Dziennik Ustaw - rok 2002 nr 58 poz. 537

Na podstawie art. 249 § 3 pkt 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 i Nr 160, poz. 1083, z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 60, poz. 701 i Nr 120, poz. 1268 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 111, poz. 1194) zarządza się, co następuje:

2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) oddziaływania penitencjarne – zespół stosowanych w zakładzie środków i metod zmierzających do wzbudzenia w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw,

2) grupa wychowawcza – wyodrębnioną poprzez miejsce zakwaterowania i wyznaczenie jej wychowawców grupę skazanych, wobec której prowadzone są oddziaływania penitencjarne,

3) podkultura przestępcza – występujące w środowisku przestępczym negatywne wzorce, normy i sposoby postępowania.

2. Oddziaływania penitencjarne prowadzi się w formie zindywidualizowanych działań dostosowanych do psychofizycznych właściwości skazanego, a także działań wobec grupy skazanych.

3. Zakres oddziaływań penitencjarnych wobec skazanych zależy od systemu wykonywania kary pozbawienia wolności oraz od rodzaju i typu zakładu.

2. Prowadzenie oddziaływań w zakładzie koordynuje dział penitencjarny.

3. Wychowawca prowadzi oddziaływania w powierzonej mu grupie wychowawczej.

4. Funkcjonariusze i pracownicy zakładu prowadzą oddziaływania w zakresie wynikającym z powierzonych im zadań.

2. Kształtowanie relacji, o których mowa w ust. 1, odbywa się przede wszystkim poprzez:

1) poznawanie i kształtowanie środowiska skazanych,

2) tworzenie właściwych relacji pomiędzy funkcjonariuszami, pracownikami i innymi osobami prowadzącymi oddziaływania,

3) tworzenie właściwych relacji pomiędzy osobami, o których mowa w pkt 2, a skazanymi,

4) dobór środków i metod oddziaływania wobec skazanych, stosownie do ich właściwości psychofizycznych.

1) ról społecznych pełnionych przez skazanych w zakładzie,

2) struktur, procesów grupowych i ich przemian,

3) zagrożeń dla prawidłowego przebiegu oddziaływania penitencjarnego i bezpieczeństwa zakładu.

1) wzajemnej demoralizacji skazanych,

2) negatywnym przejawom podkultury przestępczej,

3) występowaniu zachowań agresywnych wśród skazanych,

4) samoagresji skazanych,

5) różnym rodzajom uzależnień.

2. Prowadzenie oddziaływań penitencjarnych polega zwłaszcza na:

1) kierowaniu skazanych do właściwego systemu wykonywania kary,

2) kierowaniu skazanych do właściwych zakładów, a także do odpowiednich oddziałów w zakładach,

3) odpowiednim rozmieszczaniu skazanych w miejscach zakwaterowania, pracy i nauki,

4) organizowaniu grup wychowawczych,

5) właściwym doborze grup wychowawczych do organizowanych zajęć,

6) wyznaczaniu starszych cel,

7) umożliwianiu tworzenia zespołów skazanych,

8) wizytacji cel mieszkalnych, miejsc pracy i nauki skazanych,

9) egzekwowaniu realizacji przez skazanych obowiązków wynikających z Kodeksu karnego wykonawczego,

10) utrzymywaniu ze skazanymi stałych kontaktów wychowawczych i motywowaniu ich do realizacji zadań określonych w indywidualnym programie oddziaływania lub w indywidualnym programie terapeutycznym,

11) organizowaniu zajęć wzbudzających pożądaną aktywność skazanych,

12) wdrażaniu skazanych do kształtowania poczucia odpowiedzialności, samokontroli i samodyscypliny,

13) inspirowaniu kontaktów skazanych z osobami najbliższymi,

14) podawaniu, w uzasadnionych przypadkach, do wiadomości innych skazanych, decyzji dyrektora lub decyzji albo opinii komisji penitencjarnej, w szczególności wtedy, gdy są one wynikiem szczególnych osiągnięć i społecznie pożądanych postaw lub rażąco negatywnych zachowań,

15) stwarzaniu warunków sprzyjających utrzymywaniu pozytywnych stosunków międzyludzkich,

16) stwarzaniu warunków sprzyjających zwracaniu się skazanych do przedstawicieli administracji zakładu z osobistymi prośbami, skargami, wnioskami i problemami,

17) wskazywaniu społecznie akceptowanych sposobów rozwiązywania sytuacji konfliktowych,

18) udzielaniu pomocy skazanym w sytuacjach konfliktowych,

19) łagodzeniu antagonizmów i zapobieganiu występowaniu wzajemnych szykan w środowisku skazanych.

1) danych osobowych skazanego,

2) informacji dotyczących życia rodzinnego skazanego,

3) kontaktów społecznych skazanego,

4) przyczyn i okoliczności popełnienia przez skazanego przestępstwa,

5) uprzedniej karalności,

6) stopnia podatności skazanego na wpływy podkultury przestępczej,

7) zachowań wskazujących na możliwość występowania zaburzeń psychicznych albo uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych,

8) umiejętności przystosowania się skazanego do warunków i wymagań zakładu,

9) wyników badań psychologicznych, a także psychiatrycznych.

2. Badania osobopoznawcze realizuje się w szczególności poprzez:

1) wywiad ze skazanym,

2) rozmowy ze skazanym,

3) obserwację zachowań skazanego,

4) wykorzystanie wyników badań psychologicznych,

5) analizę dokumentów dotyczących skazanego, w tym wywiadu środowiskowego, w przypadku zlecenia jego wykonania, oraz informacji dotyczących osoby skazanego przesłanych przez sąd,

6) rozmowy i korespondencję z rodziną i innymi osobami bliskimi skazanemu,

7) zapoznawanie się z treścią korespondencji skazanego, jeżeli podlega ona nadzorowi lub cenzurze.

3. Prowadzenie badań osobopoznawczych dokumentuje się poprzez wskazanie zastosowanych metod badania oraz zapis uzyskanych informacji dotyczących skazanego.

2. Dobór metod badawczych i ich zakres ustala psycholog.

3. Badanie, o którym mowa w ust. 1, kończy się orzeczeniem psychologiczno-penitencjarnym lub opinią psychologiczną; zakres opinii jest uzależniony od okoliczności skutkującej potrzebą badania.

1) młodocianemu, któremu do końca kary pozbawienia wolności pozostał co najmniej rok,

2) sprawiającemu trudności wychowawcze, przede wszystkim takiemu, którego zachowanie wskazuje na poważny stopień demoralizacji, zaburzenia psychiczne albo szczególny brak umiejętności przystosowania się do warunków i wymagań zakładu,

3) co do którego zachodzi podejrzenie konieczności stosowania oddziaływań w warunkach oddziału terapeutycznego dla skazanych z zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo,

4) na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a także na karę 25 lat pozbawienia wolności, po orzeczeniu prawomocnego wyroku.

1) przed sporządzeniem wniosku o skierowanie do odbywania kary pozbawienia wolności w oddziale terapeutycznym dla skazanych uzależnionych od alkoholu albo środków odurzających lub substancji psychotropowych,

2) przed przedstawieniem komisji penitencjarnej wniosku o skierowanie skazanego do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym poza oddziałem terapeutycznym,

3) na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a także na karę 25 lat pozbawienia wolności przed podjęciem decyzji przez komisję penitencjarną o skierowaniu do zakładu typu półotwartego, a także przed udzieleniem pierwszej przepustki lub zezwolenia, o którym mowa w art. 91 pkt 3–4, art. 92 pkt 3–5, art. 131 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego,

4) przed podjęciem decyzji o złożeniu wniosku, do sądu opiekuńczego, o zgodę na oddzielenie dziecka od matki odbywającej karę pozbawienia wolności, przebywającej z dzieckiem w domu dla matki i dziecka, lub o przedłużenie albo skrócenie okresu przebywania dziecka z matką,

5) przed podjęciem decyzji o złożeniu wniosku, do sądu penitencjarnego, o wydanie orzeczenia o objęciu skazanego, u którego stwierdzono uzależnienie od alkoholu albo środków odurzających lub substancji psychotropowych, leczeniem lub rehabilitacją,

6) przed podjęciem decyzji o złożeniu wniosku, do sądu penitencjarnego, o wydanie orzeczenia o obciążeniu skazanego kosztami związanymi z leczeniem spowodowanego u siebie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,

7) przed wymierzeniem skazanemu kary dyscyplinarnej umieszczenia w celi izolacyjnej oraz po dokonaniu przez psychologa kontroli, o której mowa w art. 148 § 3 Kodeksu karnego wykonawczego.

2. Opinie psychologiczne można sporządzać również:

1) przed podjęciem decyzji o udziale skazanego, odbywającego karę w zakładzie typu półotwartego, w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu,

2) przed podjęciem decyzji o skierowaniu lub wycofaniu skazanego z nauczania, a także w wypadku wystąpienia trudności w nauczaniu,

3) w wypadku aktualizowania indywidualnego programu oddziaływania,

4) w wypadku zaburzeń zachowania skazanego, a w szczególności przy występowaniu:

a) stanów depresyjnych,

b) zachowania agresywnego lub tendencji do samoagresji,

c) tendencji samobójczych,

d) upośledzenia sprawności intelektualnej,

e) znacznych trudności w kontaktach międzyludzkich, szczególnie skłonności do dominacji lub podporządkowania, zaburzających atmosferę wychowawczą.

3. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się w przypadku kierowania skazanego do dalszego odbywania kary w systemie terapeutycznym, po wycofaniu z oddziału terapeutycznego.

2. Oddziaływania wobec skazanych w systemie terapeutycznym, prowadzone poza oddziałem terapeutycznym, określone są w opracowanych dla nich indywidualnych programach terapeutycznych, a w oddziale terapeutycznym – ponadto w programie tego oddziału.

3. W systemie zwykłym zakres stosowanych oddziaływań wyznaczają podstawowe uprawnienia skazanego.

1) wynikach badań osobopoznawczych, o których mowa w § 9,

2) analizie treści zapisów z rozmów przeprowadzonych ze skazanym oraz innych notatek dotyczących jego osoby.

2. Indywidualny program oddziaływania poprzedza się opracowaniem diagnozy zawierającej:

1) opis i wyjaśnienie przyczyn nieprzestrzegania przez skazanego norm prawnych lub niedostosowania społecznego,

2) opis funkcjonowania skazanego w kontaktach społecznych,

3) opis podstawowych problemów skazanego.

3. Opracowując indywidualny program oddziaływania, należy:

1) określić zakres prowadzonych oddziaływań,

2) określić cele oddziaływań, możliwe do realizacji w warunkach zakładu, oraz wynikające z nich szczegółowe zadania nałożone na skazanego, wraz z terminami ich realizacji,

3) ustalić kryteria wywiązywania się skazanego z zadań określonych w indywidualnym programie oddziaływania.

4. Indywidualny program oddziaływania aktualizuje się w zależności od potrzeb wynikających z oceny postępów skazanego w realizacji programu.

5. Projekt indywidualnego programu oddziaływania, w przypadku pierwszej decyzji klasyfikacyjnej, może ograniczać się do określenia przewidywanego zakresu stosowanych środków oddziaływania.

6. Indywidualny program oddziaływania opracowuje się niezwłocznie, po zgromadzeniu materiałów określonych w ust. 1, jednak nie później niż w ciągu 30 dni od osadzenia skazanego w zakładzie.

7. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio w przypadku konieczności pozostawania skazanego w areszcie śledczym po dokonaniu klasyfikacji.

1) dla skazanych z zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo,

2) dla skazanych uzależnionych od alkoholu,

3) dla skazanych uzależnionych od środków odurzających lub substancji psychotropowych,

4) dla skazanych niepełnosprawnych fizycznie.

1) zaburzeń psychicznych lub upośledzenia umysłowego i związanej z tym konieczności stosowania oddziaływania specjalistycznego – wniosek o skierowanie do właściwego oddziału terapeutycznego zawiera się w orzeczeniu psychologiczno-penitencjarnym,

2) uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych –wniosek o skierowanie do właściwego oddziału terapeutycznego sporządza psychiatra, lub psycholog po konsultacji z lekarzem,

3) niepełnosprawności fizycznej, wymagającej opieki lekarskiej lub rehabilitacyjnej – wniosek o skierowanie do odpowiedniego oddziału terapeutycznego sporządza lekarz.

1) indywidualne i grupowe metody oddziaływań terapeutycznych,

2) nadrzędność oddziaływań terapeutycznych nad pozostałymi oddziaływaniami penitencjarnymi,

3) integrację oddziaływań terapeutycznych z innymi oddziaływaniami prowadzonymi w zakładzie.

2. Zakres i sposób stosowania metod, o których mowa w ust. 1, ustala zespół terapeutyczny.

1) założenia merytoryczne i organizacyjne oraz szczegółowe cele programu,

2) metody i techniki oddziaływania,

3) harmonogram realizacji i czas trwania programu,

4) określenie sposobów pomiaru efektów oraz kryteriów realizacji celów programu.

2. Programy, o których mowa w ust. 1, zatwierdza Dyrektor Generalny Służby Więziennej.

1) opis przyczyn zaburzeń,

2) opis zaburzeń w zakresie procesów poznawczych, emocjonalnych i w zachowaniu,

3) charakterystykę aktualnego stanu psychofizycznego,

4) opis problemu stanowiącego podstawę skierowania do systemu terapeutycznego,

5) opis indywidualnych problemów skazanego,

6) ocenę motywacji do uczestnictwa w realizacji indywidualnego programu terapeutycznego,

7) wskazanie pozytywnych cech osobowości i zachowania skazanego.

2. Opracowując indywidualny program terapeutyczny, należy określić:

1) zakres prowadzonych oddziaływań,

2) cele oddziaływań, możliwe do realizacji w warunkach oddziału terapeutycznego lub poza tym oddziałem, uwzględniające właściwości skazanego,

3) metody oddziaływań specjalistycznych,

4) kryteria realizacji indywidualnego programu terapeutycznego.

3. Program, o którym mowa w ust. 2, opracowuje:

1) zespół terapeutyczny w oddziale terapeutycznym,

2) specjalistycznie przygotowany personel poza oddziałem terapeutycznym.

4. Opracowanie indywidualnego programu terapeutycznego następuje w miarę możliwości przy udziale skazanego.

5. Indywidualny program terapeutyczny aktualizuje się w zależności od potrzeb.

2. Prowadzenie grupowych oddziaływań terapeutycznych realizuje się w systemie terapeutycznym poza oddziałem terapeutycznym w przypadku, gdy zalecono uczestnictwo w takich zajęciach w stosunku do odpowiedniej liczby skazanych przebywających w zakładzie.

2. Skazanych przejawiających skłonności do dokonywania aktów samoagresji obejmuje się oddziaływaniem profilaktycznym.

3. Oddziaływanie profilaktyczne polega zwłaszcza na:

1) umieszczeniu skazanego wśród osób niewykazujących skłonności do takich zachowań,

2) określeniu przez psychologa indywidualnych mechanizmów samoagresji skazanego i opracowaniu odpowiednich zaleceń do prowadzonego wobec skazanego oddziaływania,

3) wyjaśnianiu szkodliwości oraz uświadamianiu nieracjonalności takich zachowań i wskazywaniu społecznie akceptowanych, skutecznych sposobów osiągania zamierzonych celów,

4) informowaniu skazanych o skutkach dokonywania samoagresji, o których mowa w art. 119 Kodeksu karnego wykonawczego.

2. Skazanego zakwalifikowanego jako niebezpiecznego poddaje się ponadto oddziaływaniom służącym w szczególności zmniejszaniu napięć emocjonalnych, a także ograniczaniu tendencji do zachowań agresywnych i samoagresywnych.

2. Prognozę kryminologiczno-społeczna sporządza się przed zaopiniowaniem:

1) wniosku o udzielenie nagrody, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub 8 Kodeksu karnego wykonawczego,

2) przepustki, o której mowa w art. 91 pkt 7 lub art. 92 pkt 9 Kodeksu karnego wykonawczego,

3) zezwolenia, o którym mowa w art. 141 § 4 Kodeksu karnego wykonawczego,

4) zezwolenia, o którym mowa w art, 165 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego,

3. Prognozę, o której mowa w ust. 1, sporządza się również skazanemu, który nabył uprawnienie do warunkowego przedterminowego zwolnienia lub złożył wniosek o udzielenie przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności.

4. Jeżeli skazany korzysta z przepustek lub zezwoleń, prognozę kryminologiczno-społeczna sporządza się nie rzadziej niż co 6 miesięcy.

5. Prognoza kryminologiczno-społeczna podlega aktualizacji, w szczególności wtedy, gdy:

1) skazany nadużył zaufania w trakcie korzystania z przepustek lub zezwoleń,

2) zaszły zmiany w zachowaniu skazanego lub jego sytuacji prawnej albo rodzinnej.

1) środowisko rodzinne,

2) cechy osobowości, wraz z uwzględnieniem stopnia samodyscypliny oraz skłonności do używania przemocy,

3) problem alkoholowy skazanego albo uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych,

4) przebyte leczenie odwykowe, a także motywację do zachowania abstynencji,

5) drogę wykolejenia społecznego, wraz z określeniem stopnia demoralizacji,

6) rodzaj przestępstwa, za które skazany odbywa karę pozbawienia wolności,

7) zachowanie podczas uprzednio odbywanych kar, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu wykorzystywania zezwoleń na opuszczenia zakładu,

8) środowisko, w którym przebywać będzie skazany w trakcie korzystania z przepustki lub zezwolenia.

2. Dokumentowanie oddziaływań penitencjarnych może odbywać się także w systemie informatycznym, o ile system ten spełnia wymogi ochrony danych osobowych.

2. W odniesieniu do ukaranych nie stosuje się przepisów § 11, § 12 ust. 1 pkt 1–5, ust. 2 pkt 1–3, ust. 3, § 25 ust. 2 pkt 1–2.

Minister Sprawiedliwości: B. Piwnik

Załącznik do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 16 kwietnia 2002 r. (poz. 537)