

Na podstawie art. 9 pkt 9 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636 i Nr 154, poz. 1800 oraz z 2002 r. Nr 155, poz. 1286 i Nr 166, poz. 1360) zarządza się, co następuje:

1) wzory i metody służące do obliczania liczbowych danych odniesienia dla mieszanin alkoholu etylowego i wody, zwanych dalej „mieszaninami”

2) metody wyrażania zawartości alkoholu, zwanej również „mocą alkoholu”

3) rodzaje pomiarów, jakie należy wykonać w celu wyznaczenia zawartości alkoholu;

4) Podstawowe Tablice Alkoholometryczne.

1) „tablicach alkoholometrycznych”, należy przez to rozumieć tablice zawierające liczbowe dane odniesienia dla mieszanin, stosowane do prawidłowego obliczania zawartości (mocy) alkoholu w tych mieszaninach;

2) „Podstawowych Tablicach Alkoholometrycznych”, należy przez to rozumieć tablice, w których są podane podstawowe, wyliczone, liczbowe dane odniesienia dla mieszanin;

3) „zawartości (mocy) alkoholu”, należy przez to rozumieć ułamek objętościowy lub ułamek masowy alkoholu w mieszaninie;

4) „ułamku objętościowym q”, należy przez to rozumieć stosunek objętości czystego, bezwodnego alkoholu etylowego w temperaturze 20 °C, zawartego w mieszaninie, do jej całkowitej objętości w tej samej temperaturze;

5) „ułamku masowym p”, należy przez to rozumieć stosunek masy alkoholu etylowego zawartego w mieszaninie do jej całkowitej masy.

2. Przy określaniu mocy, o której mowa w ust. 1, należy stosować następujące symbole:

1) „% vol” dla ułamka objętościowego;

2) „% mas” dla ułamka masowego.

1) gęstość lub ułamek masowy lub ułamek objętościowy w temperaturze mieszaniny;

2) temperaturę mieszaniny.

2. Na podstawie danych, o których mowa w ust. 1, moc alkoholu odczytuje się z odpowiednich tablic alkoholometrycznych.

3. Pomiary, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wykonuje się za pomocą przyrządu pomiarowego o odpowiedniej dokładności, w szczególności:

1) alkoholomierza lub densymetru do alkoholu;

2) piknometru;

3) gęstościomierza oscylacyjnego;

4) wagi hydrostatycznej.

2. Wartości współczynników liczbowych A_k, B_k C_i,_k, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

2. Podstawowe Tablice Alkoholometryczne określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej: J. Hausner

¹⁾ Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej – gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1, poz. 5).

Załączniki do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
 z dnia 5 lutego 2003 r. (poz. 331)

Załącznik nr 1

WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKÓW LICZBOWYCH A_k’ B_k’ C_i,k

Załącznik nr 2

OPIS TREŚCI TABLIC ALKOHOLOMETRYCZNYCH l METOD SŁUŻĄCYCH DO ICH UTWORZENIA ORAZ WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE ICH STOSOWANIA

1. Tablice zawarte w załączniku nr 3 do rozporządzenia określają:

a) Tablica l: gęstość w funkcji temperatury w zakresie od -20 °C do +40 °C co 1 °C i ułamka masowego w zakresie od najmniejszej osiągalnej wartości do 100% co 1% – najmniejsza wartość odpowiada wartości ułamka masowego, przy którym w danej temperaturze mieszanina zaczyna krzepnąć,

b) Tablica II: gęstość w funkcji temperatury w zakresie od -20 °C do +40 °C co 1 °C i ułamka objętościowego w zakresie od najmniejszej osiągalnej wartości do 100% co 1%,

c) Tablica IIla: gęstość w temperaturze 20 °C w funkcji ułamka masowego w zakresie od 0 do 100% co 0,1%,

d) Tablica IIIb: ułamek objętościowy w funkcji ułamka masowego w zakresie od 0 do 100% co 0,1%,

e) Tablica IVa: gęstość w temperaturze 20 °C w funkcji ułamka objętościowego w zakresie od 0 do 100% co 0,1%,

f) Tablica IVb: ułamek masowy w funkcji ułamka objętościowego w zakresie od 0 do 100% co 0,1%,

g) Tablica Va: ułamek masowy w funkcji gęstości w temperaturze 20 °C w zakresie od 789,3 kg/m³ do 998,2 kg/m³ co 0,1 kg/m³,

h) Tablica Vb: ułamek objętościowy w funkcji gęstości w temperaturze 20 °C w zakresie od 789,3 kg/m³ do 998,2 kg/m³ co 0,1 kg/m³.

2. Przy obliczaniu tablic, o których mowa w pkt 1, korzysta się z wzoru, o którym mowa w § 5 ust. 1 rozporządzenia, oraz zależności między ułamkiem objętościowym i ułamkiem masowym, wyrażonej wzorem:

3. W procesach pomiarowych związanych z mieszaninami alkoholu etylowego i wody oprócz tablic, o których mowa w pkt 1, stosuje się również tablice alkoholometryczne, określające:

a) ułamek masowy w funkcji temperatury w stopniach Celsjusza i gęstości w tej temperaturze,

b) ułamek objętościowy w funkcji temperatury w stopniach Celsjusza oraz gęstości w tej temperaturze,

c) moc mieszaniny o temperaturze t w stopniach Celsjusza, wyrażoną jako ułamek masowy albo objętościowy, na podstawie wskazania alkoholomierza ze szkła sodowo-wapniowego do pomiaru ułamka masowego albo objętościowego; przy konstrukcji tych tablic postępuje się w następujący sposób:

– wartości odczytanej na alkoholomierzu przyporządkowuje się, odpowiednio według Tablicy IIla lub IVa, gęstość w temperaturze 20 °C oznaczoną jako ρ’_20°C,

– gęstość rzeczywistą mieszaniny w temperaturze t oblicza się według wzoru:

ρ_t = ρ’ _20°C [1 - α(t - 20°C)],

gdzie α jest współczynnikiem cieplnej rozszerzalności objętościowej szkła sodowo-wapniowego, równym 25 • 10^-6 °C^-1,

– wartość ułamka masowego albo objętościowego dla obliczonej wartości ρ_t oraz temperatury podczytuje się z odpowiedniej tablicy lub oblicza z odpowiedniej zależności,

d) moc mieszaniny o temperaturze t w stopniach Celsjusza, wyrażoną jako ułamek masowy albo objętościowy, na podstawie wskazania densymetru do alkoholu, ze szkła sodowo-wapniowego; przy konstrukcji tej tablicy postępuje się analogicznie jak w lit. c, zastępując ρ’_20°C wartością odczytaną na densymetrze,

e) objętość v w temperaturze 20°C czystego etanolu, w decymetrach sześciennych, zawartego w 100 dm³ mieszaniny o temperaturze t w stopniach Celsjusza, o znanej mocy, przy założeniu, że objętość 100 dm³ była mierzona za pomocą pojemnika wykonanego z materiału o współczynniku cieplnej rozszerzalności objętościowej β, wywzorcowanego w temperaturze 20°C; wartości objętości oblicza się według wzoru:

lub

f) objętość v w temperaturze 20°C czystego etanolu, w decymetrach sześciennych, zawartego w 100 kg mieszaniny o temperaturze t w stopniach Celsjusza, o znanej mocy, przy założeniu, że ważenie było przeprowadzone w powietrzu o gęstości 1,2 kg/m³ za pomocą odważników o wartościach umownych wynikających z ważenia w powietrzu; wartości objętości oblicza się według wzoru:

lub

4. Dla tablic, o których mowa w pkt 3 lit. a i b, zakres temperatury wynosi od -20 °C do +40 °C.

5. Przy określaniu mocy na podstawie wskazań alkoholomierza lub densymetru do alkoholu, korzystając z tablic lub zależności, o których mowa w pkt 3 lit. c i d, dla pomiarów wykonanych w temperaturze różniącej się znacznie od 20 °C, należy wprowadzić poprawkę uwzględniającą zmianę napięcia powierzchniowego mieszaniny, zgodnie z danymi odniesienia, których wartości określa się w tabeli:

Załącznik nr 3

PODSTAWOWE TABLICE ALKOHOLOMETRYCZNE

TABLICA l

ρ = ρ (p, t)

Gęstość w funkcji temperatury i ułamka masowego

krok tablicy: 1 °C; 1 % mas

zakres temperatury: od -20°C do +40°C