Dziennik Ustaw - rok 1990 nr 87 poz. 506

2. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie z organizacjami społecznymi, związkami wyznaniowymi, stowarzyszeniami o charakterze charytatywnym, fundacjami oraz osobami fizycznymi.

3. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

2. Celem pomocy społecznej jest także zapobieganie powstawaniu sytuacji określonych w art. 1 ust. 1.

3. Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Świadczenie pomocy społecznej powinno służyć również umacnianiu rodziny.

4. Potrzeby osoby i rodziny korzystającej z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.

1) ubóstwa,

2) sieroctwa,

3) bezdomności,

4) potrzeby ochrony macierzyństwa,

5) bezrobocia,

6) upośledzenia fizycznego lub umysłowego,

7) długotrwałej choroby,

8) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,

9) alkoholizmu lub narkomanii,

10) trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego,

11) klęski żywiołowej lub ekologicznej.

2. Dochód na jedną osobę w rodzinie, zwany dalej „dochodem na osobę”, oblicza się uwzględniając łącznie dochody wszystkich osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, odejmując kwotę w wysokości alimentów świadczonych na rzecz innych osób, a następnie dzieląc przez liczbę osób pozostających w tym gospodarstwie.

3. Przez członków rodziny (rodzinę) rozumie się osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym.

2. Odmowa bądź ograniczenie rozmiaru świadczeń pomocy społecznej nie powinny prowadzić do pogorszenia sytuacji osób będących na utrzymaniu danej osoby.

2. Zakres pomocy społecznej dla cudzoziemców w Polsce nie może naruszać postanowień umów międzynarodowych wiążących Rzeczpospolitą Polską.

1) tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy społecznej, w tym rozbudowę niezbędnej infrastruktury socjalnej,

2) analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej,

3) przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń,

4) pobudzanie społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin,

5) pracę socjalną, rozumianą jako działalność zawodową, skierowaną na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

2. Gmina, obowiązana zgodnie z przepisami ustawy do wykonywania zadań pomocy społecznej, nie może odmówić pomocy osobie potrzebującej, pomimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub osób prawnych do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych.

1) prowadzenie domów pomocy społecznej i ośrodków opiekuńczych o zasięgu lokalnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki (art. 19),

2) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych (art. 32),

3) przyznawanie pomocy rzeczowej (art. 32 ust. 2),

4) inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające z rozeznanych potrzeb gminy.

2. Do zadań własnych z zakresu pomocy społecznej o charakterze obowiązkowym, realizowanych przez gminy, należy:

1) udzielanie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym (art. 13),

2) świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania (art. 17 ust. 1),

3) pokrywanie wydatków na świadczenia lecznicze na zasadach przewidzianych dla emerytów i rencistów (art. 22),

4) praca socjalna (art. 23 i 25),

5) sprawienie pogrzebu (art. 26),

6) zapewnienie środków na wynagrodzenia dla pracowników i warunków realizacji zadań wymienionych w pkt 1–5 i w ust. 1.

1) świadczenie usług opiekuńczych udzielanych na podstawie art. 17 ust. 2,

2) pomoc w naturze na ekonomiczne usamodzielnienie, przyznawaną na podstawie art. 24 ust. 2,

3) przyznawanie i wypłacanie zasiłków i pożyczek na ekonomiczne usamodzielnienie (art. 24 ust. 3),

4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych oraz przysługujących do nich dodatków i świadczeń (art. 27–30),

5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych (art. 31),

6) utworzenie i utrzymanie ośrodka pomocy społecznej i zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników realizujących zadania określone w pkt 1–5 i 7,

7) inne zadania wynikające z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin.

1) sporządzanie bilansu potrzeb i środków w zakresie pomocy społecznej,

2) organizacja i finansowanie domów pomocy społecznej i ośrodków opiekuńczych o zasięgu ponadlokalnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki,

3) ustalenie sposobów realizacji zadań zleconych,

4) organizacja kształcenia i doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej,

5) wspieranie działalności organizacji społecznych, związków wyznaniowych, stowarzyszeń o charakterze charytatywnym i fundacji działających w zakresie pomocy społecznej.

2. Wojewoda realizuje również zadania w zakresie pomocy społecznej w stosunku do cudzoziemców przebywających w Polsce.

2. Schronienia udziela się w noclegowniach, domach dla bezdomnych i innych miejscach.

2. Pomoc, o której mowa w ust. 1, może być świadczeniem doraźnym bądź okresowym.

2. Usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobom, które wymagają pomocy innych osób, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić.

2. Gmina, przyznając pomoc w formie usług opiekuńczych, ustala ich zakres.

2. Do domów pomocy społecznej mogą być kierowane osoby, które z uwagi na wiek, sytuację życiową, warunki rodzinne, mieszkaniowe, materialne kwalifikują się do korzystania z tej formy pomocy. Do domów pomocy społecznej są kierowane również osoby przewlekle chore, których stan zdrowia nie wymaga leczenia szpitalnego, natomiast uzasadnia potrzebę stałej opieki.

3. Podjęcie z urzędu lub na wniosek innej osoby działań w sprawie umieszczenia w domu pomocy społecznej może nastąpić wyłącznie za zgodą osoby potrzebującej pomocy lub jej przedstawiciela ustawowego. Jeżeli osoba potrzebująca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej albo po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek lub dom pomocy społecznej zawiadamia o tym właściwy sąd opiekuńczy albo prokuratora, jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna.

2. Świadczenia lecznicze dla osób, o których mowa w ust. 1 – na zasadach przewidzianych dla emerytów i rencistów – obejmują:

1) opiekę zdrowotną otwartą i zamkniętą,

2) leki i środki opatrunkowe,

3) zaopatrzenie w niezbędny sprzęt ortopedyczny i środki pomocnicze.

3. Przyznanie pomocy, o której mowa w ust. 1, nie wyklucza przyznania zasiłku celowego na pokrycie kosztów leczenia.

2. Osobom i rodzinom może zostać również udzielona pomoc w załatwieniu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem.

2. Pomoc w naturze w celu ekonomicznego usamodzielnienia polega na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających niepełnosprawnym pracę. Przedmioty te i urządzenia są udostępniane na podstawie umowy użyczenia, do której mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego.

3. Świadczenia pieniężne w celu ekonomicznego usamodzielnienia mogą być przyznawane w formie jednorazowego zasiłku celowego lub pożyczki nie oprocentowanej. Gmina zawiera umowę, w której określa warunki udzielenia pożyczki, sposób spłaty i jej zabezpieczenie. Pożyczka może być umorzona w całości lub w części, jeżeli przyczyni się to do szybszego osiągnięcia celów pomocy społecznej.

4. Podstawą odmowy przyznania bądź ograniczenia rozmiarów pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie może być uchylanie się od podjęcia odpowiedniej – w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu – pracy bądź poddania się przeszkoleniu zawodowemu przez osobę ubiegającą się.

5. Pomoc w celu ekonomicznego usamodzielnienia nie przysługuje, jeżeli osoba ubiegająca się otrzymała już pomoc na ten cel z innego źródła.

6. W sprawach, o których mowa w ust. 1–5, gmina współdziała z rejonowymi biurami pracy.

7. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, tryb i szczegółowe zasady przyznawania zasiłku celowego na ekonomiczne usamodzielnienie.

2. Gmina współpracuje z organizacjami społecznymi, związkami wyznaniowymi, stowarzyszeniami o charakterze charytatywnym, mającymi na celu udzielanie pomocy i doprowadzenie do integracji osób niepełnosprawnych ze środowiskiem.

3. Osoby niepełnosprawne, kobiety z widoczną ciążą, osoby z dziećmi do lat trzech lub dzieckiem niepełnosprawnym mają prawo do załatwiania swoich spraw poza kolejnością.

2. Zasiłek stały przysługuje również osobie niepracującej lub rezygnującej z pracy w celu wychowywania dziecka, które wymaga stałej opieki i pielęgnacji. Kryteria oceny stanu zdrowia dziecka stosuje się zgodnie z przepisami w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki.

3. Zasiłek stały przysługuje także osobie, która nie może podjąć pracy z powodu inwalidztwa powstałego w okresie do 18 roku życia, niezależnie od sytuacji materialnej osoby zobowiązanej do alimentacji, jak również niezależnie od przysługujących alimentów i innych świadczeń oraz należności przypadających z tytułu cywilnoprawnego.

1) 90% najniższej emerytury dla osób, które nie mają żadnych środków utrzymania,

2) różnicy między kwotą, odpowiadającą 90% najniższej emerytury a dochodem osoby ubiegającej się o zasiłek.

2. Dodatek do pobieranego zasiłku stałego może być również przyznany w wysokości 30% najniższej emerytury:

1) osobom ciężko, przewlekle chorym,

2) kobietom w ciąży począwszy od 18 tygodnia.

3. Dodatek, o którym mowa w ust. 1 i 2, nie przysługuje osobie przebywającej w domu pomocy społecznej.

2. Osobie wymienionej w ust. 1 może być przyznany zasiłek celowy, o którym mowa w art. 32 ust. 2.

1) długotrwałą chorobę,

2) niepełnosprawność,

3) brak możliwości zatrudnienia,

4) brak uprawnień do otrzymania renty rodzinnej po osobie, na której ciążył obowiązek alimentacyjny,

5) inne uzasadnione przyczyny.

2. Czas, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy, ustala gmina na podstawie okoliczności sprawy.

3. Zasiłek okresowy ustala się w wysokości 90% najniższej emerytury.

4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady przyznawania zasiłku okresowego.

2. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów leków i leczenia, remontu mieszkania, opału i odzieży. Zasiłek celowy może być przyznany w formie pieniężnej lub rzeczowej, jeżeli forma pieniężna nie gwarantuje zgodnego z przeznaczeniem wykorzystania przyznanego zasiłku.

2. Wydatki na pokrycie kosztów sprawienia pogrzebu podlegają zwrotowi w całości lub części z masy spadkowej i obciążają spadkobierców. Jeżeli zmarły miał zgromadzone środki pieniężne w depozycie domu pomocy społecznej, wydatki pokrywa się z tego depozytu.

3. Gmina ustala, na podstawie rozpoznania, w oparciu o wywiad środowiskowy sytuację osoby i rodziny oraz jaka część wydatków, o których mowa w ust. 1, podlega zwrotowi.

4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady zwrotu przez świadczeniobiorcę całości lub części wydatków na świadczenia, o których mowa w ust. 1.

1) miesięczną opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej ustala się w wysokości 200% najniższej emerytury; opłata ta nie może być jednak wyższa niż 70% dochodu osoby przebywającej w domu pomocy społecznej,

2) miesięczną opłatę za pobyt dzieci w domach pomocy społecznej ustala się w wysokości odpowiadającej 150% najniższej emerytury, jednak nie większej niż kwota odpowiadająca 70% dochodu na osobę.

2. Opłata określona w ust. 1 może być podwyższona ze względu na warunki bytowe i poziom usług w domu pomocy społecznej do wysokości pełnego kosztu utrzymania.

3. Opłatę za pobyt w dziennych domach pomocy i ośrodkach opiekuńczych ustala się na poziomie kosztów wyżywienia.

4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, typy domów pomocy społecznej, zasady ich funkcjonowania, zasady ustalania opłat za pobyt oraz sposób i tryb pobierania odpłatności.

5. Przepisów ust. 1–4 nie stosuje się do domów pomocy społecznej i ośrodków opiekuńczych prowadzonych przez gminy i ich związki.

2. W postępowaniu w sprawie świadczeń pomocy społecznej należy kierować się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych. W szczególności nie należy podawać do publicznej wiadomości nazwisk osób korzystających z pomocy społecznej oraz rodzaju i zakresu przyznanego świadczenia.

2. Gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy jest obowiązana do zwrotu gminie, która udzieliła pomocy w miejscu pobytu świadczeniobiorcy, poniesionych wydatków na świadczenia pomocy społecznej.

3. W miejscu pobytu są udzielane świadczenia wymienione w art. 13, 15, 16, 17 ust. 1, art. 22, 26 i 32 ust. 2.

2. Pomoc społeczna może być udzielana również z urzędu.

2. Obowiązek zwrotu wydatków nie istnieje, gdy dochód na osobę w rodzinie zobowiązanego nie przekracza najniższej emerytury.

2. Tytułem egzekucyjnym jest wykaz należności, sporządzony przez gminę.

3. Wykaz należności, o którym mowa w ust. 2, gmina doręcza, wraz z upomnieniem i pouczeniem, zobowiązanemu. Zobowiązany może w terminie 30 dni od dnia doręczenia wykazu należności i upomnienia złożyć do sądu pozew o ustalenie, że należność nie istnieje w całości lub w części albo uległa przedawnieniu.

2. Świadczenia w postaci pracy socjalnej i poradnictwa (art. 23) nie wymagają wydania decyzji.

3. Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczeń muszą być poprzedzone wywiadem rodzinnym (środowiskowym). Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, zasady przeprowadzania wywiadu oraz wzór kwestionariusza.

2. Ośrodki pomocy społecznej realizują również zadania własne gminy, chyba że gmina postanowi inaczej.

3. Ośrodek wykonuje zadania własne gminy zgodnie z ustaleniami przekazanymi w tej sprawie przez radę gminy.

4. Ośrodek pomocy społecznej może wytaczać na rzecz obywateli powództwa o roszczenia alimentacyjne. Do ośrodków tych w postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o prokuraturze.

5. Rada gminy udziela, na podstawie art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95, Nr 32, poz. 191, Nr 34, poz. 199 i Nr 43, poz. 253), kierownikowi ośrodka pomocy społecznej upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w zakresie wykonywania zadań zleconych oraz może upoważnić do wydawania decyzji administracyjnych w celu wykonania zadań własnych gminy oraz własnych o charakterze obowiązkowym.

6. Kierownik ośrodka pomocy społecznej składa radzie gminy coroczne sprawozdanie z działalności ośrodka oraz przedstawia potrzeby w zakresie pomocy społecznej.

2. Gmina może zlecić wymienionym w ust. 1 podmiotom, za ich zgodą, w trybie pisemnego porozumienia, realizację określonych zadań pomocy społecznej, przyznając na ten cel środki pieniężne.

3. Minister Pracy i Polityki Socjalnej udziela wsparcia, w tym finansowego, organizacjom społecznym, związkom wyznaniowym, stowarzyszeniom o charakterze charytatywnym i fundacjom realizującym istotne zadania związane z programami rządowymi z zakresu pomocy społecznej.

2. Pracownikiem socjalnym może być również osoba z wyższym wykształceniem o kierunkach nie wymienionych w ust. 1, jeśli ukończyła specjalizację w zakresie organizacji pomocy społecznej bądź pokrewne studia podyplomowe.

3. Pracownik socjalny jest zobowiązany do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych.

1) w ośrodkach pomocy społecznej – regulują przepisy o pracownikach samorządowych,

2) w wojewódzkim zespole pomocy społecznej – regulują odpowiednio przepisy o pracownikach urzędów państwowych.

2. Do zakresu działania Rady Pomocy Społecznej należy:

1) opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie zmian przepisów prawa w zakresie pomocy społecznej,

2) przygotowywanie ekspertyz dotyczących wybranych obszarów pomocy społecznej,

3) przedstawianie Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej okresowych informacji o swojej działalności i wniosków z niej wynikających,

4) zbieranie i opiniowanie dla Ministra Pracy i Polityki Socjalnej wniosków o nagrody specjalne za wybitne osiągnięcia w zakresie pomocy społecznej.

2. Członków Rady Pomocy Społecznej, spośród przedstawicieli określonych w ust. 1, powołuje Minister Pracy i Polityki Socjalnej na okres 4 lat. Członkowie Rady Pomocy Społecznej pełnią swoje funkcje społecznie.

3. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, organizację oraz tryb działania Rady Pomocy Społecznej.

2. Do czasu odrębnego uregulowania, przepisy ustawy dotyczące odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej i zakładach opiekuńczych stosuje się do zakładów opiekuńczo-leczniczych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.

„3. Osobie przebywającej w domu pomocy społecznej dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje.”

a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1,

b) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

„2. Zakładanie i utrzymanie żłobków należy do zadań własnych gminy”.

1) ustawa z dnia 16 sierpnia 1923 r. o opiece społecznej (Dz. U. Nr 92, poz. 726, z 1924 r. Nr 56, poz. 576, z 1932 r. Nr 94, poz. 808, z 1934 r. Nr 110, poz. 976 i z 1990 r. Nr 34, poz. 198),

2) dekret z dnia 22 października 1947 r. w sprawie mocy obowiązującej niektórych przepisów ustawodawstwa z zakresu opieki społecznej (Dz. U. Nr 65, poz. 389).

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: W. Jaruzelski