Dziennik Ustaw - rok 2002 nr 94 poz. 841

Na podstawie art. 73a ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96, z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 88, poz. 554, Nr 111, poz. 726 i Nr 133, poz. 885, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2000 r. Nr 109, poz. 1157 i Nr 120, poz. 1268 oraz z 2001 r. Nr 110, poz. 1190, Nr 115, poz. 1229 i Nr 154, poz. 1800) zarządza się, co następuje:

1) kryteria oceny występujących w zakładach górniczych zagrożeń naturalnych: tąpaniami, metanowego, wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, wodnego, erupcyjnego, siarkowodorowego, radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi, a także działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia,

2) szczegółowe zasady zaliczania zagrożeń, o których mowa w pkt 1,

3) sposób zaliczania złóż (pokładów), ich części lub wyrobisk do poszczególnych stopni (kategorii, klas) zagrożeń,

4) przypadki, w których zaliczeń może dokonywać kierownik ruchu zakładu górniczego.

1) wstrząsie górotworu – rozumie się przez to wyładowanie energii nagromadzonej w górotworze, objawiające się drganiem górotworu i zjawiskami akustycznymi, niepowodujące pogorszenia funkcjonalności wyrobisk i bezpieczeństwa ich użytkowania,

2) zjawisku odprężenia w wyrobisku – rozumie się przez to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo uszkodzeniu, niepowodującemu jednak utraty jego funkcjonalności lub pogorszenia bezpieczeństwa jego użytkowania,

3) tąpnięciu – rozumie się przez to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu, w następstwie czego nastąpiła całkowita albo częściowa utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania,

4) zagrożeniu tąpaniami – rozumie się przez to możliwość wystąpienia tąpnięcia w rezultacie niekorzystnych warunków górniczo-geologicznych w wyrobisku lub w jego otoczeniu,

5) skłonności górotworu i skał do tąpań – rozumie się przez to zdolność do kumulowania energii w górotworze lub skałach i nagłego jej wyzwolenia w momencie zmiany lub zniszczenia ich struktury,

6) odprężeniu partii złoża (pokładu) – rozumie się przez to dokonanie takich zabiegów technicznych w tej partii złoża (pokładu) lub jego sąsiedztwie, w szczególności eksploatację sąsiednich pokładów lub wykonanie strzelań powodujących destrukcję górotworu, których skutkiem jest pozbawienie tej partii złoża (pokładu) zdolności do kumulowania energii lub obniżenia tej zdolności,

7) metanonośności – rozumie się przez to objętościową ilość metanu pochodzenia naturalnego, zawartą w jednostce wagowej w głębi calizny węglowej,

8) izoliniach metanonośności – rozumie się przez to linie oddzielające obszary o zróżnicowanej metanonośności w pokładach węgla,

9) polach metanowych – rozumie się przez to wyrobiska w pokładzie metanowym, wraz z wyrobiskami odprowadzającymi powietrze z tych wyrobisk,

10) całkowitej gazonośności – rozumie się przez to zawartość dwutlenku węgla lub metanu, lub łączną zawartość tych oraz innych gazów pochodzenia naturalnego w górotworze,

11) zagrożeniu wyrzutami gazów i skał – rozumie się przez to naturalną skłonność do występowania zjawisk gazogeodynamicznych w postaci wyrzutu gazów i skał lub nagłego wypływu gazów z górotworu do wyrobiska,

12) wyrzutach gazów i skał – rozumie się przez to dynamiczne przemieszczenie rozkruszonych skał lub węgla z calizny do wyrobisk przez energię gazów wydzielonych z górotworu w wyniku działania czynników geologiczno-górniczych, które mogą spowodować efekty akustyczne, podmuch powietrza, uszkodzenie obudowy i urządzeń, powstanie kawerny powyrzutowej, zaburzenie w przewietrzaniu wyrobisk, powstanie wybuchowego nagromadzenia metanu lub atmosfery niezdatnej do oddychania,

13) nagłym wypływie gazów – rozumie się przez to przebiegające w krótkim czasie intensywne wydzielanie się gazów z górotworu, które może spowodować w wyrobisku wybuchowe nagromadzenie metanu lub atmosfery niezdatnej do oddychania, niezwiązane ze skutkami zawału, tąpnięcia i odgazowania urobionych skał albo węgla lub z zaburzeniami w przewietrzaniu wyrobiska,

14) kawernie powyrzutowej – rozumie się przez to pustkę w stropie, spągu lub ociosie wyrobiska, powstałą po wyrzucie gazów i skał,

15) objawach wskazujących na zwiększenie zagrożenia wyrzutami gazów i skał – rozumie się przez to:

a) zwiększone ilości zwiercin, wydmuchy zwiercin i gazów, zakleszczanie lub wypychanie wiertła w czasie wiercenia otworów,

b) odpryskiwanie węgla z ociosów i czoła przodku oraz trzaski w głębi calizny,

c) zwiększone wydzielanie gazów po robotach strzałowych,

d) zwiększenie ilości urobku i jego rozrzucenie na większą odległość od przodka przy tej samej technologii wykonywania robót strzałowych,

e) zmniejszenie zwięzłości i zmiany struktury węgla w czasie prowadzenia wyrobiska,

16) pyle węglowym – rozumie się przez to ziarna węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczek równych 1 x 1 mm,

17) pokładzie węgla zagrożonym wybuchem pyłu węglowego – rozumie się przez to pokład węgla, w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 10% w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej,

18) pokładzie węgla niezagrożonym wybuchem pyłu węglowego – rozumie się przez to pokład węgla, w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu mniejszą lub równą 10% w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej,

19) pyle kopalnianym – rozumie się przez to pył powstały podczas robót górniczych oraz w trakcie przeróbki, wraz z dodatkiem substancji zabezpieczających przed wybuchem,

20) pyle węglowym bezpiecznym – rozumie się przez to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego,

21) pyle węglowym niebezpiecznym – rozumie się przez to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla zagrożonego wybuchem pyłu węglowego,

22) intensywności osiadania pyłu – rozumie się przez to masę pyłu węglowego bez części niepalnych stałych, osiadającego na danej powierzchni w ustalonym czasie, wyrażoną w g/m² na dobę,

23) pyle kopalnianym zabezpieczonym – rozumie się przez to pył kopalniany zawierający:

a) co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych,

b) co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych,

c) wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności,

24) pyle kopalnianym niezabezpieczonym – rozumie się przez to pył kopalniany, który nie spełnia wymagań podanych w pkt 23,

25) wyrobisku niezagrożonym wybuchem pyłu węglowego – rozumie się przez to wyrobisko, w którym:

a) nie występuje niebezpieczny pył węglowy, lub

b) pył kopalniany zawiera co najmniej 90% części niepalnych stałych pochodzenia naturalnego, ilość niebezpiecznego pyłu węglowego jest mniejsza niż 10 g/m³ wyrobiska, a intensywność osiadania pyłu jest mniejsza niż 0,15 g/m² na dobę, lub

c) pył kopalniany zawiera co najmniej 50% wody przemijającej pochodzenia naturalnego,

a wyrobiska sąsiednie, mające z nim połączenie, są wyrobiskami niezagrożonymi wybuchem pyłu węglowego lub zostały zaliczone do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,

26) wyrobisku zagrożonym wybuchem pyłu węglowego – rozumie się przez to wyrobisko, które nie spełnia wymagań podanych w pkt 25,

27) polu pożarowym – rozumie się przez to podziemną część zakładu górniczego objętą pożarem, odizolowaną od pozostałych części zakładu górniczego tamami pożarowymi,

28) zagrożeniu wodnym – rozumie się przez to możliwość wdarcia lub niekontrolowanego dopływu wody, solanki, ługów albo wody z luźnym materiałem, do wyrobisk, stwarzającą niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego lub jego pracowników,

29) zagrożeniu erupcyjnym – rozumie się przez to możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego erupcją wiertniczą rozumianą jako przypływ płynu złożowego do otworu wiertniczego spowodowany naruszeniem równowagi między ciśnieniem złożowym a ciśnieniem dennym,

30) anormalnie dużym zagrożeniu erupcyjnym występującym w otworach wiertniczych – rozumie się przez to sytuację, gdy w nieorurowanej części otworu zalegają poziomy o ciśnieniu złożowym bliskim wartości ciśnienia szczelinowania innych skał odkrytych bądź gdy gradient ciśnienia złożowego jest większy od 0,13 MPa/10 m,

31) erupcji otwartej – rozumie się przez to niekontrolowany wypływ płynu złożowego na powierzchnię w wyniku uszkodzenia urządzeń zabezpieczających wylot otworu wiertniczego,

32) zagrożeniu siarkowodorowym – rozumie się przez to możliwość powstania zagrożenia w wyniku wypływu płynu złożowego, zawierającego siarkowodór, podczas erupcji otwartej z otworów w czasie wiercenia lub wydobywania kopalin płynnych, stwarzającego niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego, jego pracowników i okolicznej ludności,

33) zagrożeniu radiacyjnym naturalnymi substancjami promieniotwórczymi – rozumie się przez to narażenie potencjalne w wyrobiskach wynikające z możliwości:

a) wchłonięcia do organizmu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu lub izotopów radu,

b) narażenia zewnętrznego na promieniowanie gamma emitowane przez osady dołowe i skały górotworu,

34) pyle wdychanym – rozumie się przez to udział masowy wszystkich cząstek zawieszonych, wdychanych lub wziewanych przez nos i usta,

35) pyle respirabilnym – rozumie się przez to zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według wymiarów cząstek opisanej logarytmiczno-normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy aerodynamicznej 3,5 ± 0,3 µm i z geometrycznym odchyleniem standardowym 1,5 ± 0,1,

36) zagrożeniu działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia – rozumie się przez to występowanie na stanowiskach pracy pyłu wdychanego lub respirabilnego o stężeniu przekraczającym najwyższe dopuszczalne wartości, określone w odrębnych przepisach.

2. Jeżeli wniosek dotyczy zagrożeń: tąpaniami, metanowego, wyrzutami gazów i skał lub wybuchem pyłu węglowego, dołącza się do niego wyniki badań przeprowadzonych przez rzeczoznawcę do spraw ruchu zakładu górniczego, zwanego dalej „rzeczoznawcą", wraz z jego opinią.

3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku, gdy wniosek dotyczy zaliczenia do najwyższych stopni (kategorii, klas)zagrożeń.

1) wyrobisk w polach metanowych do poszczególnych stopni niebezpieczeństwa wybuchu metanu w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny lub sól,

2) wyrobisk do poszczególnych stopni zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny,

3) otworów wiertniczych do poszczególnych klas zagrożenia erupcyjnego przy wierceniach i eksploatacji złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego,

4) otworów wiertniczych do poszczególnych kategorii zagrożenia siarkowodorowego przy wierceniach i eksploatacji złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego,

5) miejsc do poszczególnych stopni zagrożenia siarkowodorowego w zakładach górniczych wydobywających siarkę otworami wiertniczymi,

6) wyrobisk do poszczególnych klas zagrożenia radiacyjnego naturalnymi substancjami promieniotwórczymi w podziemnych zakładach górniczych,

7) stanowisk pracy w wyrobiskach do poszczególnych kategorii zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia, oraz objęcia wyrobisk granicami pola metanowego poszczególnych kategorii zagrożenia w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny lub sól dokonuje kierownik ruchu zakładu górniczego niezwłocznie po stwierdzeniu okoliczności określonych w rozporządzeniu, uzasadniających zaliczenie do danego stopnia (kategorii, klasy) zagrożenia.

2. Do pierwszego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające w górotworze skłonnym do tąpań, w których:

1) dokonano odprężenia:

a) przez wybranie pokładu odprężającego z zawałem stropu w odległości nie większej niż 50 m pod pokładem odprężanym lub 20 m nad tym pokładem,

b) przez wybranie pokładu odprężającego z podsadzką hydrauliczną w odległości nie większej niż 30 m pod pokładem odprężanym lub 15 m nad tym pokładem,

c) w przypadku grubego pokładu – przez czyste wybranie warstwy tego pokładu,

d) nie zachowując parametrów określonych w lit. a)–c), ale wyniki badań i opinia rzeczoznawcy uzasadniają takie zaliczenie w związku z występującymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz własnościami geomechanicznymi pokładu i skał otaczających,

2) po odprężeniu tąpnięcia nie występują.

3. Skuteczność odprężenia, o którym mowa w ust. 2 pkt 1 lit. a)–c), powinna być potwierdzana badaniami geofizycznymi lub metodami analitycznymi, z częstotliwością określoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego na podstawie opinii kopalnianego zespołu do spraw tąpań.

4. Do drugiego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające w górotworze skłonnym do tąpań, w których nie dokonano odprężenia przez wybranie pokładu sąsiedniego, ale wyniki badań i opinia rzeczoznawcy uzasadniają takie zaliczenie w związku z występującymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz własnościami geomechanicznymi pokładu i skał otaczających.

5. Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające w górotworze skłonnym do tąpań, w których nie dokonano odprężenia przez wybranie pokładu sąsiedniego lub wystąpiło tąpnięcie, pomimo dokonanego wcześniej odprężenia.

2. Do pierwszego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się część złoża zbudowaną ze skał skłonnych do tąpań, jeżeli w stropie występują skały pierwszej lub drugiej klasy stropu, a w spągu – skały pierwszej klasy spągu, przy którego nieprzerwanej eksploatacji w niezmienionych warunkach geologiczno-górniczych nie wystąpiło tąpnięcie lub wystąpił wstrząs o energii nieprzekraczającej 10⁶ J, zlokalizowany w rejonie frontu eksploatacyjnego lub przed tym frontem.

3. Do drugiego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się część złoża zbudowaną ze skał skłonnych do tąpań, jeżeli w stropie występują skały drugiej lub trzeciej klasy stropu, a w spągu – skały pierwszej lub drugiej klasy spągu, przy którego nieprzerwanej eksploatacji w niezmienionych warunkach geologiczno-górniczych w ostatnich dwóch latach nie wystąpiło tąpnięcie, lecz wystąpił wstrząs o energii przekraczającej 10⁶ J, zlokalizowany w rejonie frontu eksploatacyjnego lub przed tym frontem.

4. Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się część złoża zbudowaną ze skał skłonnych do tąpań, jeżeli w stropie występują skały trzeciej lub czwartej klasy stropu, a w spągu – skały drugiej lub trzeciej klasy spągu, przy którego eksploatacji w ostatnich dwóch latach wystąpiło tąpnięcie.

5. Klasy stropu, o których mowa w ust. 2–4, określa, w oparciu o opinię rzeczoznawcy, kierownik ruchu zakładu górniczego, na podstawie wartości wskaźnika stateczności stropu wyrażającego zależności między wytrzymałością skał, grubością warstw oraz ich szczelinowatością.

6. Klasy spągu, o których mowa w ust. 2–4, określa, w oparciu o opinię rzeczoznawcy, kierownik ruchu zakładu górniczego, na podstawie wytrzymałości i grubości skał spągowych.

1) opis budowy geologicznej złoża (pokładu),

2) opis czynników mających wpływ na zagrożenie tąpaniami,

3) propozycję zaliczenia części złoża (pokładu) do odpowiedniego stopnia zagrożenia tąpaniami, wraz z uzasadnieniem,

4) w przypadku złóż rud miedzi – określenie klasy stropu i spągu, przyjęte w oparciu o wyniki badań parametrów wytrzymałościowych do odległości nie mniejszej niż 25 m w kierunku stropu i 5 m w kierunku spągu, jak również oznaczenie skłonności skał złożowych do tąpań.

2. Do wniosku dołącza się:

1) mapę wyrobisk, w skali nie mniejszej niż 1:5000, z uwidocznionymi zaszłościami eksploatacyjnymi do odległości nie mniejszej niż 400 m od naniesionej granicy wnioskowanego stopnia zagrożenia,

2) przekroje geologiczne złoża (pokładu),

3) profile geologiczne złoża (pokładu), wraz ze skałami otaczającymi, przedstawiające sytuację geologiczną do odległości nie mniejszej niż 160 m w kierunku stropu i 60 m w kierunku spągu,

4) w przypadku podziemnych zakładów górniczych wydobywających węgiel kamienny – mapy pokładów, w skali nie mniejszej niż 1:2 000, z naniesionymi krawędziami i resztkami pokładów sąsiednich do odległości stwierdzonego wpływu, jednak nie mniejszej niż 160 m w kierunku stropu i 60 m w kierunku spągu pokładu.

2. Udostępnione pokłady lub ich części zalicza się do:

1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości od 0,1 do 2,5 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

2) drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 2,5 m³/Mg, lecz nie większej niż 4,5 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

3) trzeciej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 4,5 m³/Mg, lecz nie większej niż 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

4) czwartej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, lub wystąpił nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał.

3. Pokład lub jego część powinny być zaliczone do wyższej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli zachodzą okoliczności zwiększające stan tego zagrożenia.

4. Przy zaliczeniu pokładu lub jego części do odpowiednich kategorii zagrożenia metanowego powinny być uwzględnione wyniki badań zagrożenia metanowego w sąsiednich zakładach górniczych.

2. W przypadku występowania w pokładzie zmian naturalnych warunków geologicznych, powodujących zróżnicowanie zagrożenia metanowego w poszczególnych częściach pokładu, takich jak uskoki lub inne zaburzenia geologiczne przerywające ciągłość pokładu, części te mogą być zaliczone do różnych kategorii zagrożenia metanowego.

3. Części pokładu o zróżnicowanej metanonośności można zaliczyć do różnych kategorii zagrożenia metanowego, przy czym granice między częściami pokładu zaliczonymi do odpowiednich kategorii zagrożenia metanowego powinny uwzględniać przebieg izolinii metanonośności o wielkościach określonych w § 8 ust. 2.

2. Granice pola metanowego odpowiedniej kategorii powinny obejmować wyrobiska, do których może przedostać się – w szczególności przez zroby, tamy izolacyjne, uskoki i zaburzenia geologiczne – spękany górotwór w strefach oddziaływania eksploatacji oraz w następstwie tąpnięć lub wyrzutów metanu i skał – metan z pokładów węgla zaliczonych do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego lub z wyrobisk w polach metanowych.

3. Wyrobiska kamienne przecinające pokłady zaliczone do różnych kategorii zagrożenia metanowego, którymi odprowadzane jest powietrze do innych wyrobisk, powinny być wraz z tymi wyrobiskami objęte granicami pola metanowego pokładu o najwyższej kategorii zagrożenia metanowego.

4. Wyłączenie wyrobiska kamiennego z granic pola metanowego o wyższej kategorii i włączenie go do pola metanowego o niższej kategorii lub wyłączenie wyrobiska z pola metanowego jest dozwolone w przypadkach, gdy:

1) przecięty wyrobiskami pokład, zaliczony do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego, zostanie szczelnie odizolowany,

2) pokład, o którym mowa w pkt 1, nie jest eksploatowany w sąsiedztwie wyrobiska, po stwierdzeniu zaniku wydzielania się metanu z odsłoniętej calizny węglowej.

5. Kierownik ruchu zakładu górniczego, podejmując decyzję w zakresie, o którym mowa w ust. 4, powinien opierać się na wynikach badań, o których mowa w § 3 ust. 2.

6. Otamowane wyrobisko przecinające pokłady metanowe lub mające połączenie ze zrobami takich pokładów powinno być objęte granicami pola metanowego odpowiedniej kategorii.

7. Wyrobisko, którym doprowadza się powietrze do pól metanowych, powinno być objęte granicami pola metanowego odpowiedniej kategorii co najmniej na odcinku przewietrzanym rejonowym prądem powietrza do skrzyżowania z najbliższym wyrobiskiem przewietrzanym grupowym prądem powietrza. Wyłączenie takiego wyrobiska z pola metanowego może nastąpić tylko w przypadku, gdy wykluczona jest możliwość zmiany kierunku przepływu powietrza powodującej dopływ metanu.

1) ze stopniem „a" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 0,5% jest wykluczone,

2) ze stopniem „b" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1% jest wykluczone,

3) ze stopniem „c" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1%.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego zalicza wyrobiska do poszczególnych stopni niebezpieczeństwa wybuchu, zgodnie z zasadami ustalonymi przez rzeczoznawcę.

2. Udostępnione złoża soli lub ich części zalicza się do:

1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono w powietrzu występowanie metanu pochodzenia naturalnego albo metanu wraz z innymi gazami wybuchowymi pochodzenia naturalnego o łącznej zawartości powyżej 0,1%,

2) drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli wystąpił nagły wypływ metanu pochodzenia naturalnego oddzielnie lub łącznie z innymi gazami lub wyrzut metanu i skał, w wyniku których zawartość gazów wybuchowych w powietrzu była większa niż 1%.

3. Przepisy § 8 ust. 3 i 4, § 9 ust. 1 i 2, § 10 ust. 1 i 7 oraz § 12 stosuje się odpowiednio.

2. Udostępnione złoża rud metali nieżelaznych lub ich części zalicza się do:

1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono w powietrzu występowanie metanu o zawartości powyżej 0,1%,

2) drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli występuje możliwość wzmożonego wydzielania lub nagłego wypływu metanu z górotworu lub z wody dopływającej do wyrobisk.

3. Przepisy § 8 ust. 3 i 4, § 9 ust. 1 i 2, § 10 ust. 1 i 7 oraz § 12 stosuje się odpowiednio.

1) charakterystykę zagrożenia metanowego udokumentowaną opisem:

a) oznaczeń metanonośności w pokładach węgla lub ich częściach,

b) zawartości metanu lub innych gazów palnych w podziemnych zakładach górniczych wydobywających sól lub rudy metali nieżelaznych,

2) opis innych zagrożeń naturalnych, występujących w złożu lub jego części, które mogą mieć wpływ na wzrost zagrożenia metanowego,

3) propozycję zaliczenia części złoża (pokładu) do odpowiedniej kategorii zagrożenia metanowego, wraz z uzasadnieniem.

2. Do wniosku dołącza się mapy wyrobisk, w skali nie mniejszej niż 1:5 000, z proponowanymi kategoriami zagrożenia metanowego złoża, pokładu lub jego części.

1) skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał,

2) zagrożone wyrzutami metanu i skał.

2. Do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których:

1) metanonośność wynosi powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla jest mniejsza niż 0,3, lub

2) metanonośność wynosi powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla wynosi co najmniej 0,3, ale intensywność desorpcji metanu jest większa niż 1,2 kPa.

3. Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których:

1) wystąpił wyrzut metanu i skał lub

2) wystąpił nagły wypływ metanu, lub

3) stwierdzono występowanie innych, wymienionych w § 2 pkt 15, objawów wskazujących na wzrost zagrożenia wyrzutami metanu i skał.

4. Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się również pokłady węgla kamiennego lub ich części, skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał, w których stwierdzono intensywność desorpcji metanu większą niż 1,2 kPa, oraz wystąpiły objawy, o których mowa w § 2 pkt 15.

1) do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał ustala się także granice pokładów lub ich części skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał,

2) do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał ustala się także granice pól zagrożonych tymi wyrzutami.

2. Granice pokładów węgla kamiennego lub ich części skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał oraz granice pól zagrożonych wyrzutami metanu i skał powinny być ustalone w taki sposób, aby obejmowały wszystkie wyrobiska, w których skutki wyrzutu metanu i skał lub nagłego wypływu metanu mogą stworzyć zagrożenie zjawiskiem, o którym mowa w § 2 pkt 12 i 13, w tym również wyrobiska, którymi odprowadzany jest metan oraz w których skutki wyrzutu lub wypływu metanu mogą spowodować zaburzenia przewietrzania.

2. Do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się pokłady lub ich części, w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał.

3. Do drugiej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się:

1) pokłady lub ich części, w których wystąpiły wyrzuty gazów i skał,

2) pokłady lub ich części, w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, ale istnieją objawy określone w § 2 pkt 15.

4. Pokładów lub ich części można nie zaliczać do zagrożonych wyrzutami gazów i skał albo wyłączyć z zaliczenia, jeżeli zostanie stwierdzone przez rzeczoznawcę, że:

1) całkowita gazonośność jest mniejsza od 6 m³/Mg czystej substancji węglowej,

2) całkowita gazonośność zawiera się w granicach od 6 do 16 m³/Mg czystej substancji węglowej, przy zwięzłości węgla większej od 0,8,

3) wyniki prognozy nie wskazują na możliwość wystąpienia zagrożenia wyrzutami gazów i skał.

2. Ustala się dwa stopnie zagrożenia wyrobisk wyrzutami gazów i skał.

3. Do pierwszego stopnia zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się wyrobiska prowadzone w pokładach lub ich częściach zaliczonych do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał.

4. Do drugiego stopnia zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się:

1) wyrobiska prowadzone w częściach pokładu zaliczonych do drugiej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał,

2) wyrobiska lub ich części drążone w pokładach lub ich częściach zaliczonych do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, jeżeli występują w nich, zwiększające to zagrożenie:

a) wpływ krawędzi eksploatacyjnych,

b) zaburzenia geologiczne,

c) otwieranie wyrobiskiem kamiennym pokładów i warstw węgla zagrożonych wyrzutami gazów i skał,

3) wyrobiska zaliczone do pierwszego stopnia zagrożenia wyrzutami gazów i skał prowadzone na ich początkowym, dwudziestometrowym odcinku drążenia.

1) wyznacza granice pól zagrożonych skutkami wyrzutu, obejmujące wyrobiska, oraz – stosownie do potrzeb – strefy zagrożenia gazami na powierzchni wokół szybów,

2) oznacza granice, o których mowa w pkt 1, na przestrzennym schemacie wentylacyjnym.

2. Złoża soli lub ich części zalicza się:

1) do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, jeżeli:

a) nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, lecz stwierdzono co najmniej jeden nagły wypływ gazów, lub

b) stwierdzono swobodny wypływ gazów, ale budowa geologiczna i stosunki gazowe złoża nie zostały wystarczająco rozeznane za pomocą robót górniczych,

2) do drugiej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, jeżeli stwierdzono chociażby jeden wyrzut gazów i skał, przy którym została wyrzucona do wyrobiska masa skał do 10 Mg,

3) do trzeciej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, jeżeli stwierdzono chociażby jeden wyrzut gazów i skał, przy którym została wyrzucona do wyrobisk masa skał powyżej 10 Mg.

1) opis budowy geologicznej złoża (pokładu) lub jego części,

2) opis czynników charakteryzujących zagrożenie wyrzutami gazów i skał,

3) propozycję zaliczenia złoża (pokładu) lub jego części do odpowiedniej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał, wraz z uzasadnieniem.

2. Do wniosku dołącza się:

1) charakterystyczne przekroje geologiczne,

2) mapy złoża (pokładu) lub jego części, w skali nie mniejszej niż 1:5 000, z oznaczeniem proponowanych granic kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał.

1) miejsca wykonywania robót strzałowych w wyrobiskach zagrożonych wybuchem pyłu węglowego,

2) miejsca urabiania węgla,

3) miejsca stwierdzonych nagromadzeń metanu w ilości co najmniej 1,5%,

4) miejsca nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w ilości co najmniej 500 g/m³ wyrobiska w pyle kopalnianym niezabezpieczonym na długości większej niż 30 m, w wyrobisku, gdzie eksploatowane są maszyny lub urządzenia elektryczne,

5) pola pożarowe,

6) zbiorniki węgla,

7) składy materiałów wybuchowych,

8) strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami w pokładach drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego,

9) wyrobiska o nachyleniu większym niż 10° z transportem linowym, kołowym lub kolejkami, w których zainstalowane są kable lub przewody elektryczne.

a) pokładów węgla lub ich części,

b) wyrobisk lub ich części w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny oraz wyrobisk podziemnych lub ich części w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających węgiel brunatny.

2. Do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub częściach, w których występuje pył węglowy zabezpieczony w sposób naturalny.

3. Do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub częściach, które nie spełniają wymagań zawartych w ust. 2.

4. Do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się wyrobiska lub ich części, w których występuje pył węglowy zabezpieczony w sposób naturalny lub nie ma odcinków z pyłem kopalnianym niezabezpieczonym w sposób naturalny, dłuższych niż 30 m, przy czym odległość między tymi odcinkami nie może być mniejsza niż 100 m.

5. Do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się wyrobiska lub ich części, które nie spełniają wymagań zawartych w ust. 4.

2. Badania pokładu węgla lub jego części powinny być przeprowadzone po wykonaniu co najmniej 300 m wyrobisk w polach niemetanowych lub co najmniej 500 m w polach metanowych.

3. Badania wyrobisk lub ich części poza pokładami węgla powinny być przeprowadzone podczas ich drążenia, a także przy każdej zmianie warunków, które mogą mieć wpływ na ilość gromadzącego się w nich pyłu kopalnianego.

1) charakterystykę pokładu węgla lub jego części albo wyrobiska lub jego części, z uwzględnieniem występujących zagrożeń oraz miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego,

2) opis czynników mających wpływ na zagrożenie wybuchem pyłu węglowego,

3) propozycję zaliczenia pokładu węgla lub jego części albo wyrobiska lub jego części do odpowiedniej klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, wraz z uzasadnieniem,

4) mapę w skali nie mniejszej niż 1:5 000.

2. Do pierwszego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:

1) zbiorniki i cieki wodne na powierzchni są izolowane warstwą skał nieprzepuszczalnych od części górotworu, w obrębie której wykonano lub planuje się wykonanie wyrobisk, lub

2) poziomy wodonośne są izolowane od istniejących oraz projektowanych wyrobisk warstwą skał o wystarczającej miąższości i ciągłości lub z poziomów wodonośnych odprowadzono zasoby statyczne wód, a dopływ z zasobów dynamicznych ma stałe natężenie umożliwiające bieżące odwadnianie wyrobisk lub

3) zbiorniki wodne w nieczynnych wyrobiskach są izolowane od istniejących oraz projektowanych wyrobisk warstwą skał o wystarczającej miąższości i ciągłości lub zostały odwodnione.

3. Do drugiego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:

1) zbiorniki i cieki wodne na powierzchni oraz podziemne zbiorniki wodne mogą w sposób pośredni, w szczególności przez infiltrację lub przeciekanie, spowodować zawodnienie wyrobisk lub

2) w stropie lub spągu złoża albo części górotworu, w której są wykonane lub przewidziane do drążenia wyrobiska, istnieje poziom wodonośny typu porowego, nieoddzielony wystarczającą pod względem miąższości i ciągłą warstwą izolującą od złoża albo wyrobisk, lub

3) występują uskoki wodonośne rozpoznane pod względem zawodnienia i lokalizacji, lub

4) występują otwory wiertnicze niezlikwidowane prawidłowo albo nie ma danych o sposobie ich likwidacji, jeżeli otwory te stwarzają możliwość przepływu wód z powierzchniowych lub podziemnych zbiorników wodnych oraz poziomów wodonośnych.

4. Do trzeciego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:

1) zbiorniki lub cieki wodne na powierzchni stwarzają możliwość bezpośredniego wdarcia się wody do wyrobisk lub

2) w stropie lub spągu złoża albo części górotworu, w której są wykonywane lub przewidywane do drążenia wyrobiska, istnieje poziom wodonośny typu szczelinowego lub szczelinowo-kawernistego, nieoddzielony wystarczającą pod względem miąższości i ciągłą warstwą izolującą od złoża albo wyrobisk, lub

3) w części górotworu, w której wykonano lub planuje się wykonanie wyrobisk, albo w ich bezpośrednim sąsiedztwie występują zbiorniki wodne zawierające wodę pod ciśnieniem w stosunku do spągu tych wyrobisk, lub

4) występują uskoki wodonośne o niedostatecznie rozpoznanym zawodnieniu bądź lokalizacji, lub

5) istnieje możliwość wdarcia się wody lub wody z luźnym materiałem z innych źródeł niż określone w pkt 1–4.

2. Do pierwszego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli istnieje warstwa izolująca między złożem a występującymi w jego otoczeniu zbiornikami wodnymi lub poziomami wodonośnymi, uniemożliwiająca przepływ wód do wyrobisk.

3. Do drugiego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:

1) istnieje warstwa izolująca między złożem a występującymi w jego otoczeniu zbiornikami wodnymi lub poziomami wodonośnymi,

2) w złożu występują naturalne zbiorniki cieczy, a dopływ z nich do wyrobisk jest malejący.

4. Do trzeciego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich części, jeżeli:

1) brak jest warstwy izolującej między złożem a występującymi w jego otoczeniu zbiornikami wodnymi i poziomami wodonośnymi,

2) seria utworów izolujących nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia ze względu na naruszenie jej robotami górniczymi.

2. Do pierwszego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się wyrobiska lub ich części, jeżeli:

1) w przypadku wystąpienia gwałtownych opadów atmosferycznych narażone są na częściowe zatopienie lub

2) występujące na powierzchni zbiorniki i cieki wodne są tak usytuowane lub posiadają taką objętość albo wielkość przepływu, że nie zachodzi możliwość zatopienia wyrobisk odkrywkowych, jednak występuje infiltracja wody ze zbiorników lub cieków do wyrobisk, lub

3) występują wypływy wody ze skarp lub spągu wyrobisk, a ilość wypływającej wody lub wody z luźnym materiałem nie ma istotnego znaczenia dla bezpieczeństwa pracowników lub ruchu zakładu górniczego.

3. Do drugiego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się wyrobiska lub ich części, jeżeli:

1) w przypadku wystąpienia gwałtownych opadów atmosferycznych narażone są na zatopienie lub

2) występujące na powierzchni terenu zbiorniki i cieki wodne stwarzają możliwość bezpośredniego wdarcia się wody do wyrobisk, lub

3) występują wypływy wody ze skarp lub spągu wyrobisk, a ilość wypływającej wody lub wody z luźnym materiałem może stworzyć zagrożenie dla bezpieczeństwa pracowników lub ruchu zakładu górniczego.

1) opis budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych,

2) opis źródeł zagrożenia wodnego,

3) propozycję zaliczenia do odpowiedniego stopnia zagrożenia, wraz z uzasadnieniem.

2. Do wniosku dołącza się:

1) mapy wyrobisk, z wyszczególnionymi źródłami zagrożenia wodnego oraz proponowanymi granicami zaliczenia złoża lub jego części do odpowiedniego stopnia zagrożenia wodnego, w skali nie mniejszej niż 1:10 000,

2) przekroje hydrogeologiczne,

3) mapy poziomów wodonośnych, stwarzających zagrożenie wodne.

2. Do klasy A zagrożenia erupcyjnego zalicza się otwory wiertnicze i odwierty o anormalnie dużym zagrożeniu erupcyjnym oraz otwory wiercone w rejonach nierozpoznanych geologicznie i nieznanej charakterystyce złożowej.

3. Do klasy B zagrożenia erupcyjnego zalicza się otwory wiertnicze i odwierty w rejonach o znanej budowie geologicznej i znanej charakterystyce złożowej, gdy gradient ciśnienia złożowego nie przekracza 0,13 MPa/10 m.

2. Do pierwszej kategorii zalicza się te otwory i odwierty, z których możliwy wypływ siarkowodoru jest większy od 120 m³/min.

3. Do drugiej kategorii zalicza się te otwory i odwierty, z których możliwy wypływ siarkowodoru przekracza 18 m³/min, lecz nie jest większy niż 120 m³/min.

4. Do trzeciej kategorii zalicza się te otwory i odwierty, z których możliwy wypływ siarkowodoru przekracza 6 m³/min, lecz nie jest większy niż 18 m³/min.

5. Do czwartej kategorii zalicza się te otwory i odwierty, przy których istnieje możliwość wystąpienia zagrożenia toksycznego siarkowodorem o stężeniu powyżej 7 ppm, a maksymalny możliwy wypływ siarkowodoru nie przekracza 6 m³/min.

6. Kategorie zagrożenia siarkowodorowego, określone w ust. 2–5, odnoszą się do otworów i odwiertów w rejonach o znanej wydajności i koncentracji siarkowodoru.

1) dla otworów w wierceniu oraz dla odwiertów eksploatujących płyn złożowy przez rurki wydobywcze powinna być przyjęta największa możliwa wydajność wypływu siarkowodoru wydobywającego się z otworu przez ostatnią kolumnę rur okładzinowych podczas erupcji otwartej, przy przeciwciśnieniu na wylocie otworu równym ciśnieniu atmosferycznemu,

2) w rejonach nierozpoznanych, przy wierceniu otworów poszukiwawczych, wypływ siarkowodoru powinien być określony szacunkowo dla danej struktury geologicznej,

3) ustalenia szacunkowe, określone w pkt 2, powinny być skorygowane po opróbowaniu pierwszego od-wierconego otworu na danej strukturze.

2. Do pierwszej kategorii zagrożenia siarkowodorowego zalicza się te miejsca, w których przy normalnych warunkach pracy stężenie siarkowodoru w powietrzu nie przekracza wartości 7 ppm, ale istnieje możliwość okresowego wystąpienia zwiększonego stężenia w wyniku uszkodzeń instalacji lub urządzeń ochronnych.

3. Do drugiej kategorii zagrożenia siarkowodorowego zalicza się te miejsca, w których istnieje możliwość występowania siarkowodoru w powietrzu o stężeniu przekraczającym 7 ppm.

1) wyrobiska klasy A, w których środowisko pracy stwarza potencjalne narażenie otrzymania przez pracownika rocznej dawki skutecznej przekraczającej 6 mSv,

2) wyrobiska klasy B, w których środowisko pracy stwarza potencjalne narażenie otrzymania rocznej dawki skutecznej większej niż 1 mSv, lecz nieprzekraczającej 6 mSv.

1) stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu,

2) mocy dawki promieniowania gamma pochłoniętej w powietrzu,

3) stężenia izotopów radu w wodach,

4) aktywności właściwej izotopów radu w osadach.

2. Do kategorii A zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego 1 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy.

3. Do kategorii B zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego 2 lub 3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy.

4. Do kategorii C zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie stosowany filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego 1, 2 lub 3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy, nie zapewnia skutecznej ochrony pracowników.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji: K. Janik