Co najmniej 1 878,91 zł [lub odpowiednio – 1 409,18 zł] miesięcznie dla osób z wadą wzroku. Również w przypadku krótkowzroczności lub nadwzroczności

• Renta z tytułu niezdolności do pracy – dla kogo?
• Renta z tytułu niezdolności do pracy – w jakiej wysokości?
• Renta z tytułu niezdolności do pracy – w jaki sposób można się o nią ubiegać?
• Niezdolność do pracy to nie to samo co niepełnosprawność, a niepełnosprawność nie przesądza o niezdolności do pracy
• Czy z powodu wady wzroku, można otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy?

Renta z tytułu niezdolności do pracy – dla kogo?

Zgodnie z ustawą z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, którą uznano za całkowicie lub częściowo niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia (inaczej – naruszenia sprawności organizmu) i nie rokuje ona odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uznaje się natomiast osobę, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi przez nią kwalifikacjami. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych – orzekana jest ponadto niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. została uznana za niezdolną do pracy,
2. ma wymagany – stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy – okres składkowy i nieskładkowy,
3. niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,
4. nie ma ustalonego prawa do emerytury lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym ustawą okresie (o którym mowa w pkt 3 powyżej), nie obowiązuje jednak w stosunku do osoby, która spełnia łącznie następujące warunki:

• została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,
• spełnia warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz
• legitymuje się co najmniej 20-letnim (w przypadku kobiety) i 25-letnim (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym i nieskładkowym.

Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty (o którym mowa w pkt 2 powyżej), uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy i wynosi odpowiednio:

• 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 roku życia,
• 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 roku życia,
• 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 roku życia,
• 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 roku życia,
• 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 roku życia.

Okres wymaganych 5-ciu lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 roku życia, musi przy tym przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął minimalnego, wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego – warunek posiadania wymaganego okresu, będzie jednak uważany za spełniony również w sytuacji, w której:

• ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz
• do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Renta z tytułu niezdolności do pracy – w jakiej wysokości?

Nie istnieje coś takiego jak stała kwota renty z tytułu niezdolności do pracy. ZUS wylicza wysokość renty indywidualnie i zależy ona m.in. od liczby przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych oraz wysokości osiąganych dotychczas zarobków.

Na wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy – ma jednak wpływ również pewna „stała” – tzw. kwota bazowa, która aktualnie, tj. od 1 marca 2025 r. wynosi – 7 140,52 zł¹. Z uwzględnieniem ww. kwoty – renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, wyliczana jest w następujący sposób – sumowane są:

• 24% ww. kwoty bazowej (tj. 1 713,72 zł) oraz
• po 1,3% podstawy wymiaru renty (na którą ma wpływ m.in. wysokość osiąganych zarobków, w wybranym okresie) za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
• po 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy oraz
• po 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy rok okresu, który brakuje do pełnych 25 lat stażu ubezpieczenia (okresów składkowych i nieskładkowych), liczonych od dnia, w którym złożono wniosek o rentę, do dnia, w którym osiągnięto by wiek 60 lat.

Wyliczenie kwoty, którą można by pobierać z ZUS w ramach renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, nie jest więc takie łatwe. Jedno jest jednak pewne – w żadnym przypadku – renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, nie może być niższa niż 1 878,91 zł miesięcznie. Jest to bowiem obowiązująca od 1 marca 2025 r. gwarantowana, najniższa kwota świadczenia.²

Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi natomiast 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a zatem – od 1 marca 2025 r. – nie może być niższa niż 1 409,18 zł.²

Renta z tytułu niezdolności do pracy – w jaki sposób można się o nią ubiegać?

Celem ubiegania się o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy, należy:

1. udać się do lekarza pierwszego kontaktu bądź specjalisty, aby otrzymać zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9),
2. złożyć w ZUS:
3. 1. ww. zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9),
   2. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (druk ERN),
   3. informację o okresach składkowych i nieskładkowych (druk ERP-6),
   4. dokumenty, potwierdzające staż ubezpieczeniowy (w tym m.in. świadectwa pracy),
   5. zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ERP-7) oraz
   6. dokumentację medyczną, która może mieć znaczenie dla lekarza orzecznika ZUS.

W następstwie powyższego – ZUS wyznaczy termin, w którym będzie miało miejsce badanie, które zostanie przeprowadzone przez lekarza orzecznik ZUS. Lekarz orzecznik ZUS – w ramach ww. badania – dokona oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustali m.in. datę powstania niezdolności do pracy oraz trwałość lub przewidywany okres niezdolności do pracy. Od orzeczenia lekarza orzecznika – przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia.

Niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej – nie będzie rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Wówczas – niezdolność do pracy orzekana jest na okres dłuższy niż 5 lat. Jeżeli natomiast – osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego, brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego (tj. 60 lat – dla kobiety i 65 lat – dla mężczyzny) – w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy, orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, od którego nie wniesiono sprzeciwu – stanowi dla ZUS podstawę do wydania decyzji w sprawie przyznania renty z tytułu całkowitej lub odpowiednio – częściowej niezdolności do pracy. Renta ta, może zostać przyznana jako renta stała – jeżeli niezdolność do pracy jest trwała lub odpowiednio – renta okresowa – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

Niezdolność do pracy to nie to samo co niepełnosprawność, a niepełnosprawność nie przesądza o niezdolności do pracy

Warto podkreślić, że orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy nie oznacza uzyskania statusu osoby niepełnosprawnej i odwrotnie – orzeczenie o niepełnosprawności lub odpowiednio – stopniu niepełnosprawności, nie oznacza niezdolności do pracy, dającej prawo do pobierania z tego tytułu renty.

System orzekania o niezdolności do pracy dla celów przyznawania świadczeń rentowych oraz system orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności – to dwa, całkowicie odrębne systemy.

Orzeczenie o niepełnosprawności i odpowiednio – orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, w przypadku osób, u których naruszenie sprawności spowodowane jest przez choroby narządu wzroku – daje więc uprawnienia do zupełnie innych świadczeń, niż orzeczenie o niezdolności do pracy. Więcej na temat praw osób z wadą wzroku (i przysługujących im świadczeń), które – z tego powodu – posiadają (lub mogą uzyskać) status osoby niepełnosprawnej, można przeczytać w poniższym artykule:

Czy z powodu wady wzroku, można otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy?

Określone schorzenia narządu wzroku – zgodnie z obowiązującymi Standardami orzecznictwa lekarskiego ZUS³ – stanowią podstawę do orzeczenia niezdolności do pracy i w związku z powyższym – przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Jak wynika z ww. Standardów – upośledzenie funkcji narządu wzroku wymaga całościowej oceny dotyczącej rodzaju schorzenia, jego wpływu na stan narządu wzroku i rokowanie w odniesieniu do posiadanych kwalifikacji i charakteru wykonywanej pracy zawodowej.

Całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji uzasadnia stwierdzenie:

• całkowitej ślepoty obuocznej,
• zachowania jedynie poczucia światła obuocznie lub w lepszym oku oraz
• praktycznej ślepoty obuocznej, która oznacza ostrość wzroku w oku lepszym z korekcją nieprzekraczającą 0,05.

Całkowitą niezdolność do pracy uzasadnia stwierdzenie:

• ostrości wzroku w oku lepszym z korekcją w granicach 0,06–0,1,

Częściową niezdolność do pracy uzasadnia stwierdzenie:

• ostrości wzroku w oku lepszym z korekcją ≤ 0,3 oraz
• jednooczności lub praktycznej jednooczności u osób, u których widzenie obuoczne jest zawodowo niezbędne.

Zmiany w polu widzenia mogą być podstawą do orzekania każdego ze stopni niezdolności do pracy, zależnie od ich rodzaju i zaawansowania. Stosunkowo niewielkie ubytki w polu widzenia mogą być podstawą do orzekania częściowej niezdolności do pracy u osób, u których pełne pole widzenia jest zawodowo niezbędne. Istnieją jednak zawody, przy których wykonywaniu nawet znaczne ograniczenie pola widzenia nie zmniejsza zdolności do pracy. W każdym przypadku wymaga to starannej oceny orzeczniczej, szczególnie w powiązaniu z kwalifikacjami zawodowymi i charakterem wykonywanej pracy.

Poza ww. schorzeniami – zgodnie z ww. Standardami orzecznictwa lekarskiego ZUS – podstawę do orzeczenia o niezdolności o pracy, może stanowić:

• nadwzroczność lub krótkowzroczność – w tym przypadku jednak, decydująca jest ocena ostrości wzroku po korekcji wady. Wysoka krótkowzroczność jest postępującą chorobą degeneracyjną prowadzącą do licznych zmian zanikowych siatkówki i naczyniówki, nieodwracalnych zmian w plamce, powstawania otworów w siatkówce mogących doprowadzić do odwarstwiania siatkówki, a w konsekwencji nawet ślepoty. Wada ta zawsze ogranicza zdolność do dużych wysiłków fizycznych, a ocena stopnia niezdolności do pracy zależy od postępu zmian degeneracyjnych. Duża nadwzroczność, szczególnie z towarzyszącym astygmatyzmem powyżej 3,0 D, z uwagi na konieczność stosowania korekcji szkłami okularowymi wiąże się natomiast z występowaniem dużych aberracji sferycznych i chromatycznych w układzie optycznym i może być przeciwwskazaniem do wykonywania precyzyjnych prac;
• jaskra – w przypadku której, ocena orzecznicza jest zależna od stopnia upośledzenia narządu wzroku wskutek zaawansowania choroby i może być podstawą orzeczenia każdego ze stopni niezdolności do pracy, a w przypadku całkowitego zaniku nerwów wzrokowych i ślepoty – również niezdolności do samodzielnej egzystencji;
• odwarstwienie siatkówki – w przypadku którego – po przebytym leczeniu operacyjnym czynnikami decydującymi przy orzekaniu o niezdolności do pracy są uzyskana ostrość wzroku, pole widzenia, obecność zmian predysponujących do powstawania otworów w siatkówce w oku operowanym, jak też w oku towarzyszącym, charakter wykonywanej pracy oraz poziom posiadanych kwalifikacji zawodowych. Przy braku uzyskania efektu czynnościowego po operacji i nieodzyskaniu widzenia – ocena orzecznicza powinna być taka jak w przypadku osób jednoocznych;
• jednooczność – w przypadku której – cierpiące na nią osoby, nie są w stanie wykonywać niektórych zawodów, w których niezbędne jest widzenie obuoczne (w tym m.in. prac na wysokości, prac z maszynami w ruchu, z elementami wirującymi czy zawodu kierowcy);
• zmiany zwyrodnieniowe siatkówki – których wyleczenie – zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej – jest niemożliwe, co powinno być brane pod uwagę przy ustalaniu terminu ważności orzeczenia o niezdolności do pracy.

¹ https://www.zus.pl/baza-wiedzy/skladki-wskazniki-odsetki/wskazniki/emerytury-i-renty

² Zgodnie z komunikatem Prezesa ZUS z dnia 18.02.2025 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń (M.P. z 2025 r., poz. 152)

³ ZUS, Standardy orzecznictwa lekarskiego ZUS, Warszawa 2020

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)