Przełom w opiece nad wcześniakami. Dłuższy urlop macierzyński od 19 marca! [Przykłady i wyjaśnienia eksperta]

• Dłuższy urlop macierzyński – co zmienia się od 19 marca?
• Jak obliczyć wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego?
• Formalności związane z wnioskiem o dodatkowy urlop
• Zmiany dla rodziców wcześniaków – jakie jeszcze korzyści?
• Wyzwania i wątpliwości związane z nowymi przepisami

Rodzice wcześniaków oraz noworodków, które po narodzinach wymagają hospitalizacji, będą mogli skorzystać z dłuższego urlopu macierzyńskiego. Nowe przepisy przewidują dodatkowy płatny urlop, którego długość będzie zależna od tygodnia ciąży, masy urodzeniowej dziecka oraz czasu, jaki maluch spędzi w szpitalu. Z tej ulgi będą mogły skorzystać zarówno matki, jak i ojcowie dzieci, ale tylko bezpośrednio po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Dodatkowy urlop macierzyński będzie także dostępny dla rodziców adopcyjnych oraz rodzin zastępczych, które zajmują się dziećmi wymagającymi hospitalizacji. Sprawdź, jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z nowych przepisów.

Dłuższy urlop macierzyński – co zmienia się od 19 marca?

Już od 19 marca 2025 r. rodzice wcześniaków oraz noworodków, które po narodzinach będą wymagały hospitalizacji, zyskają prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego – płatnego w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Z uprawnienia tego będzie mogła skorzystać zarówno matka, jak i ojciec dziecka, jednak wyłącznie bezpośrednio po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Świadczenie to będzie uzupełnieniem obecnie obowiązujących form wsparcia dla rodziców.

Wraz z wejściem ustawy w życie o dodatkowy urlop będą mogli ubiegać się nie tylko pracownicy, ale również inne osoby objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Skorzystają z niego także rodzice adopcyjni oraz ci, którzy opiekują się dzieckiem jako rodzina zastępcza (z wyłączeniem rodzin zastępczych zawodowych) - jeśli wymaga ono hospitalizacji po formalnym przyjęciu na wychowanie. W jakich sytuacjach rodzice będą mogli ubiegać się o dodatkowe świadczenie i jaki będzie jego wymiar?

Jak obliczyć wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego?

Według nowych regulacji prawnych czas trwania dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie uzależniony od tygodnia ciąży, w którym dziecko przyjdzie na świat, oraz od jego masy urodzeniowej, a także długości pobytu w szpitalu. Szczegóły obrazuje poniższa tabela:

Tydzień ciąży i masa urodzeniowa	Wymiar urlopu
Przed 28 tygodniem ciąży lub masa urodzeniowa ≤ 1000 g	1 tydzień dodatkowego urlopu za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu, maksymalnie do 15 tygodni po porodzie
Między 28 a 37 tygodniem ciąży i masa urodzeniowa > 1000 g	1 tydzień dodatkowego urlopu za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu, maksymalnie do 8 tygodni po porodzie
Po 37 tygodniu ciąży, dziecko przebywa w szpitalu co najmniej 2 dni między 5 a 28 dniem po porodzie	1 tydzień dodatkowego urlopu za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5 dnia do 8 tygodnia po porodzie

Długość dodatkowego urlopu może wynosić maksymalnie 8 lub 15 tygodni - w zależności od czasu hospitalizacji, tygodnia ciąży, w którym nastąpił poród, oraz masy urodzeniowej dziecka. By obliczyć jego wymiar, należy zsumować wszystkie okresy pobytu dziecka w szpitalu do 8 lub 15 tygodnia życia. W przypadku dzieci urodzonych o czasie uzyskanie prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie zależało od konieczności hospitalizacji noworodka. Pobyt w szpitalu musi trwać co najmniej 2 kolejne dni i rozpocząć się między 5 a 28 dniem po narodzinach. W takim przypadku rodzicowi będzie przysługiwał tydzień dodatkowego urlopu za każdy tydzień hospitalizacji dziecka w okresie od 5 dnia do 8 tygodnia po porodzie. Co istotne w obu przypadkach, jeśli pobyt dziecka w szpitalu jest krótszy niż 7 dni, czas ten będzie zaokrąglany w górę do pełnego tygodnia. Przepisy uwzględnią także sytuację, w której noworodek będzie wymagał kilkukrotnych hospitalizacji.

"Sposób obliczania dodatkowego świadczenia dobrze obrazuje następujący przykład. Syn państwa Wiśniewskich urodził się 10 marca 2025 r. (tj. w 39 tygodniu ciąży). Ze względu na komplikacje zdrowotne noworodek wymagał kilkukrotnej hospitalizacji w pierwszych tygodniach życia. Pierwszy pobyt w szpitalu trwał od 12 do 20 marca, a drugi od 5 kwietnia do 20 maja. Przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego bierze się pod uwagę hospitalizację od 5 dnia do 8 tygodnia po porodzie, czyli od 15 marca do 4 maja 2025 r. W tym czasie dziecko przebywało w szpitalu 5 tygodni i 2 dni. Okres ten należy zaokrąglić do pełnych tygodni, mama noworodka może więc skorzystać z 6 tygodni uzupełniającego urlopu macierzyńskiego" – tłumaczy dr Katarzyna Kalata, radca prawny i właścicielka Kancelarii Kalata oraz HR LEX.

Nowe przepisy będą dotyczyły również tych rodziców, którym urodzi się więcej niż jedno dziecko. W przypadku ciąż mnogich, przy obliczaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, pod uwagę będzie brana masa ciała najlżejszego noworodka oraz czas hospitalizacji dziecka, które przebywało w szpitalu najdłużej.

Formalności związane z wnioskiem o dodatkowy urlop

Dodatkowy urlop macierzyński będzie przyznawany na wniosek pracownika – matki lub ojca wychowującego dziecko. Będzie można go złożyć w formie papierowej lub elektronicznej, a jego termin składania to co najmniej 21 dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego. Pracodawca musi go uwzględnić. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie szpitalne potwierdzające hospitalizację dziecka oraz dodatkowe dokumenty określone w przepisach rozporządzenia regulującego uprawnienia rodzicielskie.

Prawo do tego świadczenia będą mieli także ci pracownicy, którzy 19 marca 2025 r. będą przebywać na urlopie macierzyńskim lub na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Nawet jeśli ich dziecko urodziło się przed wejściem w życie omawianych regulacji, rodzice mogą skorzystać z dodatkowego urlopu, pod warunkiem, że ich podstawowy urlop macierzyński trwa 19 marca 2025 r. W takiej sytuacji należy złożyć wniosek w formie papierowej lub elektronicznej najpóźniej w ostatnim dniu trwania urlopu macierzyńskiego. Jeśli skończy się on przed tą datą, prawo do dodatkowego świadczenia nie przysługuje.

"W związku z tym zapisem warto przyjrzeć się kolejnemu przykładowi. Pani Maria urodziła córkę w 29 tygodniu ciąży. Noworodek wymagał hospitalizacji przez 12 tygodni, dlatego pani Marii przysługiwał urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni – zakończył się on 15 września 2025 r. Aby skorzystać z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, powinna rozpocząć go 16 września 2025 r. Maria postanowiła jednak wrócić do pracy na tydzień i dopiero wtedy wnioskować o dodatkowe świadczenie. W efekcie utraciła prawo do skorzystania z niego" – mówi dr Katarzyna Kalata.

Zmiany dla rodziców wcześniaków – jakie jeszcze korzyści?

Nowelizacja Kodeksu pracy obejmie również funkcjonariuszy służb mundurowych, zapewniając im możliwość skorzystania z pełnopłatnego urlopu uzupełniającego. W trakcie korzystania z tego urlopu funkcjonariuszom będzie przysługiwało pełne uposażenie, a w przypadku jednostek, w których na zasadzie wyjątku dopuszcza się zwolnienie ze służby w czasie urlopu, zagwarantowana zostanie wypłata wynagrodzenia do końca jego trwania.

Wprowadzona zostanie też możliwość zatrudnienia osób na umowy o pracę na zastępstwo w celu zapewnienia ciągłości działania jednostki.  Pracownicy służb mundurowych otrzymają także gwarancję, że po zakończeniu urlopu powrócą na swoje dotychczasowe stanowisko.

Zmiany obejmą również system wynagrodzeń - funkcjonariusze korzystający z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego zachowają prawo do nagrody rocznej, nawet jeśli z powodu urlopu nie spełnili wymaganego okresu służby w danym roku. Regulacje podniosą także poziom świadczeń funkcjonariuszy.

Wyzwania i wątpliwości związane z nowymi przepisami

Nowe regulacje dotyczące rodziców wcześniaków oraz noworodków wymagających hospitalizacji to znaczna pomoc dla matek i ojców, którzy część swojego urlopu spędzą wraz z dzieckiem w szpitalu. Okazuje się jednak, że prawo to ma kilka nieścisłości.

"Choć regulacje wypełniają dotychczasową lukę prawną, ich konstrukcja budzi pewne wątpliwości. Przede wszystkim rygorystyczny warunek rozpoczęcia urlopu bezpośrednio po zakończeniu podstawowego świadczenia powoduje, że niektórzy rodzice, którzy z różnych powodów nie będą mogli skorzystać z dodatkowego urlopu od razu, zostaną go całkowicie pozbawieni. Kolejną problematyczną kwestią jest dokumentacja szpitalna, która ma stanowić podstawę do przyznania urlopu. Brakuje jednoznacznych regulacji dotyczących tego, kto w placówce medycznej odpowiada za wydanie stosownego zaświadczenia, w jakim terminie powinno ono zostać wystawione oraz co zrobić w przypadku odmowy jego wydania lub błędów w treści. Niepokój budzi również ograniczenie przepisów przejściowych, które sprawia, że dodatkowy urlop przysługuje tylko tym pracownikom, którzy 19 marca 2025 r. będą jeszcze przebywać na urlopie macierzyńskim. Oznacza to, że rodzice wcześniaków urodzonych przed tą datą, których urlopy zakończą się choćby dzień wcześniej, zostaną całkowicie wykluczeni z nowego rozwiązania. Konieczne wydaje się więc wprowadzenie zmian, które umożliwią większą elastyczność w korzystaniu ze świadczenia" – podsumowuje dr Katarzyna Kalata.