Na podstawie art. 3 ust. 2 dekretu z dnia 10 listopada 1954 r. o przejęciu przez związki zawodowe zadań w dziedzinie wykonywania ustaw o ochronie, bezpieczeństwie i higienie pracy oraz sprawowania inspekcji pracy (Dz. U. z 1954 r. Nr 52, poz. 260 i z 1960 r. Nr 20, poz. 119) zarządza się, co następuje:
I. Przepisy ogólne.
§ 1.
Rozporządzenie niniejsze dotyczy bezpieczeństwa i higieny pracy przy przechowywaniu i stosowaniu cyjanków do obróbki cieplnej metali.
§ 2. Za cyjanki w rozumieniu rozporządzenia uważa się cyjanki metali, żelazocyjanki metali i ich roztwory oraz mieszaniny wymienionych związków.
§ 3. Przy obróbce cieplnej metali wolno stosować cyjanki jedynie w stanie suchym, w postaci granulowanej lub w postaci gałek, pokrytych warstwą izolacyjną.
§ 4. 1. Osobom nie uprawnionym wstęp do pomieszczeń, w których przechowuje się cyjanki lub w których wykonuje się pracę przy użyciu cyjanków, jest zabroniony.
2. Przechowywanie i spożywanie posiłków oraz napojów, a także przechowywanie i palenie tytoniu w pomieszczeniach określonych w ust. 1 jest zabronione.
3. Zakazy określone w ust. 1 i 2 powinny być podane do wiadomości za pomocą trwałych i czytelnych napisów, umieszczonych przy wejściu do pomieszczeń, o których mowa w ust. 1.
4. Pomieszczenia, w których są wykonywane prace przy użyciu cyjanków, powinny być starannie przewietrzane przed rozpoczęciem prac oraz w czasie ich trwania.
II. Przechowywanie cyjanków.
1. Przepisy wspólne.
§ 5.
1. Cyjanki w ilości powyżej 10 kg powinny być przechowywane w specjalnie na ten cel przeznaczonych pomieszczeniach oddzielonych od innych pomieszczeń.
2. Do pomieszczeń, w których przechowywane są cyjanki, powinny prowadzić oddzielne wejścia.
3. Pomieszczenia składowe powinny być położone jak najdalej od pomieszczeń, w których znajdują się kwasy, oraz od pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i socjalnych.
§ 6. 1. Pomieszczenia określone w § 5 powinny być suche i ogrzewane oraz powinny posiadać:
1) okratowane okna,
2) podłogi nienasiąkliwe, szczelne, gładkie, łatwo zmywalne, z należytym nachyleniem do otworów ściekowych,
3) urządzenia do zobojętniania ścieków odpowiednio zabezpieczone,
4) ściany pokryte do wysokości co najmniej 2 m materiałem dającym się oczyszczać na mokro; styki ścian oraz styki ścian z podłogą i stropem powinny być zaokrąglone,
5) należyte odrębne urządzenia wentylacji mechanicznej, nie łączące się z instalacją wentylacyjną innych pomieszczeń, zaopatrzone w wyłączniki umieszczone na zewnątrz przy drzwiach wejściowych do tych pomieszczeń.
2. Pomieszczenia, o których mowa w ust. 1, nie powinny zawierać urządzeń drewnianych. Do pomieszczeń tych powinna być doprowadzona woda bieżąca.
§ 7. 1. W pomieszczeniach składowych cyjanki powinny być przechowywane w opakowaniu fabrycznym, w pojemnikach szczelnie zamkniętych pokrywami.
2. Wszelkie pojemniki służące do przechowywania cyjanków powinny być oznaczone odpowiednimi trwałymi napisami i znakami ostrzegawczymi.
§ 8. Prace w pomieszczeniach składowych cyjanków powinny być wykonywane co najmniej przez 2 pracowników w obecności kierownika składu, przy czym do składu pracownicy mogą wejść dopiero po upływie 10 minut od chwili uruchomienia wentylacji.
2. Składy główne cyjanków.
§ 9. 1. Odbiór i rozpakowywanie nadesłanych przesyłek z cyjankami powinny być dokonywane tylko w składzie głównym.
2. Ważenie, dzielenie i pakowanie cyjanków powinno być wykonywane w oddzielnym pomieszczeniu, przyległym bezpośrednio do składu głównego, lub też w szafie zaopatrzonej w wentylację mechaniczną wywiewną.
§ 10. 1. Do otwierania pomieszczeń składu uprawniony jest jedynie kierownik składu. Kierownik przechowuje klucze i plombownice od składu oraz obowiązany jest do towarzyszenia osobom doń wchodzącym.
2. Plombowania składu lub zdjęcia plomby dokonuje osobiście kierownik składu.
§ 11. 1. Przychód i rozchód cyjanków w składzie powinien być prowadzony w księdze z numerowanymi stronami, przesznurowanej i opatrzonej specjalną pieczęcią.
2. Ewidencja przychodu i rozchodu cyjanków powinna być prowadzona bieżąco.
3. Kierownik zakładu pracy obowiązany jest kontrolować co najmniej raz na miesiąc, czy dane zawarte w księgach odpowiadają rzeczywistemu stanowi ilości cyjanków w składzie.
3. Składy oddziałowe lub podręczne cyjanków.
§ 12. Przechowywanie i wydawanie cyjanków w składach oddziałowych lub podręcznych powinno być powierzone wyznaczonej osobie.
§ 13. Otwieranie oryginalnych opakowań fabrycznych z cyjankami oraz ważenie, dzielenie i pakowanie cyjanków powinno być wykonywane w oddzielnym pomieszczeniu przylegającym bezpośrednio do składu oddziałowego lub podręcznego albo w szafie zaopatrzonej w wywiewne urządzenie wentylacyjne, zainstalowanej w składzie lub w oddziale cyjanowania.
§ 14. W składzie oddziałowym lub podręcznym wolno przechowywać zapas cyjanków, w ilości nie większej niż trzydniowe zapotrzebowanie oddziału cyjanowania.
§ 15. W składzie oddziałowym lub podręcznym należy prowadzić dokładną ewidencję, w której powinny być zapisywane następujące dane: ilość i data przyjęcia cyjanków ze składu głównego, ilość wydawanych cyjanków i data wydania, ilość pozostałych cyjanków, przy czym każda wydana ilość cyjanków musi być pokwitowana czytelnym podpisem przez wydającego i otrzymującego.
§ 16. Odbioru cyjanków ze składu oddziałowego lub podręcznego dokonuje osoba upoważniona za pokwitowaniem, na podstawie zlecenia kierownika oddziału cyjanowania.
4. Przechowywanie cyjanków w oddziale cyjanowania.
§ 17. 1. W pomieszczeniu, w którym dokonuje się cyjanowania, dozwolone jest przechowywanie cyjanków w ilości nie przekraczającej zapotrzebowania na jedną zmianę, przy zachowaniu następujących warunków:
1) cyjanki pobrane przez osobę upoważnioną ze składu oddziałowego lub podręcznego przechowywane są przez mistrza zmianowego, który po odnotowaniu otrzymanej ilości cyjanków w oddziałowym zeszycie kontrolnym umieszcza je w stalowej szafie zaopatrzonej w wentylację mechaniczną wywiewną; przed każdorazowym otworzeniem szafy należy uruchomić wentylator;
2) klucze od szafy z cyjankami oraz zeszyt kontrolny przechowują i przekazują sobie kolejno mistrzowie zmianowi, a w razie pracy nieciągłej, po ukończeniu ostatniej zmiany, szafę zamyka i plombuje mistrz zmianowy przekazując klucz, zeszyt kontrolny i plombownicę zgodnie z zasadami przyjętymi w danym zakładzie;
3) w małych oddziałach cyjanowania szafa może znajdować się w sąsiadującym składzie oddziałowym lub podręcznym.
2. Cyjanki potrzebne do uzupełniania kąpieli wydaje mistrz zmianowy, odnotowując wydaną ilość w zeszycie kontrolnym.
3. Pracownik uzupełniający kąpiel obowiązany jest wsypać pod nadzorem mistrza zmianowego całkowitą otrzymaną ilość cyjanków.
5. Przechowywanie drobnych ilości cyjanków w ogólnych składach materiałowych.
§ 18. W ogólnych składach materiałowych mogą być przechowywane cyjanki w ilości do 10 kg, z tym że cyjanki powinny być przechowywane w specjalnej szafie lub skrzyni stalowej, wietrzonej mechanicznie, przy czym szafa powinna być zamykana na klucz będący w posiadaniu kierownika składu oraz plombowana; do plombowania i zdejmowania plomby upoważniony jest tylko kierownik składu.
III. Oddziały cyjanowania.
§ 19.
1. Oddziały cyjanowania powinny być szczelnie izolowane od innych pomieszczeń, a szczególnie od takich, w których odbywa się proces trawienia metali kwasami. W pomieszczeniu oddziałów cyjanowania wolno dokonywać wyłącznie czynności cyjanowania oraz innych czynności bezpośrednio związanych z procesem cyjanowania.
2. Podłogi, styki ścian z podłogą, wentylacja, pokrycie ścian oraz drzwi pomieszczeń określonych w ust. 1 powinny odpowiadać przepisom § 6.
IV. Aparatura oddziału cyjanowania.
§ 20.
1. Cyjanowanie powinno odbywać się w aparaturze hermetycznej, zmechanizowanej, a w miarę istniejących możliwości technicznych zautomatyzowanej.
2. Jeżeli zastosowanie aparatury hermetycznej, zmechanizowanej lub zautomatyzowanej, o której mowa w ust. 1, w danym zakładzie nie jest możliwe, cyjanowania można dokonywać – za zgodą technicznego inspektora pracy i państwowego inspektora sanitarnego – w aparatach szczelnie obudowanych, zaopatrzonych w sprawnie działające urządzenia mechanicznej wentylacji wywiewnej.
§ 21. Otwierania opakowań z cyjankami oraz przepakowywania cyjanków należy dokonywać w szafie z uruchomionym urządzeniem wentylacji mechanicznej wywiewnej.
§ 22. Suszenie wilgotnych cyjanków powinno być dokonywane w specjalnej szafie-suszarni zaopatrzonej w wentylację mechaniczną wywiewną.
V. Obsługa aparatury do cyjanowania.
§ 23.
Podczas pracy pieca cyjanowego o obsłudze ręcznej drzwiczki pieca powinny być zamknięte.
§ 24. Przez cały czas trwania kąpieli cyjanowej powinna być czynna wentylacja mechaniczna wywiewna pieca cyjanowego.
§ 25. 1. Dokładanie cyjanków do kąpieli cyjanowych powinno być dokonywane małymi dawkami.
2. Wanny lub tygle pieców cyjanowych mogą być napełnione roztopionymi cyjankami nie więcej niż do 3/4 ich pojemności.
3. Podczas zasilania kąpieli cyjankami pracownik powinien stać z boku okienka pieca cyjanowego.
§ 26. 1. Przyrządy, narzędzia i wyroby przed włożeniem do kąpieli cyjanowej powinny być dokładnie wysuszone i podgrzane.
2. Przyrządy do wysypywania cyjanków do kąpieli należy po uprzednim ich zneutralizowaniu przechowywać w specjalnych skrzyniach.
3. Przyrządy i narzędzia używane do prac z cyjankami nie mogą być stosowane do innych celów.
§ 27. Przedmiotów zanieczyszczonych saletrą nie wolno zanurzać w kąpieli cyjanowej, a przedmiotów zanieczyszczonych cyjankami – w kąpieli saletrzanej.
§ 28. Wanny i tygle pieców cyjanowych powinny podlegać okresowej i systematycznej kontroli.
VI. Oczyszczanie i unieszkodliwianie odpadków.
§ 29.
Cyjanki rozsypane na podłodze i w innych miejscach należy dokładnie zebrać do specjalnej skrzynki stalowej z pokrywą, zamykanej na klucz, podłogę zaś i zanieczyszczone obuwie należy spłukać obficie środkiem neutralizującym, a następnie czystą wodą.
§ 30. Usuwanie piany, zanieczyszczeń i osadów z dna wanny lub tygla powinno być dokonywane ostrożnie przy pomocy specjalnego czerpaka dziurkowanego; usunięte odpadki powinny być wkładane do specjalnej skrzynki stalowej z pokrywą.
§ 31. Po każdej zmianie przyrządy i narzędzia zanieczyszczone cyjankami należy spłukiwać środkiem neutralizującym, przemywać wodą i chować do zamykanej specjalnej skrzyni.
§ 32. Po każdej zmianie należy zmyć podłogi i ściany oddziału cyjanowania gorącym roztworem sody.
§ 33. 1. Wszelkie odpadki cyjanków należy zneutralizować przed usunięciem do ścieków.
2. Do kanałów ściekowych, do których wpuszcza się ciecze po neutralizacji, nie wolno wpuszczać roztworów kwaśnych.
VII. Odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej.
§ 34.
1. Pracownicy zatrudnieni przy pracy z cyjankami powinni być zaopatrzeni w odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej, w szczególności w maski przeciwpyłowe oraz maski przeciwgazowe z pochłaniaczami na cyjanowodór, a przy obsłudze pieców do cyjanowania również w okulary ochronne.
2. Odzież ochronna oraz sprzęt ochrony osobistej powinny być neutralizowane i oczyszczane codziennie.
3. Maski przeciwpyłowe i przeciwgazowe powinny podlegać dezynfekcji oraz okresowym badaniom kontrolnym.
4. Przed oddaniem odzieży ochronnej do prania lub naprawy należy usunąć z niej ślady cyjanków przez zneutralizowanie jej w odpowiedniej kąpieli.
5. Pranie odzieży ochronnej pracowników oddziału cyjanowania jest dozwolone tylko w zakładzie pracy.
VIII. Przepisy higieniczno-sanitarne i opieka lekarska.
§ 35.
W pomieszczeniach sąsiadujących z pomieszczeniami, w których jest wykonywana praca przy użyciu cyjanków, powinny znajdować się apteczki zaopatrzone w środki do udzielenia pierwszej pomocy na wypadek zatrucia związkami cyjanowymi oraz butle z tlenem dla celów ratunkowych.
§ 36. 1. Oddział cyjanowania powinien posiadać następujące urządzenia higieniczno-sanitarne przeznaczone wyłącznie dla pracowników w nim zatrudnionych:
1) dwie szatnie, podstawową i przepustową, połączone zespołem sanitarnym,
2) pomieszczenia do oczyszczania i suszenia odzieży ochronnej,
3) pomieszczenie do spożywania posiłków,
4) palarnie.
2. W umywalni powinien znajdować się zbiorniczek z 4% roztworem zasadowego siarczanu żelazowego lub 2% roztworem dwuwęglanu sody zaopatrzony w kurek.
§ 37. 1. Po skończonej pracy pracownik powinien wziąć natrysk.
2. Przed każdym jedzeniem, piciem lub paleniem tytoniu pracownik powinien:
1) umyć ręce w 4% roztworze zasadowego siarczanu żelazowego albo w 2% roztworze dwuwęglanu sodu, a następnie mydłem w ciepłej wodzie,
2) wypłukać usta ciepłą wodą,
3) umyć twarz w ciepłej wodzie.
3. Każdy pracownik powinien być zaopatrzony w mydło, ręcznik i kubek lub szklankę do płukania ust.
§ 38. Jeśli pomieszczenia szatni i umywalni znajdują się z dala od pomieszczenia składu głównego cyjanków, wówczas dla pracowników obsługujących skład należy urządzić przy składzie głównym szatnię oraz umywalnię odpowiadające przepisom § 36.
§ 39. Zabronione jest dopuszczanie do prac z cyjankami pracowników mających uszkodzoną skórę przez skaleczenie, zadrapania itp.
§ 40. 1. Przyjmowanie pracowników do pracy przy przechowywaniu i stosowaniu cyjanków powinno odbywać się na podstawie orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy na danym stanowisku.
2. Pracownicy zatrudnieni przy przechowywaniu i stosowaniu cyjanków powinni podlegać okresowym badaniom lekarskim nie rzadziej niż raz na 3 miesiące.
IX. Przepisy przejściowe i końcowe.
§ 41.
W okresie 3 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia oddziały cyjanowania w istniejących w dniu wejścia w życie rozporządzenia zakładach pracy mogą – za zgodą technicznego inspektora pracy i państwowego inspektora sanitarnego – mieścić się w ogólnych halach fabrycznych, pod warunkiem, że będą oddzielone od pozostałej części hali ścianką murowaną o wysokości co najmniej 2 m, a powyżej aż do stropu siatką stalową; oddziały te powinny posiadać drzwi stalowe zamykane na klucz.
§ 42. Pracownicy zatrudnieni przy przechowywaniu i stosowaniu cyjanków powinni być przeszkoleni w zakresie wiadomości o szkodliwości cyjanków i cyjanowodoru oraz w zakresie sposobów bezpiecznej i higienicznej pracy z tymi związkami.
§ 43. Przepisy rozporządzenia powinny być podane do wiadomości pracowników przez wywieszenie w pomieszczeniach pracy w widocznym miejscu tekstu rozporządzenia lub odpowiednich wypisów z niego i utrzymywanie ich w stanie czytelnym.
§ 44. Kierownictwa zakładów pracy opracują na podstawie rozporządzenia szczegółowe instrukcje dla poszczególnych stanowisk pracy i doręczą je pracownikom za pokwitowaniem.
§ 45. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Minister Przemysłu Ciężkiego: w z. A. Czechowicz
Minister Komunikacji: w z. D. Tarantowicz
Minister Obrony Narodowej: w z. J. Bordziłowski
Minister Gospodarki Komunalnej: w z. J. Goryński
Minister Żeglugi: S. Darski
