Dziennik Ustaw - rok 1997 nr 21 poz. 111

Na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 oraz z 1996 r. Nr 100, poz. 465, Nr 106, poz. 496 i Nr 146, poz. 680) zarządza się, co następuje:

2. Przepisy rozporządzenia stosuje się przy budowie, odbudowie i rozbudowie obiektów budowlanych gospodarki wodnej.

3. Przepisy rozporządzenia mają zastosowanie do obiektów budowlanych podstawowych melioracji wodnych w rozumieniu przepisów prawa wodnego.

1) budowli hydrotechnicznej – rozumie się przez to budowle, wraz z urządzeniami i instalacjami technicznymi z nimi związanymi, służące gospodarce wodnej oraz kształtowaniu zasobów wodnych i korzystaniu z nich, a w szczególności: zapory ziemne i betonowe, jazy, upusty, przelewy i spusty, śluzy żeglugowe, wały przeciwpowodziowe, przepusty, śluzy wałowe i mnichy, siłownie i elektrownie wodne, ujęcia śródlądowych wód powierzchniowych, wyloty ścieków, czasze zbiorników wodnych, wraz ze zboczami i skarpami, pompownie, kanały, sztolnie, rurociągi hydrotechniczne, syfony, lewary, akwedukty, stopnie wodne i progi, budowle regulacyjne na rzekach i potokach, grodze, nadpoziomowe stawy gromadzące substancje płynne i półpłynne, porty, baseny, zimowiska, pirsy, mola, nabrzeża, bulwary, pochylnie i falochrony na wodach śródlądowych, przepławki dla ryb, w tym łososiowatych,

2) budowli piętrzącej – rozumie się przez to każdą budowlę umożliwiającą stałe lub okresowe utrzymanie wzniesionego ponad przyległy teren lub akwen zwierciadła wody bądź substancji płynnej lub półpłynnej,

3) wysokości piętrzenia budowli hydrotechnicznej – rozumie się przez ta różnicę rzędnej maksymalnego poziomu piętrzenia i rzędnej zwierciadła wody dolnej, odpowiadającej przepływowi średniemu niskiemu; w przypadku prognozowanej erozji dna rzeki lub kanału należy uwzględnić również tę erozję; gdy budowla nie styka się z dolną wodą, przyjmuje się odpowiednio najniższą rzędną bezpośrednio przyległego terenu naturalnego lub uformowanego sztucznie,

4) normalnym poziomie piętrzenia (NPP) – rozumie się przez to najwyższy eksploatacyjny poziom zwierciadła wody w okresach poza wezbraniami:

a) dla budowli hydrotechnicznych piętrzących wody okresowo (np. wały przeciwpowodziowe) za normalny poziom piętrzenia przyjmuje się poziom wody przy przepływie miarodajnym,

b) dla budowli hydrotechnicznych znajdujących się w zasięgu cofki budowli piętrzącej za normalny paziom piętrzenia przyjmuje się położenie zwierciadła wody wynikające z krzywej cofkowej ustalonej dla NPP i średniorocznego przepływu wody,

5) maksymalnym poziomie piętrzenia (Max PP) – rozumie się przez to najwyższe położenie zwierciadła spiętrzonej wody w okresie użytkowania,

6) minimalnym poziomie piętrzenia (Min PP) – rozumie się przez to najniższe położenie zwierciadła spiętrzonej wody w okresie użytkowania; przy ustalaniu tego poziomu nie uwzględnia się okresowo niższych piętrzeń, spowodowanych np. względami bezpieczeństwa, potrzebą przeprowadzenia przeglądów i remontów lub trudnościami zaopatrzenia odbiorców w wodę,

7) podstawowym układzie obciążeń budowli piętrzącej – rozumie się przez to obciążenia występujące przy pełnej sprawności jej urządzeń i maksymalnym poziomie piętrzenia dla zbiorników retencyjnych lub poziomie piętrzenia przy miarodajnym przepływie wezbraniowym Q_m, określonym w § 56, a jeżeli poziom ten jest niższy od NPP – przy normalnym poziomie piętrzenia,

8) przepływie średnim niskim – rozumie się przez to wartość średnią arytmetyczną obliczoną z minimalnych rocznych przepływów,

9) miarodajnym maksymalnym wezbraniu – rozumie się przez to największy przepływ, jaki może się zdarzyć w określonych warunkach fizyczno-geograficznych,

10) maksymalnym przepływie budowlanym – rozumie się przez to największy przepływ, który nie powoduje przelania się przez koronę budowli tymczasowych lub przerwania tych budowli,

11) obciążeniach wyjątkowych – rozumie się przez to obciążenia występujące, gdy poziom piętrzenia przekracza poziom piętrzenia określony w pkt 5 lub gdy z powodu niesprawności urządzeń upustowych lub zdarzeń losowych występują mniej korzystne warunki pracy budowli niż dla podstawowego układu obciążeń,

12) obciążeniu charakterystycznym – rozumie się przez to obciążenia w postaci sił zewnętrznych lub oddziaływań wywołanych wpływem temperatury, skurczu, osiadania,

13) konstrukcji z betonu słabo zbrojonego – rozumie się przez to konstrukcję, w której procent zbrojenia jest mniejszy od minimalnego procentu zbrojenia konstrukcji żelbetowych,

14) gruntach antropogenicznych – rozumie się przez to grunty sztuczne powstałe w wyniku działalności człowieka,

15) substancjach płynnych lub półpłynnych – rozumie się przez to substancje ciekłe lub półciekłe, zmieszane z wodą, powstałe przy eksploatacji kopalń, elektrowni i innych zakładów przemysłowych.

2. Próby należy przeprowadzać według określonego w dokumentacji budowy sposobu obciążenia oraz zakresu niezbędnych obserwacji i pomiarów kontrolnych, z zastrzeżeniem ust 3 i 4.

3. Próbne obciążenie wodą zbiorników wodnych, z wyjątkiem składowisk substancji płynnych i półpłynnych oraz wałów przeciwpowodziowych, należy przeprowadzić przy napełnieniu do normalnego poziomu piętrzenia.

4. Dla budowli klasy I i II należy opracować plan ewakuacji ludzi i mienia na wypadek wystąpienia katastrofy.

1) wszystkie urządzenia z zamknięciami i napędami gwarantują swobodne manewrowanie, zapewniona jest możliwość dojazdu do budowli oraz niezbędna łączność telefoniczna i radiowa,

2) zrealizowano przedsięwzięcia wymagane w § 27,

3) zainstalowano i przekazano do użytku urządzenia kontrolno-pomiarowe budowli i przyległych terenów,

4) przygotowano do zalewu i odebrano czaszę zbiornika,

5) skompletowano pełną dokumentację techniczną i powykonawczą, wraz z instrukcją eksploatacyjną i instrukcją próbnego obciążenia.

1) zapewniały zgodność z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz wymogami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,

2) zapewniały optymalizację kryteriów gospodarczych, społecznych, ekologicznych i innych,

3) ograniczały skutki ewentualnej awarii lub katastrofy,

4) harmonizowały z istniejącym krajobrazem, przy uwzględnieniu regionalnych cech budownictwa,

5) zapewniały wykonanie niezbędnych badań geologiczno-inżynierskich,

6) zapewniały realizację warunków zawartych w pozwoleniu wodnoprawnym.

2. Jeżeli budowla hydrotechniczna spełnia również funkcję obiektu komunikacyjnego, przy jej projektowaniu i wykonaniu stosuje się przepisy dotyczące budownictwa transportowego.

2. Przy gruntach rozmywalnych lub elektrowni wodnej należy przewidzieć stabilizację dna kanału odpływowego lub rzeki przez budowę progu o stałym przelewie lub budowlę piętrzącą położoną poniżej.

3. Dolne stanowisko budowli hydrotechnicznej powinno być zasilane przepływem nie mniejszym od przepływu biologicznego.

2. Dla budowli hydrotechnicznej o wysokości piętrzenia przekraczającej 2,0 m lub gromadzącej więcej niż 200 000 m³ wody powinno się określić przebieg i zasięg fali wezbraniowej, wywołanej zniszczeniem lub uszkodzeniem tej budowli.

3. Dla dolin i obszarów, na których fala wezbraniowa, wywołana zniszczeniem lub uszkodzeniem budowli hydrotechnicznej, może spowodować zagrożenie życia lub straty w środowisku naturalnym, kulturze oraz infrastrukturze technicznej, należy:

1) zainstalować systemy ostrzegawcze, sygnalizujące niebezpieczeństwo wtargnięcia fali wezbraniowej,

2) wykonać zabezpieczenia w postaci obwałowań, nasypów-schronisk chroniących ludność, przemysł i dobra kultury albo dokonać przemieszczeń zakładów, dróg, linii energetycznych,

3) wskazać istniejące lub wybudować nowe drogi ewakuacyjne oraz opracować plany działań w razie katastrofy, w tym ewakuacji, akcji ratowniczych.

2. Do budowli hydrotechnicznych tymczasowych zalicza się:

1) budowle hydrotechniczne, których zadaniem jest, bez względu na okres ich użytkowania, umożliwienie budowy, renowacji lub napraw innych budowli hydrotechnicznych,

2) budowle hydrotechniczne, których przewidywany czas użytkowania nie przekracza 5 lat.

3. Do stałych budowli hydrotechnicznych zalicza się inne niż określone w ust. 2.

1) budowle główne, utrzymujące piętrzenie, od których stanu zależy osiągnięcie zamierzonych efektów technicznych i gospodarczych;

2) budowle drugorzędne, nie utrzymujące piętrzenia, których awaria, uszkodzenie, remont lub okresowe wyłączenie nie powodują ani zagrożenia bezpieczeństwa budowli głównej lub ograniczenia skuteczności jej działania, ani zagrożenia dla terenów i środowiska, znajdujących się w zasięgu spiętrzenia budowli głównej, jak kierownice i wały rozdzielcze, konstrukcje chroniące przed działaniem lodu, odbojnice, kładki służbowe nie obciążone urządzeniami zamknięć upustów i ich mechanizmami wyciągowymi.

1) przepływów obliczeniowych,

2) współczynników przyjmowanych w obliczeniach statycznych,

3) bezpiecznych wzniesień koron budowli, brzegów nad określonym położeniem zwierciadła wody i poziomami wtaczania się fal,

4) wyposażenia w urządzenia technicznej kontroli budowli,

5) zakresu wymaganych studiów przedprojektowych i projektowych, w tym badań modelowych,

6) wyposażenia upustów.

2. Gdy budowla główna zaliczona jest do klasy IV, również budowlę drugorzędną zalicza się do tej klasy.

2. Budowlę hydrotechniczną tymczasową w sytuacji określonej w ust. 1 zalicza się do klasy nie wyższej niż III.

KLASYFIKACJA GŁÓWNYCH BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Tabela 1

2. Wartości współczynnika g_n przyjmuje się:

1) dla budowli hydrotechnicznych, których awaria może spowodować przerwanie obiektu piętrzącego i powstanie fali nagłego opróżnienia – z tabeli 2,

2) dla budowli, których awaria nie powoduje skutków określonych w pkt 1 – z tabeli 2 przy założeniu, że budowla jest o klasę niższa od ustalonej w klasyfikacji.

3. W każdym przypadku powinien być spełniony warunek g_n ≥ 1,10.

4. Dla rzek granicznych współczynnik g_n należy ustalać indywidualnie dla każdej budowli hydrotechnicznej, uzgadniając go z odpowiednimi służbami sąsiadującego kraju; przepisów ust. 1–3 nie stosuje się.

Tabela 2

g_Lc = 1,0 – dla podstawowego układu obciążeń (§ 4 pkt 7),

g_Lc = 0,9 – dla wyjątkowego układu obciążeń (§ 4 pkt 11),

g_lc = 0'9 – dla obciążeń występujących w czasie budowy.

1) przekroczenia obliczeniowego oporu granicznego podłoża gruntowego lub naprężeń dopuszczalnych,

2) poślizgu po podłożu lub w podłożu,

3) przekroczenia dopuszczalnych wartości osiadań i różnicy osiadań oraz przechylenia,

4) wypłynięcia,

5) przebicia hydraulicznego i sufozji gruntu podłoża i przyczółków,

6) naprężenia w podłożu, wywołanego obciążeniami od budowli, wraz z obciążeniami powstałymi od spiętrzenia wody.

1) przekroczenia obliczeniowego oporu granicznego podłoża gruntowego lub naprężeń dopuszczalnych,

2) przesunięcia, poślizgu po podłożu i w podłożu,

3) obrotu,

4) wystąpienia naprężeń rozciągających od strony odwodnej,

5) wystąpienia nadmiernych ciśnień filtracyjnych i wyporu w podstawie budowli oraz w podłożu,

6) przebić hydraulicznych w szczelinach podłoża skalnego i przyczółków.

1) stateczności skarp,

2) gradientów ciśnień filtracyjnych i możliwości przebicia lub sufozji,

3) wartości ciśnienia spływowego,

4) chłonności, wydajności drenaży,

5) wartości osiadań korpusu i podłoża budowli, w tym wartości naprężeń w korpusie i podłożu,

6) niebezpieczeństwa wystąpienia przesunięcia, poślizgu po podłożu i w podłożu,

7) niebezpieczeństwa wyparcia słabego gruntu spod nasypu.

E_dest ≤ m * E_stab

gdzie:

E_stab – efekty obliczeniowe oddziaływania stabilizującego, którymi są:

– obliczeniowy opór graniczny podłoża gruntowego,

– suma rzutów na płaszczyznę ścięcia wszystkich sił od obciążeń obliczeniowych, przeciwdziałających przesunięciu,

– moment wszystkich sił obliczeniowych, przeciwdziałających obrotowi,

E_dest – efekty obliczeniowe oddziaływania destabilizującego, którymi są odpowiednio:

– wartość obciążenia obliczeniowego przekazywanego przez fundament na podłoże gruntowe,

– obliczeniowa wartość składowej stycznej wszystkich obciążeń powodujących przesunięcie w płaszczyźnie ścięcia,

– moment wszystkich sił obliczeniowych powodujących obrót,

m – współczynnik zależny od rodzaju sprawdzanego warunku stateczności, rodzaju konstrukcji i przyjętej metody obliczeń konstrukcji.

2. Jeżeli Polskie Normy nie stanowią inaczej, współczynniki korekcyjne m należy przyjmować:

1) przy sprawdzeniu przekroczenia obliczeniowego oporu granicznego podłoża gruntowego i nośności gruntu:

a) gdy stosuje się rozwiązanie teorii granicznych stanów naprężeń, m = 0,9,

b) przy przybliżonych metodach oznaczania parametrów gruntu m = 0,8,

2) przy sprawdzeniu poślizgu po podłożu m = 0,8,

3) przy sprawdzeniu poślizgu w podłożu:

a) gdy przyjmuje się kołowe linie poślizgu w gruncie, m = 0,8,

b) gdy stosuje się inne, bardziej uproszczone metody obliczeń, m = 0,7,

4) przy sprawdzeniu stateczności na obrót m = 0,8.

gdzie:

x – odległość położenia wypadkowej od środka przekroju,

b – szerokość przekroju (podstawy).

2. Dla obciążeń charakterystycznych wypadkowa powinna mieścić się w rdzeniu przekroju, spełniając warunek lxI ≤ 1/6 b.

3. Obciążeniem charakterystycznym jest obciążenie w postaci sił zewnętrznych lub oddziaływań wywołanych wpływami temperatury, skurczu, osiadania podpór; wartości obciążeń charakterystycznych należy przyjmować według Polskich Norm.

4. Obciążenie obliczeniowe równe jest iloczynowi obciążenia charakterystycznego i współczynników obciążenia g_f, współczynnika konsekwencji zniszczenia g_n oraz współczynnika układu obciążeń g_Lc.

Tabela 3

1,1 – dla podstawowego układu obciążeń,

1,05 – dla wyjątkowego układu obciążeń.

g_n * I_rzecz ≤ I_kr

2. W wartości l_rzecz należy uwzględniać procesy filtracji ustalonej i nie ustalonej, wywoływanej wahaniami stanów wody oraz procesami konsolidacji w gruntach spoistych.

3. Wartości l_kr dla budowli hydrotechnicznych klasy I i II należy przyjmować na podstawie badań laboratoryjnych gruntu, a dla budowli pozostałych klas wartości l_kr można przyjmować na podstawie opublikowanych wyników badań i analiz naukowo technicznych.

2. Ustalając obciążenia obliczeniowe, oprócz współczynników obciążenia g_f, należy uwzględniać współczynnik konsekwencji zniszczenia g_n i współczynnik układu obciążeń g_Lcj.

3. Współczynnik korekcyjny m zależny od stosowanej metody obliczeniowej stateczności skarpy, stopnia rozpoznania warunków geotechnicznych, ilości przeanalizowanych linii poślizgu i warunków pracy budowli należy przyjmować:

1) dla obliczeń stateczności skarpy, uwzględniających obciążenia obliczeniowe oraz obliczeniowe parametry gruntu: m = 0,9 ÷ 0,75,

2) dla obciążeń charakterystycznych i charakterystycznych parametrów gruntu w zależności od klas budowli określonych w tabeli 4.

Tabela 4

*⁾ Większe wartości współczynników korekcyjnych m należy przyjmować w przypadku szczegółowego rozpoznania warunków geotechnicznych i przeanalizowania wielu linii poślizgu; mniejsze wartości współczynników korekcyjnych m należy przyjmować w przypadku obliczeń uproszczonych, słabego rozpoznania warunków geotechnicznych i trudnych warunków eksploatacji budowli.

1) miarodajnego wezbrania obliczeniowego o przepływie maksymalnym, zwanym dalej „Q_m”, o określonym prawdopodobieństwie pojawiania się (przewyższenia),

2) kontrolnego, największego możliwego wezbrania obliczeniowego o przepływie maksymalnym, zwanym dalej „Q_k”, o określonym prawdopodobieństwie pojawiania się (przewyższenia), lub określonego na podstawie analizy warunków kształtowania się fali powodziowej w zlewni, metodami genetycznymi WMW,

3) największego obliczeniowego, miarodajnego stanu wody „H_m” w czasie wezbrania.

2. Obliczenie przepływu kontrolnego, o którym mowa w ust. 1, można przeprowadzić przez dodanie do Q_{max p%}, określonego w tabeli 5, średniego błędu oszacowania przy tα = 1 i poziomie ufności równym 0,84; do wymiarowania budowli za przepływ kontrolny należy przyjąć wartość Q_{max p%} + σ * (Q_{max p%}) lub WMW.

3. Na podstawie analizy warunków miejscowych, przy ocenie, że zniszczenie budowli hydrotechnicznej wywoła katastrofalne skutki na terenach leżących poniżej, obliczenia przepływu kontrolnego należy dodatkowo dokonać w oparciu o metody genetyczne WMW.

2. W przypadku braku analizy, o której mowa w ust. 1, za maksymalny przepływ budowlany należy przyjąć przepływ o prawdopodobieństwie pojawiania się (przewyższenia), podany w tabeli 6, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Prawdopodobieństwo pojawiania się (przewyższenia), podane w tabeli 6, zmniejsza się, gdy przerwanie lub zniszczenie tymczasowych budowli hydrotechnicznych może spowodować znaczne szkody na obszarach znajdujących się poniżej realizowanej budowli hydrotechnicznej.

PRAWDOPODOBIEŃSTWO POJAWIANIA SIĘ (PRZEWYŻSZENIA) PRZEPŁYWÓW MIARODAJNYCH I KONTROLNYCH DLA STAŁYCH BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Tabela 5

UWAGI:

1) Do lp. 1 zalicza się wszystkie budowle hydrotechniczne ziemne na podłożu łatwo rozmywaInym, zbudowanym z gruntów nieskalistych, rumoszu skalnego lub miękkich skał.

2) Dla obwałowań chroniących użytki zielone, zaliczanych według tabeli 1 do klasy IV, dopuszcza się jako wodę miarodajną przepływ Q_m o prawdopodobieństwie p ≥ 10%, a jako wodę kontrolną – przepływ Q_k o prawdopodobieństwie p = 10%.

PRAWDOPODOBIEŃSTWO POJAWIANIA SIĘ (PRZEWYŻSZENIA)
MAKSYMALNYCH PRZEPŁYWÓW BUDOWLANYCH
DLA TYMCZASOWYCH BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Tabela 6

Patrz uwagi pod tabelą 5.

2. W normalnych warunkach eksploatacji należy przyjmować maksymalny poziom wód dla budowli hydrotechnicznych zbiorników retencyjnych, a dla pozostałych budowli hydrotechnicznych – maksymalny poziom wód przy miarodajnym przepływie wezbraniowym. W obu przypadkach należy uwzględnić spiętrzenie wywołane falowaniem.

3. W wyjątkowych warunkach eksploatacji należy przyjmować dla budowli hydrotechnicznych zbiorników retencyjnych poziom wód przy przejściu miarodajnego przepływu wezbraniowego i nieczynnym jednym przewodzie spustowym, a dla pozostałych budowli hydrotechnicznych – poziom wód przy przepływie kontrolnym oraz obliczony najwyższy stan wody.

4. Dla budowli tymczasowych należy przyjmować poziomy wód odpowiadające przepływowi budowlanemu określonemu w § 58–60.

BEZPIECZNE WZNIESIENIE KORONY STAŁYCH BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH

Tabela 7

2. Korona ziemnej budowli hydrotechnicznej, zaopatrzona w szczelny parapet, powinna być wzniesiona nad maksymalny i normalny poziom piętrzenia wód i poziom wód wywołany miarodajnym wezbraniem co najmniej o 0,4 m i nie może być niższa niż poziom wód w wyjątkowych warunkach eksploatacji.

3. Parapet na koronie zapory ziemnej powinien być zabezpieczony przed podmywaniem i utratą stateczności przy poziomie wód nie przekraczającym korony parapetu.

2. Wysokość piętrzenia wywołanego falowaniem należy dla budowli betonowych o ścianie pionowej lub zbliżonej do pionu ustalić jako sumę piętrzenia spowodowanego przez wiatr i wysokość fali stojącej.

2. Wyznaczenie wysokości fali należy przeprowadzić dla prędkości wiatru:

1) 20 m/s – przy maksymalnym i normalnym poziomie piętrzenia,

2) 15 m/s – przy miarodajnym przepływie wezbraniowym.

3. Wyznaczenie wysokości fali wywołanej ruchem statków należy obliczać, dodając wysokość fali wywołanej ruchem statków do wyznaczonej wysokości fali wywołanej przez wiatr o prędkości, przy której może się jeszcze odbywać ruch statków.

WZNIESIENIE GÓRNEJ KRAWĘDZI USZCZELNIEŃ ZAPÓR ZIEMNYCH

Tabela 8

*) Max PP – dla budowli hydrotechnicznych zbiorników retencyjnych, NPP – dla innych budowli hydrotechnicznych,

**) z uwzględnieniem falowania

1) 0,8 m – gdy przelanie się wód przez koronę tymczasowej budowli zagraża zniszczeniu tej budowli,

2) 0,5 m – gdy przelanie się wód przez koronę tymczasowej budowli nie zagraża zniszczeniu tej budowli.

2. Przy ustalaniu bezpiecznego wzniesienia korony budowli budowanych na rzekach nie uwzględnia się falowania.

3. Przy ustalaniu bezpiecznego wzniesienia korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych na zbiornikach naturalnych lub sztucznych należy uwzględniać falowanie, dodając do poziomu wód przy maksymalnym przepływie budowlanym ustalonym zgodnie z § 61–63 wysokość fali ustalonej przy prędkości wiatru wynoszącej 15 m/s.

1) 0,5 m – nad poziomem wody przy maksymalnym poziomie wody lub poziomie wody przy przepływie miarodajnym, jeżeli w wodzie w czasie wezbrań nie ma lodu, kry i innych ciał pływających,

2) 0,5 m – nad przewidywanym położeniem górnej krawędzi lodu i innych ciał pływających przy przepływie miarodajnym, jeżeli może wystąpić konieczność przepuszczania lodu i innych ciał pływających,

3) 0,2 m – nad zwierciadłem wody przy przepływie kontrolnym,

2. Przy konstrukcjach położonych nad zbiornikiem wodnym należy uwzględniać wpływ piętrzeń cofkowych.

3. Bezpieczne wzniesienie spodu konstrukcji budowli hydrotechnicznych, o których mowa w ust. 1 i 2, nie może być mniejsze niż ustalone w Polskich Normach dotyczących mostów na drogach publicznych i szlakach żeglownych.

2. Jako poziom wód odpowiadający miarodajnemu przepływowi wezbraniowemu w tabeli 7 należy przyjmować jeden z wyższych wyznaczonych w pkt 1 i 2 poziomów wód:

1) poziom wody, który wystąpi przy nagłym zatrzymaniu lub unieruchomieniu elektrowni lub pompowni, zuwzględnieniem pracy z pełną wydajnością wszystkich zainstalowanych turbin lub pomp, ale bez uwzględnienia maszyn rezerwowych,

7) poziom wody, który wystąpi przy pracy pompowni ze wszystkimi zainstalowanymi pompami, łącznie z pompami rezerwowymi.

3. Jako poziom wód odpowiadający przepływowi w wyjątkowych warunkach eksploatacji przyjmuje się poziom wody przy nagłym zatrzymaniu lub uruchomieniu wszystkich turbin lub pomp, z uwzględnieniem możliwości nałożenia się fal, wynikłych z szybko po sobie następujących operacji ich uruchomienia i zatrzymania.

2. Urządzenia do przepuszczania wód powinny spełniać następujące warunki:

1) jeżeli podczas przepuszczania wód budowlanych może być zniszczona tymczasowa budowla hydrotechniczna, należy zapewnić bezpieczne przepuszczanie przepływu wezbraniowego i bezpieczne wzniesienie korony budowli, ustalone zgodnie z przepisami działu IV i V, uwzględniając transformację fali powodziowej przez istniejący zbiornik,

2) jeżeli podczas przepuszczania wód budowlanych może być zniszczona będąca w budowie stała budowla hydrotechniczna, należy zapewnić bezpieczne przepuszczenie przepływu wezbraniowego, określonego w dziale IV, a bezpieczne wzniesienie korony budowli ustalone w dziale V – uwzględniając transformację fali powodziowej przez istniejący zbiornik.

2. Wloty do urządzeń, o których mowa w ust. 1, należy wyposażyć w kraty chroniące przed napływem ciał pływających i wleczonych po dnie; konstrukcja krat powinna umożliwiać ich okresowe oczyszczanie.

1) regulowanie przepływu wody zgodnie z wymaganiami eksploatacyjnymi, ustalonymi w dokumentacji budowy,

2) bezpieczne przepuszczenie przepływów wezbraniowych z zachowaniem wzniesienia korony budowli ponad poziomy wód występujące przy tych przepływach,

3) bezpieczne przepuszczenie lodu oraz innych ciał pływających i wleczonych.

2. Zdolność przepustowa przelewu w normalnych warunkach eksploatacji powinna wynosić co najmniej 80% przepływu miarodajnego; pozostała część przepływu powinna być przeprowadzona przez inne urządzenia do przepuszczania wód.

3. Przy przepuszczaniu przepływu miarodajnego w normalnych warunkach eksploatacji liczba spustów i turbin, których nie należy uwzględniać, podana jest w tabeli 9.

4. Przy przepuszczeniu przepływu kontrolnego należy przyjmować, że czynne są wszystkie urządzenia przystosowane do przeprowadzenia wód wezbraniowych.

LICZBA SPUSTÓW I TURBIN NIE UWZGLĘDNIANYCH PRZY PRZEPUSZCZENIU PRZEPŁYWU MIARODAJNEGO

Tabela 9

2. Dopuszcza się przepuszczanie części przepływu wezbraniowego poza korytem rzeki i urządzeniami do przepuszczania wód:

1) przez obszar zalewowy, ale pod warunkiem zabezpieczenia go przed powstaniem nowego koryta rzek,

2) dla zbiorników wodnych nizinnych o pojemności całkowitej do 10 mln m³,

3) dla zbiorników wodnych górskich, gdy część przepływu wezbraniowego, która jest przeprowadzana przez przelewy stokowe, siodła terenowe na nie umocnione zbocza bez koryta odpływowego do rzeki, nie przekracza przepływu wezbraniowego o prawdopodobieństwie pojawienia się p = 5%.

2. Samoczynnie uruchamiane przelewy powinny mieć łącznie zdolność przepustową równą co najmniej 50% zdolności przepustowej wszystkich przelewów.

3. Przekroczenie normalnego poziomu piętrzenia o 0,10–0,15 m powinno uruchamiać działające samoczynnie kolejne zamknięcia przelewu.

2. Jeżeli i łączna długość przęseł jazów lub przelewów nie przekracza 6,0 m, liczba przęseł może być zmniejszona do dwóch.

3. Przy długości przęsła nie przekraczającej 2,0 m dopuszcza się jedno przęsło, jeżeli przelanie się wody przez zamknięcie lub zaporę nie spowoduje znacznych szkód.

2. Stosowanie przewodów ciśnieniowych jest dopuszczone pod warunkiem, że nie zmniejszy ono bezpieczeństwa budowli.

2. Poniżej jazów i przelewów o piętrzeniu powyżej 8,0 m należy wykonać stały próg utrzymujący poziom dolnej wody i zabezpieczający przed rozmyciem dna kanału lub rzeki; budowa progu nie jest wymagana, jeżeli poniżej jazu lub przelewu przewiduje się wybudowanie budowli hydrotechnicznej, której cofka będzie podpierała ten jaz lub przelew.

2. Konstrukcja zamknięć i szerokości przęseł jazów i przelewów powinna umożliwiać przepuszczenie lodów i ciał pływających bez konieczności całkowitego otwierania ich przęseł.

2. Czas opróżniania zbiornika powinien uwzględniać warunki bezpieczeństwa, a natężenie przepływu wód do dolnego stanowiska budowli hydrotechnicznych powinno być dostosowane do warunków eksploatacyjnych.

2. Stosowanie spustów z obetonowanych rur stalowych, ułożonych w gruncie, dopuszczalne jest tylko dla budowli klas III i IV.

3. Dopuszcza się do układania bezpośrednio w gruncie nie obetonowanych rur stalowych lub z tworzyw sztucznych przy wysokości piętrzenia wody nic przekraczającej 2,0 m; stosując takie rozwiązanie, należy przewidzieć zabezpieczenie przed nadmierną filtracją wzdłuż ścian rurociągów.

2. Stosowanie spustów jednoprzewodowych dozwolone jest, gdy pojemność całkowita zbiornika obsługiwanego przez ten spust nie przekracza 200 000 m³, a wysokość piętrzenia jest mniejsza od 2,0 m, lub istnieją inne urządzenia mogące przejąć funkcję spustu.

2. Wymagania tego można nie spełnić, jeżeli przepuszczenie po tym terenie przepływu o natężeniu większym niż określone w ust. 1 nie spowoduje nadmiernych szkód.

2. Jeżeli nie można uniemożliwić gromadzenia się osadów i ciał pływających przed ujęciem wody, należy wyposażyć je w urządzenia do ich usuwania.

2. Korona progu wlotu powinna być usytuowana na takiej wysokości nad dnem cieku, aby było maksymalnie ograniczone wnoszenie do ujęcia wody rumowiska wleczonego; najmniejsze wzniesienie progu wlotu ujęcia wody nad próg upustu lub innego urządzenia płuczącego powinno wynosić 0,50 m, a w sytuacji gdy ilość rumowiska wleczonego jest niewielka – 0,30 m.

2. Pompownie należy wyposażyć w pompy rezerwowe. Można nie przewidywać pomp rezerwowych pod warunkiem zapewnienia możliwości przepompowania wody.

2. Jeżeli spełnienie warunku wymienionego w ust. 1 jest niemożliwe, należy zastosować inny sposób zabezpieczenia, który wyklucza zatopienie silników.

3. Przy użyciu pomp pogrążalnych nie stosuje się warunków określonych w ust. 1 i 2.

2. Promienie łuków trasy kanałów nieżeglownych nie powinny być mniejsze od 2,5-krotnej szerokości zwierciadła wody w kanale przy największym przepływie obliczeniowym.

2. Dla zachowania przepustowości kanałów zabezpiecza się je przed zamulaniem, zarastaniem i zasypywaniem.

2. Przewody ciśnieniowe prowadzące wodę powinny być napowietrzane i odpowietrzane.

2. Zamknięcia przewodów ciśnieniowych prowadzących wodę z napędem elektrycznym powinny posiadać rezerwowy napęd ręczny.

2. Jeżeli nie przewiduje się eksploatacji zamknięć budowli hydrotechnicznej w okresie zimowym, warunki określone w ust. 1 mają zastosowanie do zamknięć używanych do regulacji przepływu oraz do 1/3 pozostałych zamknięć.

2. Napędy zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych klasy I i II powinny być zasilane z dwóch niezależnych źródeł, dwoma liniami przeprowadzonymi przez tereny nie zagrożone podmyciem, osuwiskami, lawinami; elektrownia wodna budowana przy stopniu lub zaporze oraz spalinowy agregat prądotwórczy mogą stanowić rezerwowe źródło zasilania.

3. Napędy zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych klasy III powinny być zasilane z dwóch niezależnych źródeł; rezerwowym źródłem zasilania może być napęd ręczny.

4. Napędy zamknięć budowli hydrotechnicznych klasy IV oraz budowli hydrotechnicznych klasy III o wysokości piętrzenia niższej niż 2,0 m i pojemności zbiornika mniejszej niż 200 000 m³ można ograniczyć do napędu ręcznego.

5. Zamknięcia główne budowli hydrotechnicznych działające na zasadzie wykorzystania różnicy ciśnień wody górnej i dolnej powinny mieć urządzenia do ich uruchamiania,

1) 0,3 m – dla przelewów na zbiornikach i dla jazów na Wiśle, Odrze, Bugu, Narwi, Warcie, Sanie,

2) 0,1 m – dla jazów na pozostałych rzekach.

2. Dopuszczalne jest umieszczenie górnej krawędzi zamknięć głównych przelewów i jazów na poziomie normalnego piętrzenia; konstrukcja zamknięć powinna umożliwiać przelewanie się wody i przepuszczanie lodów nad zamknięciem.

2. Zamknięcia główne budowli hydrotechnicznych powinny być odporne na wpływy atmosferyczne.

3. W każdych warunkach atmosferycznych i hydrologicznych powinien być zapewniony bezpieczny dostęp obsługi do mechanizmów zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych.

2. Stosowanie ruchomych mechanizmów zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych, przemieszczanych wzdłuż jazów i ujęć wody obsługujących kolejno różne przęsła, jest dopuszczalne w razie niewystępowania potrzeby jednoczesnego podnoszenia lub opuszczania zamknięć.

3. Budowla upustowa powinna mieć co najmniej dwa ruchome mechanizmy zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych, przy czym jeden mechanizm powinien obsługiwać nie więcej niż pięć przęseł.

4. Ruchome mechanizmy zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych nie mogą być stosowane, w razie zastosowania zamknięć głównych budowli hydrotechnicznych działających automatycznie lub zdalnie sterowanych.

1) manewrowanie nimi w płynącej wodzie,

2) szybkie zatrzymanie przepływu wody w przypadku awarii zamknięć głównych,

3) bezpieczną ich eksploatację.

2. W elektrowniach wodnych o niskim spadzie rolę zamknięcia awaryjnego może spełniać jedno z urządzeń regulujących przepływ wody przez turbinę, jeśli turbina jest zaopatrzona w dwa takie urządzenia.

2. Zamknięcia remontowe powinny umożliwiać wypełnienie wodą przestrzeni pomiędzy zamknięciami remontowymi a głównymi.

2. Każda budowla hydrotechniczna, o której mowa w ust. 1, powinna być wyposażona co najmniej w jeden komplet zamknięć remontowych od górnej wody na każde pięć otworów, a także od strony dolnej wody, gdy nieodzowne są cne dla umożliwienia przeglądów, konserwacji i remontów. Liczba kompletów zamknięć remontowych od wody dolnej powinna być taka jak liczba zamknięć od wody górnej.

3. Budowle hydrotechniczne, o których mowa w ust. 1, nie muszą być wyposażone w zamknięcia remontowe, gdy remont zamknięć głównych lub samej budowli jest bez nich możliwy.

2. Spusty budowli hydrotechnicznych klasy IV mogą być wyposażone w jedno zamknięcie umieszczone od strony wody górnej, a od strony wody dolnej, w przypadku gdy wysokość piętrzenia nie przekracza 2,0 m, a pojemność zbiornika wodnego jest mniejsza od 200 000 m³ i zapewnione jest bezpieczne odprowadzanie przesięków i przecieków wody z przewodu spustowego.

2. Odcinki przewodów spustowych poniżej zamknięć powinny być napowietrzane.

1) być wyposażone w sprzęt ratowniczy; jeżeli głębokość wody przekracza 1,5 m lub prędkość przepływu wody 1,5 m/s, budowlę należy wyposażyć w koła lub łodzie ratunkowe,

2) przed upustami i ujęciami wody mieć wyznaczoną bojami i tablicami ostrzegawczą linię, której przekroczenie stwarza niebezpieczeństwo porwania przez prąd wody; dla budowli o piętrzeniu do 2,0 m dopuszcza się stosowanie tylko tablic ostrzegawczych,

3) na ścianach odwodnych oraz skarpach umocnionych gładkimi elementami o nachyleniu większym niż 1:3 drabinki lub schodki, sięgające 1,5 m poniżej najniższego poziomu wody lub do dna należy rozmieszczać w odstępach nie większych niż 100 m; w kanałach o szerokości zwierciadła wody do 20 m wyposażenie to można rozmieszczać na przemian po obu brzegach kanału; w przypadku braku możliwości umieszczenia urządzeń, o których mowa w pkt 1, należy ścianę lub skarpę zabezpieczyć przed dostępem osób niepowołanych,

4) mieć wloty do przewodów podziemnych – syfonów, rurociągów, ujęć, których górna krawędź położona jest płycej niż 5 m poniżej normalnego poziomu piętrzenia, zabezpieczone kratami lub siatkami,

5) na początku odcinków kanałów nieżeglownych przy przepływie wody o prędkości powyżej 1,5 m/s być wyposażone w kraty, siatki, łańcuchy lub inne urządzenia zabezpieczające przed porywaniem prądem wody ludzi, zwierząt lub łodzi; należy przewidzieć sposoby usunięcia powstałych zanieczyszczeń.

1) naprężeń, przemieszczeń i odkształceń budowli, jej podłoża oraz przyległego terenu,

2) poziomów i ciśnień wód podziemnych oraz procesów filtracji zachodzących w budowli, jej podłożu i przyczółkach,

3) stanów i jakości wód: górnej i dolnej oraz na głównych dopływach,

4) zmian dna i brzegów,

5) zjawisk lodowych,

6) zjawisk towarzyszących.

2. Budowle hydrotechniczne o wysokości piętrzenia niższej niż 2,0 m i pojemności zbiornika mniejszej od 50 000 m³ mogą nie być wyposażone w urządzenia kontrolno-pomiarowe; techniczna kontrola ogranicza się do systematycznych oględzin budowli hydrotechnicznych.

2. Urządzenia kontrolno-pomiarowe należy umieszczać w budowli hydrotechnicznej oraz jej podłożu, z zagęszczeniem w strefach większego zagrożenia, o których mowa w ust. 3.

3. Do stref większego zagrożenia, o których mowa w ust. 2, zalicza się:

1) w podłożu budowli hydrotechnicznej – uskoki, wkładki słabych gruntów lub skał i starorzecza,

2) w konstrukcjach budowli hydrotechnicznej – strefy koncentracji naprężeń, połączenia nasypów z elementami betonowymi i przyczółki zapór.

4. Położenie urządzeń kontrolno-pomiarowych powinno być określone z uwzględnieniem geodezyjnej sieci odniesienia.

1) graniczne i dopuszczalne wartości obserwowanych zjawisk i ich dynamika,

2) częstotliwość dokonywania pomiarów,

3) sposób i miejsce przechowywania ich wyników,

4) metody interpretacji wyników,

5) terminy aktualizacji instrukcji eksploatacji.

2. Drogi dojazdowe do budowli hydrotechnicznej powinny być dostosowane do rodzaju przewożonego sprzętu i materiałów oraz środków transportowych; drogi dojazdowe do zapór bocznych i obwałowań przeciwpowodziowych powinny być budowane wzdłuż tych obiektów lub po ich koronie i posiadać połączenia z drogami publicznymi – nie rzadziej niż co 4 km.

3. Dla zbiorników wodnych i kanałów należy zapewnić transport wodny; w razie braku możliwości technicznych zorganizowania transportu wodnego, należy wzdłuż brzegów zbiorników i kanałów przewidzieć drogę roboczą lub pas gruntu umożliwiający dojazdy.

2. Wymiary galerii kontrolno-zastrzykowych powinny zapewniać transport i pracę sprzętu wiertniczego używanego do wykonywania cementacji podłoża pod budowlami.

3. Galerie i korytarze transportowe powinny mieć szerokość większą o 0,3 m od największego transportowanego elementu; jeżeli przewidziano przechodzenie obok przemieszczanych lub umiejscowionych przedmiotów, szerokość tę należy zwiększyć jednostronnie o 1,0 m.

1) naturalną lub sztuczną wentylację,

2) grawitacyjne lub pompowe odwodnienie z pompami rezerwowymi, które można uruchomić w przypadku zalania galerii,

3) oświetlenie elektryczne,

4) schody, także w sytuacji, gdy przewidziano transport pionowy wewnątrz budowli hydrotechnicznej dźwigiem.

1) naturalną lub sztuczną wentylację,

2) oświetlenie,

3) dojścia do urządzeń oraz drogi do szybkiej i bezpiecznej ewakuacji, w tym również schody ewakuacyjne,

4) odwodnienie grawitacyjne lub pompowe, z pompami rezerwowymi,

5) zabezpieczenie przed mrozem,

6) sprzęt przeciwpożarowy, odzież i obuwie robocze,

7) oznakowanie informujące o dopuszczalnych obciążeniach na stropy i inne elementy,

8) wyposażenie w urządzenia umożliwiające transport i podnoszenie części maszyn lub urządzeń.

Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa: S. Żelichowski