Emerycie, nie dostałeś tego świadczenia? ZUS blokuje Ci drogę odwoławczą, ale jest na to sposób

• Czternasta emerytura 2024 – komu przysługuje i w jakiej wysokości?
• Czternasta emerytura 2024 – kto otrzyma decyzję w sprawie świadczenia? 
• Czternasta emerytura 2024 – ZUS nie wydaje decyzji o nieprzyznaniu czternastej emerytury, z zatem nie można odwołać się od nieotrzymania czternastki
• Czternasta emerytura 2024 – co mogą zrobić emeryci i renciści, którzy nie otrzymali czternastki ani decyzji o odmowie jej przyznania przez ZUS, a uważają, że świadczenie im przysługuje?

Czternasta emerytura 2024 – komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czternasta emerytura, potocznie zwana „czternastką”, a zgodnie z ustawą – „kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniem pieniężnym dla emerytów i rencistów” – w 2024 r., przysługuje osobom, które na dzień 31 sierpnia 2024 r. miały ustalone prawo do jednego z długoterminowych świadczeń emerytalno-rentowych i pobierały to świadczenie, tj. m.in.:

• emeryturę lub rentę w systemie powszechnym, 

• emeryturę lub rentę rolników, 

• emeryturę lub rentę służb mundurowych, 

• emeryturę pomostową, 

• świadczenie lub zasiłek przedemerytalny, 

• rentę socjalną, 

• nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, 

• rodzicielskie świadczenie uzupełniające lub

• rentę inwalidów wojennych i wojskowych.

Skoro wymogiem przysługiwania czternastki jest pobieranie świadczenia emerytalno-rentowego – nie przysługuje ono zatem osobom, które na dzień 31 sierpnia 2024 r, miały zawieszone prawo do niego (tj. do ww. głównego świadczenia emerytalno-rentowego), np. z powodu przekroczenia tzw. limitów dorabiania. Zgodnie z art.104 ust. 7 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, ulega zawieszeniu w razie osiągania, przez uprawnioną do niej osobę, przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W okresie od 1 czerwca 2024 r. do 31 sierpnia 2024 r. – zgodnie z komunikatem Prezesa ZUS z dnia 15 maja 2024 r. w sprawie kwot przychodu odpowiadających 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 r. stosowanych przy zmniejszaniu albo zawieszaniu emerytur i rent – kwota przychodu odpowiadająca 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 r., wynosiła 10591,60 zł. Osiąganie przez emerytów lub rencistów, w miesiącach czerwiec, lipiec i sierpień 2024 r., przychodów powyżej ww. kwoty – powodowało zawieszenie prawa do świadczenia emerytalno-rentowego i tym samym – nieprzysługiwanie prawa do czternastej emerytury. 

Czternasta emerytura przysługuje, w tym roku, w wysokości:

• 1780,96 zł brutto, jeżeli wysokość świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących osobie uprawnionej nie przekracza kwoty 2900 zł lub odpowiednio

• 1780,96 zł brutto pomniejszonej o kwotę różnicy pomiędzy kwotą świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących osobie uprawnionej, a kwotą 2900 zł – jeżeli wysokość świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących osobie uprawnionej przekracza 2900 zł (wówczas – zgodnie z powyższym – obowiązuje tzw. zasada „złotówka za złotówkę”). Czternastka nie jest natomiast w ogóle przyznawana, jeżeli wyliczona, w powyższy sposób, kwota świadczenia byłaby niższa niż 50 zł.  W praktyce, oznacza to, że – czternastka nie przysługuje osobom, które mają emeryturę lub rentę (lub inne długoterminowe świadczenie emerytalno-rentowe) w kwocie wyższej niż 4630,96 zł brutto. 

Sprawdź >> Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Czternasta emerytura 2024 – kto otrzyma decyzję w sprawie świadczenia? 

Czternasta emerytura to świadczenie przyznawane z urzędu – bez konieczności składania wniosku przez osobę uprawnioną. ZUS, w tym roku, wypłacał czternastki razem z wrześniowym świadczeniem emerytalno-rentowym, w taki sam sposób jak świadczenie główne, czyli przelewem na konto bankowe lub przekazem gotówkowym. Aktualnie – następczo, zgodnie z komunikatem z dnia 11 października br. – będzie natomiast rozsyłał do uprawnionych osób, które otrzymały świadczenie, decyzje o przyznaniu świadczenia, z wyliczoną kwotą czternastki. Procedura ta, jest zgodna z brzmieniem art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 26.05.2023 r. o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów, zgodnie z którymi – „Przyznanie dodatkowego świadczenia następuje z urzędu na podstawie decyzji” oraz „Decyzje w sprawie dodatkowego świadczenia wydaje i świadczenie to wypłaca organ wypłacający świadczenie, o którym mowa w art. 2” (czyli w przypadku emerytur i rent w systemie powszechnym – ZUS). 

ZUS wydaje zatem decyzję w sprawie czternastej emerytury wyłącznie w przypadku pozytywnego rozpatrzenia przesłanek ustawowych przysługiwania jej danej osobie i w efekcie tego – przyznania jej prawa do świadczenia. Od tej decyzji, która choć (co do zasady) jest dla zainteresowanego pozytywna, to oczywiście również może zawierać błędy np. w zakresie wyliczenia kwoty przysługującej czternastki – zgodnie z art. 7 ust. 5 ww. ustawy – przysługują środki odwoławcze przewidziane w przepisach właściwych dla głównego świadczenia emerytalno-rentowego, które pobiera osoba, której została przyznana czternastka. W przypadku emerytury lub renty wypłacanej przez ZUS – będzie to odwołanie do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (jako sądu I instancji), które można złożyć w terminie miesiąca od dnia otrzymania decyzji ZUS. Odwołanie to, należy złożyć do właściwego sądu za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał daną decyzję. Jeżeli ZUS uzna odwołanie za zasadne – może wówczas zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję (ma na to 30 dni od otrzymania odwołania) lub odpowiednio – przekazać sprawę do sądu. 

Czternasta emerytura 2024 – ZUS nie wydaje decyzji o nieprzyznaniu czternastej emerytury, z zatem nie można odwołać się od nieotrzymania czternastki

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26.05.2023 r. o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów – osobom, które, w ocenie ZUS, nie spełniają przesłanek do otrzymania czternastej emerytury – nie jest doręczana żadna decyzja w tej sprawie, a zatem – nie przysługuje im prawo do odwołania się/przedstawienia swoich argumentów w zakresie przysługiwania prawa do świadczenia. Podczas, gdy osoby, którym czternastka została np. błędnie wyliczona – mają prawo do odwołania się do sądu od decyzji ZUS. Jeżeli natomiast błąd ZUS spowoduje, że świadczenie w ogóle nie zostanie danej osobie wypłacone – prawo to automatycznie „odpada”. 

W rozmowie z Prawo.pl, obecna ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk (a ówczesna poseł Lewicy, ponieważ wypowiedź ta jest z roku 2022) – stwierdziła, że brak możliwości zaskarżenia decyzji o nieprzyznaniu czternastej emerytury, to ograniczenie konstytucyjnego prawa do sądu i powinien zająć się tym Trybunał Konstytucyjny. Przepisy ustawy z dnia 26.05.2023 r. o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów, które w powyższym zakresie, niczym nie różnią się od tych, które obowiązywały w stosunku do czternastych emerytur wypłacanych w 2021 i w roku 2022 – pokazują, że niestety nic w tej sprawie nie zrobiono i prawa emerytów i rencistów – w zakresie odwołań od decyzji organów dotyczących czternastych emerytur – nadal są nierówne. 

Czternasta emerytura 2024 – co mogą zrobić emeryci i renciści, którzy nie otrzymali czternastki ani decyzji o odmowie jej przyznania przez ZUS, a uważają, że świadczenie im przysługuje?

Co do zasady – w sytuacji, gdy ZUS działa z urzędu – wydaje on wyłącznie decyzje pozytywne (tj. o przyznaniu danego świadczenia, a nie o jego nieprzyznaniu/niespełnieniu wymogów ustawowych do jego przyznania). Tak też jest w przypadku czternastych emerytur. 

Może jednak oczywiście zdarzyć się sytuacja, w której organ popełni błąd co do oceny przesłanek przysługiwania świadczenia i niesłusznie nie przyzna go osobie, która powinna je otrzymać. Co może ona zatem, w takiej sytuacji, zrobić?

Hipotetycznie, może również zdarzyć się tak, że w następstwie złożonego wniosku o wypłatę świadczenia – ZUS nie wyda w sprawie żadnej decyzji, ponieważ uzna, że wydaje decyzję tylko w przypadku pozytywnego rozpatrzenia spełnienia przesłanek przysługiwania świadczenia, a w tym przypadku – w jego ocenie – świadczenie nie przysługuje (co oczywiście będzie błędem, ponieważ w następstwie złożonego wniosku, powinna zostać wydana decyzja). Takie postępowanie organu, skutkujące brakiem decyzji, która uprawniałaby do odwołania się od niej do sądu – nie będzie jednak również problemem. Zgodnie z art. 83 ust. 3 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – odwołanie do sądu, przysługuje bowiem również w razie niewydania przez ZUS decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia. Po upływie 2 miesięcy od złożenia wniosku o wypłatę świadczenia – można zatem składać odwołanie do sądu (za pośrednictwem ZUS), pomimo milczenia organu. 

ZUS, w komunikacie z 12 października br. informuje o wysyłce decyzji o przyznaniu czternastek do emerytów i rencistów, którym przyznano świadczenie i którzy od tych decyzji będą mogli się odwołać, a my – o prawach pozostałych emerytów i rencistów, którzy tych decyzji nie otrzymają, bo z jakichś względów organ uznał, że świadczenie im nie przysługuje, a powinni zweryfikować to czy aby na pewno (ponieważ organ – rzecz jasna – może się mylić)!

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26.05.2023 r. o kolejnym dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U. z 2023 r., poz. 1407)

• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251)

• Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 497)

• Ustawa z dnia 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1550)