Dodatek emerytalny dla krwiodawcy, po oddaniu 20 litrów krwi. Podobnie jak dla sołtysa

Dodatek emerytalny dla krwiodawców, podobnie jak dla sołtysów? Honorowe krwiodawstwo to nieoceniona pomoc dla służby zdrowia i ratowanie ludzkiego życia. Osoby, które oddały co najmniej 20 litrów krwi, otrzymują tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi, ale wciąż brakuje dla nich systemowych rozwiązań finansowych w okresie emerytalnym. Posłowie wskazują na niesprawiedliwość w porównaniu do sołtysów, którzy po latach służby społeczności otrzymują dodatek emerytalny. Czy krwiodawcy doczekają się podobnego wsparcia? Sprawdź, co na ten temat mówi Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Dlaczego dodatek emerytalny dla krwiodawców, podobnie jak dla sołtysów, byłby dobrym rozwiązaniem? Argumentacja posłów

"Honorowe krwiodawstwo to bezinteresowna pomoc i poświęcenie na rzecz zdrowia oraz życia drugiego człowieka. Osoby, które oddały co najmniej 20 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników, przyczyniają się do ratowania życia, a ich wkład w zdrowie narodu jest niezaprzeczalny. Tytuł Zasłużony Honorowy Dawca Krwi jest formą uznania ich zasług, ale niestety – nie idzie za nim wsparcie finansowe w okresie emerytalnym, które mogłoby wyrazić wdzięczność państwa za ich bezinteresowną pomoc" - piszą posłowie Małgorzata Gromadzka i Piotr Kandyba w interpelacji poselskiej.

Posłowie wskazują, że "inne grupy społeczne, takie jak np. sołtysi, po 10 latach pełnienia swojej funkcji otrzymują dodatek emerytalny, co jest wyrazem uznania za ich zaangażowanie w służbę lokalnej społeczności. Niestety, krwiodawcy, w tym osoby, które otrzymały tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi i obecnie są emerytami, pozostają poza jakimikolwiek systemowymi rozwiązaniami w zakresie dodatków do świadczeń emerytalnych. Fakt ten budzi głęboki sprzeciw i poczucie niesprawiedliwości, szczególnie biorąc pod uwagę, że ich poświęcenie i zaangażowanie ma wymierny wpływ na zdrowie publiczne. Wprowadzenie dodatku emerytalnego dla zasłużonych honorowych dawców krwi byłoby wyrazem wdzięczności państwa i stanowiłoby jednocześnie impuls do promowania honorowego krwiodawstwa".

Z związku z powyższym posłowie kierując niniejszą interpelację zwracają się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie: Czy ministerstwo planuje wprowadzenie systemowych rozwiązań, które zapewniłyby dodatki emerytalne dla osób posiadających tytuł Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu?

Ministerstwo Zdrowia odpowiada, że wprowadzenie finansowania dodatku do emerytury dla krwiodawców wykracza poza ideę honorowego, dobrowolnego i nieodpłatnego dawstwa krwi

W odpowiedzi na interpelację, Jerzy Szafranowicz, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia wskazał, co następuje: "Krwiodawstwo w Polsce, podobnie jak w całej Europie, jest honorowe, dobrowolne i nie może pociągać za sobą jakiejkolwiek gratyfikacji finansowej. Dlatego też każda decyzja o ewentualnym rozszerzeniu lub zmianie uprawnień przysługujących Zasłużonym Honorowym Dawcom Krwi podejmowana jest w kontekście obowiązujących przepisów prawa, zarówno krajowego, jak i europejskiego, które jednoznacznie stanowi, że „oddawanie krwi, osocza lub innych składników krwi jest uważane za dobrowolne i nieodpłatne, jeżeli jest dokonywane przez osobę z jej własnej woli i nie daje podstaw do jakiejkolwiek zapłaty w formie pieniężnej lub w jakiejkolwiek równoważnej postaci. Wyłącza to również przyznanie wynagrodzenia w formie wypoczynku, który wykracza poza czas odpowiednio konieczny do oddania krwi i dojazdu. Drobne dowody uznania, napoje i zwrot kosztów podróży są zgodne z pojęciem dobrowolnego i nieodpłatnego oddawania krwi”.

Dodatkowo należy mieć również na uwadze stanowisko prezentowane na posiedzeniu Komitetu Sterującego ds. Transfuzji Krwi, działającego w ramach Rady Europy (posiedzenie odbyło się w dniach 3-4 listopada 2016 r.), podczas którego dyskutowana była definicja „finansowej korzyści”. W kontekście Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowania biologii i medycyny z dnia 19 listopada 1996 r. „finansowa korzyść” została określona jako zapłata lub korzyść jakiegokolwiek rodzaju oferowana bezpośrednio żywemu dawcy lub rodzinie zmarłego dawcy. Rekompensata nigdy nie powinna wiązać się z donacją, w tym jej końcowym celem lub jakością tego, co zostało oddane. Zwrot poniesionych wydatków i rzeczywistych kosztów może być dokonany, jeżeli dawca może je udowodnić. Ewentualna kompensacja utraconego zarobku powinna być dokładnie wyliczona, gdyż dawca nie powinien ani finansowo tracić, ani zyskiwać. Jednocześnie, tylko w wyjątkowych sytuacjach, można dopuścić wprowadzenie rekompensaty o stałej wysokości. Zezwala się także na zapłatę dawcom odszkodowania za szkodę związaną z donacją.

Tym samym w promocji dawstwa nadrzędnie należy stosować środki ukierunkowane na altruizm. Z uwagi na powyższe krwiodawcy, w systemie ochrony zdrowia, posiadają określony katalog uprawnień, tj. zwolnienie od pracy, zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy, zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi, posiłek regeneracyjny, możliwość odliczenia od podatku dochodowego darowizny w wysokości iloczynu kwoty rekompensaty, bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte wykazami do wysokości limitu finansowania, uprawnienia do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej, w tym do leczenia sanatoryjnego oraz usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Uprawnienia te należy rozpatrywać nie w kontekście głównych przesłanek determinujących donację, a zwrotu ponoszonych kosztów oraz dowodów uznania i wdzięczności za oddaną krew i jej składniki. Decyzja o oddaniu krwi powinna wynikać z chęci dzielenia się z innymi, nie zaś z kalkulacji zysków. Krew nie jest produktem, lecz darem dla drugiego człowieka.

Jednocześnie doświadczenia wielu krajów wskazują, że pozyskiwane w ramach honorowego krwiodawstwa krew i jej składniki gwarantują pełne bezpieczeństwo i ochronę zdrowia zarówno dawców krwi, którzy są filarem krwiolecznictwa, jak i jej biorców. Należy bowiem pamiętać, że biorcami krwi są osoby chore, dlatego niezwykle istotne jest, aby pobudki związane z oddawaniem krwi wynikały z potrzeby serca, były szlachetne oraz świadome. Wprowadzenie finansowania dodatku do emerytury dla Honorowych Dawców Krwi - Zasłużonych dla Zdrowia Narodu wykracza poza ideę honorowego, dobrowolnego i nieodpłatnego dawstwa krwi, gdyż w sposób bezpośredni skutkuje przyznaniem gratyfikacji finansowej.

Krwiodawstwo to misja i odpowiedzialność, a świadomość możliwości uratowania komuś życia jest jedną z najistotniejszych wartości honorowego krwiodawstwa – krew jest najcenniejszym darem jaki może podarować człowiek. Z uwagi na fakt, że krwi nie można kupić ani wyprodukować, tak ważne jest jej honorowe oddawanie. Honorowy Dawca Krwi oddając cząstkę siebie w bezinteresowny sposób niesie pomoc pacjentom wymagającym leczenia krwią lub jej składnikami. Ofiarowana krew jest darem życia, który jest potrzebny przy wykonywaniu skomplikowanych operacji, ratowaniu zdrowia, a także życia ciężko chorych oraz przy udzielaniu pomocy ofiarom wypadków. Z uwagi na kluczową rolę Honorowych Dawców Krwi w systemie lecznictwa obecnie realizowana jest kolejna edycja programu polityki zdrowotnej pn. „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2021-2026”, w tym w zakresie celów szczegółowych dotyczących utrzymania stałej liczby świadomych dawców krwi i jej składników, zwiększenia świadomości społecznej w zakresie honorowego krwiodawstwa oraz zwiększenia świadomości zdrowego odżywania wśród krwiodawców, co stanowi kontynuację zadań i zagadnień zdefiniowanych w ramach poprzednich edycji programu realizowanych w latach 2009-2014 oraz 2015-2020. Opracowany przez publiczną służbę krwi program ma charakter długofalowy i w dużej mierze w dalszym ciągu realizuje cele z lat poprzednich, przede wszystkim w odniesieniu do promocji i edukacji w zakresie honorowego krwiodawstwa, tj. kontynuacji działań edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży, kampanii skierowanej do pracodawców celem włączenia honorowego krwiodawstwa w społeczną odpowiedzialność biznesu czy kampanii skierowanej do podmiotów leczniczych i punktów pobrań krwi".

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiada, że krwiodawstwo nie mieści się w przewidzianych przez system ubezpieczeń społecznych kategoriach ryzyk ubezpieczeniowych

Natomiast Sebastian Gajewski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, przekazał: "System ubezpieczeń społecznych, w tym przede wszystkim powszechny system emerytalny, opiera się na zasadzie ekwiwalentności odprowadzonych składek i należnego świadczenia. Emerytury wypłacane z systemu powszechnego mają charakter indywidualny, a ich wysokość jest ustalana na podstawie wkładu wniesionego w postaci składek. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać pobierając emeryturę lub rentę. Przyznanie dodatkowego świadczenia do emerytury, które nie wynika z wniesionego przez ubezpieczonego wkładu w postaci opłacenia składki ubezpieczeniowej, nie znajduje uzasadnienia w konstrukcji systemu ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze powyższe należy zauważyć, że funkcjonujące w przeszłości w powszechnym systemie emerytalnym, a finansowane z budżetu państwa dodatki z tytułu nadanych odznaczeń państwowych, w tym dodatek dla honorowych dawców krwi z tytułu odznaczenia „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”, podobnie jak tzw. dodatki branżowe, przysługujące z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zostały zniesione na mocy ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450, z późn. zm.). Zniesienie prawa do tych dodatków wiązało się ze stopniowym przywracaniem systemowi emerytalnemu jego ubezpieczeniowego charakteru, o którym ostatecznie przesądziła przeprowadzona w 1999 r. reforma systemu ubezpieczeń społecznych.

W nowym systemie emerytalnym, określonym przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631), źródłem finansowania świadczeń emerytalno-rentowych jest fundusz tworzony ze składek pracowników i pracodawców. Z systemu tego usunięto większość elementów nieubezpieczeniowych i socjalnych, tak aby powiązać wysokość przyszłego świadczenia z sumą składek odprowadzanych od przychodów ubezpieczonego w całym okresie jego aktywności zawodowej.

Obecnie, na gruncie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłacane są jedynie dwa rodzaje dodatków – dodatek pielęgnacyjny oraz dodatek dla sierot zupełnych. Oba dodatki są świadczeniami o charakterze ubezpieczeniowym, związanymi z ryzykami ubezpieczeniowymi w postaci niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji oraz utraty żywiciela. Wypłata tych dodatków ma miejsce w sytuacji spełnienia się wskazanych ryzyk oraz wiąże się z obowiązkiem opłacania składki ubezpieczeniowej.

Krwiodawstwo nie mieści się w przewidzianych przez system ubezpieczeń społecznych kategoriach ryzyk ubezpieczeniowych, które obejmują przede wszystkim utratę możliwości osiągania dochodów z pracy wskutek starości lub niezdolności do pracy spowodowanej stanem zdrowia. W systemie emerytalnym brak jest więc miejsca dla preferencji w wysokości świadczeń dla wybranych grup ubezpieczonych. Przyznanie nowych dodatków do emerytury doprowadziłoby przede wszystkim do naruszenia reguły nietworzenia nowych uprawnień nieznajdujących pokrycia w składce na ubezpieczenie emerytalne.

Jednocześnie informuję, że często wskazywanego przez zainteresowanych świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa nie można traktować jako dodatku do emerytury. Świadczenie to, obecnie wynoszące 336,26 zł miesięcznie, przyznawane jest na wniosek osoby, która pełniła funkcję sołtysa na podstawie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Świadczenie to nie jest świadczeniem z ubezpieczeń społecznych i nie jest finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podobnie świadczenie ratownicze z tytułu wysługi lat w ochotniczych strażach pożarnych nie wynika z rozwiązań z systemu emerytalnego i nie jest finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie ratownicze, obecnie w wysokości 258 zł, z tytułu wysługi lat w OSP przysługuje strażakowi ratownikowi OSP na podstawie art. 16 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 233, z późn. zm.).

Ewentualne wypracowanie w ramach możliwości budżetu państwa rozwiązań pozwalających na dodatkowe docenienie trudu osób podejmujących aktywność społecznie użyteczną powinno znajdować odzwierciedlenie w przepisach regulujących tę aktywność, a nie w rozwiązaniach z zakresu systemu emerytalnego.

Zważywszy, że uprawnienia honorowych dawców krwi określają przepisy ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2024 r. poz. 281, z późn. zm.) ewentualne rozszerzenie katalogu uprawnień i przywilejów, których część przysługuje za długotrwałe i systematyczne oddawanie krwi, leży w gestii ministra właściwego do spraw zdrowia.

Niezależnie od powyższego, dziękuję za głos zabrany w tej sprawie. W imieniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pragnę podkreślić, że wszystkie przedstawiane mu w związku z tą problematyką propozycje zmian przepisów są wnikliwie analizowane i traktowane jako wyraz troski o kształt systemu ubezpieczeń społecznych".