Zmiany w ważnym świadczeniu: Zasiłek pogrzebowy jednak w wysokości 17 tys. zł, a nie 7 tys. zł? Koszty pogrzebu w wielu przypadkach przekraczają bowiem 10 tys. zł

• Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz w jakiej kwocie można je obecnie otrzymać?
• Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?
• OPZZ: Zasiłek pogrzebowy powinien opiewać na 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego przez GUS, a nie na 7 tys. zł, ponieważ koszt pogrzebu nierzadko przekracza 10 tys. zł
• Od kiedy zasiłek pogrzebowy w nowej kwocie?
• Zasiłek pogrzebowy, to jednak nie wszystko – na pokrycie kosztów pogrzebu można uzyskać również inne świadczenie [tzw. zasiłek celowy z pomocy społecznej], ale będzie warunek

Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz w jakiej kwocie można je obecnie otrzymać?

Zasiłek pogrzebowy, to świadczenie, które przysługuje na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego celem jest pokrycie kosztów pogrzebu.

Świadczenie to, może otrzymać każdy (niezależnie od osiąganego dochodu), kto pokrył koszty pogrzebu, osoby, która:

1. była ubezpieczona w ZUS (tzn. objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi, także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego),
2. miała przyznane prawo do emerytury lub renty,
3. nie miała przyznanej emerytury lub renty, ale – w dniu śmierci – spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
4. miała przyznaną emeryturę pomostową,
5. miała przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
6. zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia,
7. pobierała świadczenie pieniężne jako cywilna niewidoma ofiara działań wojennych,
8. pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
9. pobierała rentę socjalną,
10. zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
11. była członkiem rodziny osoby wymienionej w punktach 1, 2, 4, 5, 8 lub 10 powyżej.

Za członków rodziny, o których mowa powyżej, uznaje się:

• małżonka (wdowę, wdowca, a także małżonka pozostającego w separacji),
• rodziców, ojczyma, macochę oraz osobę przysposabiającą,
• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
• inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
• rodzeństwo,
• dziadków,
• wnuki oraz
• osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Zasiłek pogrzebowy może otrzymać zarówno osoba z rodziny zmarłego, ale także osoba obca lub instytucja (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy), jeżeli pokryła koszty pogrzebu.

Aktualnie (tj. niezmiennie od 1 marca 2011 r.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4 tys. zł, przy czym kwota ta nie podlega waloryzacji przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kwota zasiłku pogrzebowego, nie została zatem zwiększona od ponad 14 lat. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż – w powyższym okresie – znacznie wzrosły koszty pochówku.

Świadczenie w kwocie odpowiadającej równowartości 4 tys. zł otrzyma obecnie członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty jego pogrzebu, niezależnie od rzeczywistej kwoty tych kosztów. Osoby obce dla zmarłego (lub niemieszczące się w ww. katalogu członków rodziny), pracodawcy, domy pomocy społecznej, gminy, powiaty oraz osoby prawne kościoła lub związku wyznaniowego – mogą natomiast ubiegać się o kwotę odpowiadającą rzeczywiście poniesionym kosztom pogrzebu, nie otrzymają jednak więcej jak 4 tys. zł.

Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty ma zostać zwiększony?

Celem zmniejszenia obciążenia finansowego osób pokrywających koszty pogrzebu – MRPiPS przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5), w którym zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego do 7 tys. zł. Świadczenie to – zgodnie z najnowszą wersją projektu – ma ponadto podlegać corocznej waloryzacji od dnia 1 marca, ale tylko jeżeli wskaźnik waloryzacji będzie wyższy niż 105. Wskaźnikiem ww. waloryzacji ma być przy tym – iloczyn średniorocznych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, ogłaszanych przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, podzielonych przez liczbę 100, w okresie od roku kalendarzowego, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację, do roku poprzedzającego termin waloryzacji i liczby 100. W ramach waloryzacji – wysokość zasiłku pogrzebowego, ma ulegać zwiększeniu o wskaźnik waloryzacji i podlegać ogłoszeniu przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (razem z kolejnym wskaźnikiem waloryzacji), co najmniej na 7 dni roboczych przed terminem tej waloryzacji. We wcześniejszej wersji projektu – waloryzacja miała natomiast być dokonywana przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych – z uwzględnieniem wyniku badania wzrostu cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen Głównego Urzędu Statystycznego (do dnia 1 marca każdego roku). Podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego w wyniku powyższej weryfikacji (dokonanej przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) – miało natomiast być pozostawione uznaniu Rady Ministrów, która wydawałaby w tej sprawie stosowne rozporządzenie. Zmiana w zakresie sposobu waloryzacji – polegająca na uniezależnieniu tejże waloryzacji od decyzyjności Rady Ministrów, jest więc korzystna dla przyszłych beneficjentów zasiłku, ponieważ – z dużym prawdopodobieństwem – kwota zasiłku będzie podlegała w ten sposób zwiększeniu częściej, niż gdyby miało to miejsce w ramach mechanizmu waloryzacji przewidzianego w pierwotnej wersji projektu.

Zgodnie z projektem – nie zmienią się natomiast zasady przyznawania zasiłku członkom rodziny zmarłego i pozostałym osobom oraz instytucjom, tzn. – członkowie rodziny nadal będą mogli liczyć na świadczenie w pełnej kwocie, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu, a pozostałe osoby i instytucje, które poniosły koszt pogrzebu – będą mogły otrzymać świadczenie w wysokości stanowiącej równowartość poniesionych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż 7 tys. zł.

OPZZ: Zasiłek pogrzebowy powinien opiewać na 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego przez GUS, a nie na 7 tys. zł, ponieważ koszt pogrzebu nierzadko przekracza 10 tys. zł

Proponowane przez MRPiPS zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego z 4 tys. zł do 7 tys. zł nie usatysfakcjonowało jednak Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, które – w ramach opiniowania projektu ustawy – wniosło o rozważnie korekty wysokości proponowanego zasiłku pogrzebowego w taki sposób, że miałby on stanowić 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonego przez Prezesa GUS, obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.¹ Na dzień dzisiejszy – biorąc pod uwagę ogłoszoną przez Prezesa GUS wysokość przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2024 r.² – zgodnie z powyższą zasadą, zasiłek pogrzebowy opiewałby zatem na niemal 17 tys. zł (dokładnie – 16 954,42 zł), a nie na proponowane przez MRPiPS 7 tys. zł.

Jak zwróciło uwagę OPZZ – wprowadzenie zasiłku pogrzebowego w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, nie byłoby niczym nowym, stanowiłoby bowiem powrót do stanu prawnego sprzed 1 marca 2011 r., kiedy to – zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zasiłek pogrzebowy przysługiwał właśnie w takiej wysokości, tj. w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Ww. kwota zasiłku, ustalana była przy tym miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego kwartału, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału i podlegała ogłoszeniu przez Prezesa ZUS – w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” – w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego.

Jak argumentuje OPZZ – przyjęcie kwoty zasiłku pogrzebowego na powyższym poziomie – stanowiłoby rozwiązanie poważnego problemu zwłaszcza ludzi ubogich, samotnych i starszych, którym aktualna kwota zasiłku pogrzebowego nie pozwala na pokrycie nawet połowy kosztów pogrzebu. Kosztów tych – nie będzie jednak w 100 proc. pokrywać również proponowany przez MRPiPS zasiłek pogrzebowy w wysokości 7 tys. zł, ponieważ – jak zawraca uwagę Związek – „w dużych miastach usługi te kosztują około 8 tys. zł, a w wielu przypadkach przekraczają 10 tys. zł”. W związku z powyższym – choć, w ocenie OPZZ – proponowana przez MRPiPS nowa wysokość zasiłku pogrzebowego „wzmocni kondycję gospodarstw ponoszących koszty pochówku bliskich” – Związek wniósł o rozważenie propozycji korekty kwoty zasiłku i podwyższenie jej do 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego przez Prezesa GUS.

Co na to MRPiPS? Przez długi czas nie odnosiło się ono do powyższej propozycji, która w maju ubiegłego roku padła ze strony Związku, jednak w raporcie z konsultacji publicznych i opiniowania, który został przygotowany przez resort na potrzeby komisji prawniczej, która odbyła się w dniu 6 marca br. – MRPiPS stwierdziło, iż nie ma możliwości ustalenia wysokości zasiłku pogrzebowego w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a zaproponowana w projekcie kwota zasiłku pogrzebowego (na poziomie 7 tys. zł), uwzględnia możliwości finansowe Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i budżetu państwa.

Warto zatem bacznie obserwować dalszy przebieg procesu legislacyjnego dotyczącego omawianego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5), ponieważ od samego początku wzbudza on wiele kontrowersji i co chwilę są w nim wprowadzane kolejne zmiany, jednak wszystko wskazuje na to, że rząd nie zdecyduje się na podwyższenie zasiłku pogrzebowego do kwoty wyższej niż 7 tys. zł, co pozwoliłoby osobom, które znajdują w najtrudniejszej sytuacji finansowej, na rzeczywiste pokrycie – z zasiłku pogrzebowego – wszystkich kosztów związanych z pogrzebem.

Od kiedy zasiłek pogrzebowy w nowej kwocie?

Na zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego (nawet do proponowanych przez MRPiPS 7 tys. zł), niestety, trzeba będzie jednak jeszcze trochę poczekać. Zgodnie z ostatnią zmianą, wprowadzoną przez MRPiPS w projekcie ustawy zakładającej zwiększenie kwoty tego świadczenia – ustawa ma wejść w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2026 r. W pierwotnej wersji projektu (sprzed 7 listopada br.) – zakładano natomiast, że miała ona wejść w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia.

Świadczenie w zwiększonej kwocie, będzie przysługiwało z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu osób, których śmierć nastąpi od dnia wejścia w życie ustawy, czyli nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r. Pierwsza waloryzacja zasiłku, ma natomiast zostać przeprowadzona dopiero w roku, w którym wskaźnik waloryzacji, liczony od roku wejścia w życie ustawy – będzie wyższy niż 105.

Zasiłek pogrzebowy, to jednak nie wszystko – na pokrycie kosztów pogrzebu można uzyskać również inne świadczenie [tzw. zasiłek celowy z pomocy społecznej], ale będzie warunek

Również w obecnym stanie prawnym – poza zasiłkiem pogrzebowym – na pokrycie kosztów pogrzebu, można uzyskać również inne świadczenie, a mianowicie – zasiłek celowy z pomocy społecznej, o którym mowa w art. 40 ustawy z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej. Obecnie – zasiłek celowy jest przyznawany przez gminy w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, a także w przypadku poniesienia strat w wyniku zdarzenia losowego. W szczególności – zasiłek celowy może być przeznaczony na sfinansowanie wyrobów medycznych, leczenia, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

W omawianym projekcie ustawy, który zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego – MRPiPS zaproponowało również uszczegółowienie przesłanki przyznawania obecnie funkcjonującego zasiłku celowego z pomocy społecznej z tytułu zdarzenia, jakim jest pogrzeb (w ramach art. 6 projektowanej ustawy). Zgodnie z powyższym – zasiłek celowy ma być przyznawany:

• na pokrycie (uzasadnionych i udokumentowanych) kosztów pogrzebu osobie, która pokryła koszty pogrzebu, jeśli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy, jak również
• osobie, która pokryła koszty pogrzebu i jest uprawniona do zasiłku pogrzebowego oraz poniosła w związku z pogrzebem nadzwyczajne, trudne do przewidzenia, niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego, koszty.

Jak wyjaśnił resort rodziny, pracy i polityki społecznej w uzasadnieniu projektowanej regulacji – „doświadczenie życiowe wskazuje, że niekiedy powstają nietypowe, trudne do przewidzenia koszty pogrzebu, które są niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego i innych źródeł przysługujących w związku ze śmiercią zmarłego (np. ze środków na rachunku oszczędnościowym zmarłego, ubezpieczenia). Można zaliczyć do nich choćby koszty transportu zwłok z odległego miejsca (np. z zagranicy, minimalny koszt z reguły wynosi ok. 6-7 tys. zł) czy dłuższego przechowywania zwłok w chłodni.”

Zasiłek celowy – ma przy tym przysługiwać:

• niezależnie od dochodu (tj. bez kryterium dochodowego) oraz
• bez ograniczenia wysokości (ani do kwoty wskazanej liczbą bezwzględną, ani do kwoty kryterium dochodowego).

Jest jednak jeden niezbędny warunek, który trzeba będzie spełnić, aby zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu (przewyższających zasiłek pogrzebowy, a więc właśnie np. na kosztowny transport zwłok z zagranicy czy dłuższe przechowywanie zwłok w chłodni) został przyznany – trzeba będzie złożyć pisemne zobowiązanie do zwrotu części lub całości kwoty zasiłku:

• jeżeli po osobie zmarłej zostanie wypłacone świadczenie od innej instytucji (z wyłączeniem zasiłku pogrzebowego) lub
• z masy spadkowej.

Zasiłek celowy będzie zatem podlegał zwrotowi w całości albo w części – jeżeli te nadzwyczajne koszty pogrzebu znajdą pokrycie w spadku lub w innych świadczeniach z tytułu śmierci (np. świadczeniach z ubezpieczenia gospodarczego).

Więcej na temat zasiłku celowego na pokrycie kosztów pogrzebu i wymogu jego zwrotu z masy spadkowej, można przeczytać w poniższym artykule:

¹ Pismo OPZZ do MRPiPS z dnia 24.05.2024 r., znak OPZZ/SK/1575/2024

² Która – zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z dnia 11.02.2025 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2024 r. – opiewa na 8 477,21 zł

Podstawa prawna:

• Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5)
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)

Sprawdź »> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa