Nie wszyscy rodzice, którzy pracują i mają dziecko w wieku od 12 do 35 miesiąca życia, od 1 października 2024 r., otrzymają 1500 zł miesięcznie „babciowego” (inaczej zwanego świadczeniem „aktywni rodzice w pracy”) w ramach programu „Aktywny rodzic”. To nie jakakolwiek aktywność zawodowa, a podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, stanowi bowiem kryterium ustawowe kwalifikujące do otrzymania świadczenia. Kto zatem, znajdzie się w grupie pominiętej przez ustawodawcę?
- Komu od 1 października 2024 r. przysługiwać będzie „babciowe”?
- Którzy rodzice, pomimo, że pracują – nie otrzymają „babciowego”?
- Pozostałe świadczenia w ramach programu „Aktywny rodzic” – tj. świadczenie „aktywnie w żłobku” i świadczenie „aktywnie w domu”
- Wnioski będzie można składać już od 1 października 2024 r.
Komu od 1 października 2024 r. przysługiwać będzie „babciowe”?
„Babciowe”, czyli świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, to jedno z trzech świadczeń do wyboru, które w ramach programu „Aktywny rodzic”, wprowadzonego ustawą z dnia 15.05.2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – "Aktywny rodzic", będzie przysługiwało aktywnym zawodowo rodzicom dzieci w wieku od ukończenia 12, do ukończenia 35 miesiąca życia. Świadczenie to, przysługiwać będzie w wysokości 1500 zł miesięcznie (a w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności – w wysokości 1900 zł miesięcznie). Jak sama nazwa wskazuje – jest ono dedykowane rodzicom aktywnym zawodowo i jego nadrzędnym celem jest ułatwienie godzenia aktywności zawodowej z rodzicielstwem. Okazuje się jednak, że nie wszyscy pracujący rodzice, rzeczywiście je otrzymają.
Ze świadczenia „aktywni rodzice w pracy” będą mogli skorzystać rodzice zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jak również wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia czy też prowadzący własną działalność gospodarczą lub działalność rolniczą. Warunkiem otrzymania świadczenia, będzie bowiem pozytywna weryfikacja wymiaru aktywności zawodowej rodzica lub opiekuna dziecka, tj.:
podleganie przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę,
podleganie przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę, jeżeli w co najmniej takim samym wymiarze jest również ubezpieczony drugi z rodziców lub opiekunów dziecka, wspólnie z nim wychowujący dziecko,
podleganie przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, jeżeli w co najmniej takim samym wymiarze jest również ubezpieczony drugi z rodziców lub opiekunów dziecka, wspólnie z nim wychowujący dziecko oraz prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, korzystając z ulg i preferencji w opłacaniu składek ZUS (tj. z ulgi na start, z obniżonych składek w okresie 24 miesięcy prowadzonej działalności lub z ulgi mały ZUS Plus) lub
podleganie obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w KRUS przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy.
Którzy rodzice, pomimo, że pracują – nie otrzymają „babciowego”?
Zgodnie z powyższymi kryteriami ustawowymi przysługiwania świadczenia, w zakresie aktywności zawodowej rodziców lub opiekunów dziecka – „babciowego” nie otrzymają osoby zatrudnione na podstawie umów, w ramach których nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Należą do nich osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło. Więcej na ich ten temat można przeczytać w poniższym artykule:
Ale nie tylko oni! Na „babciowe” nie załapią się również, będący młodymi rodzicami, studenci, którzy nie ukończyli jeszcze 26 roku życia i wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Są to bowiem umowy, które – zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W przypadku, gdy rodzice wspólnie wychowują dziecko – świadczenia nie otrzyma również rodzina, w której jeden z rodziców spełnia kryterium ustawowe w zakresie podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (np. ojciec jest zatrudniony na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy), ale drugi z rodziców już ww. kryterium nie spełnia (np. matka pracuje wyłącznie na podstawie umowy zlecenia i jest studentką, która nie ukończyła jeszcze 26 roku życia).
Wyjątek od powyższej zasady, stanowić będą jedynie osoby zatrudnione na podstawie tzw. umowy uaktywniającej, jako nianie, czyli sprawujące opiekę nad dziećmi w wieku do ukończenia przez nie 20 tygodnia życia – nawet jeżeli są studentami do 26 roku życia. Nianiom zatrudnionym na podstawie umowy uaktywniającej, będącym jednocześnie rodzicami maluchów w wieku od 12 do 35 miesiąca życia, które spełniają pozostałe kryteria ustawowe do otrzymania „babciowego” – od 1 października br. przysługiwać będzie 1500 zł miesięcznie świadczenia (o ile oczywiście zdecydują się na wybór tego świadczenia, spośród trzech świadczeń dostępnych w ramach programu „Aktywny rodzic”). Na „babciowe” mogą również liczyć rodzice-studenci, którzy nie ukończyli jeszcze 26 roku życia, ale są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę – wówczas podlegają bowiem obowiązkowo wszystkim rodzajom ubezpieczeń, a w tym (kluczowym w tym przypadku) ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Pomimo, iż zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – osoba, która nie spełnia warunków do objęcia jej obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (czyli właśnie m.in. osoba pracująca na podstawie umowy zlecenia, będąca jednocześnie studentem przed 26 rokiem życia) – może do tych ubezpieczeń przystąpić dobrowolnie – takie samodzielne opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (nawet od podstawy, której wysokość wynosi 100 % minimalnego wynagrodzenia za pracę), nie będzie stanowiło wystarczającej podstawy do otrzymania świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, ze względu na wyłączenie zawarte w art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 15.05.2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – "Aktywny rodzic". Zgodnie z powyższym bowiem – opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której wysokość wynosi 100 % minimalnego wynagrodzenia za pracę, jest równoważne z niepodleganiem ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu wykonywania aktywności zawodowej, o której mowa w art. 7 pkt 2 lit. c ustawy. Rodzic pracujący na podstawie umowy zlecenia, będący jednocześnie studentem, który nie ukończył jeszcze 26 roku życia i który samodzielnie opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której wysokość wynosi nawet 100 % (lub nawet więcej) minimalnego wynagrodzenia za pracę – również, nie otrzyma zatem 1500 zł (lub odpowiednio – 1900 zł) miesięcznie świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.
Pozostałe świadczenia w ramach programu „Aktywny rodzic” – tj. świadczenie „aktywnie w żłobku” i świadczenie „aktywnie w domu”
Rodzice, którzy nie spełniają kryteriów otrzymania świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, czyli właśnie m.in. studenci, którzy nie ukończyli jeszcze 26 roku życia, zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych, mogą jednak nadal ubiegać się o któreś z pozostałych dwóch świadczeń w ramach programu „Aktywny rodzic”, tj. o:
świadczenie „aktywnie w żłobku” lub
świadczenie „aktywnie w domu”.
Jeżeli maluch, do ukończenia 3 roku życia (lub w przypadku gdy objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym jest niemożliwe lub utrudnione – 4 roku życia), będzie uczęszczał do żłobka, klubu dziecięcego albo zostanie objęty opieką sprawowaną przez tzw. opiekuna dziennego – jego rodzice, mogą ubiegać się o świadczenie „aktywnie w żłobku”, które przysługiwać będzie w wysokości opłat ponoszonych z tytułu pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u opiekuna dziennego (z wyłączeniem opłat za wyżywienie, które nie będzie objęte dofinansowaniem), nie więcej jednak niż 1500 zł miesięcznie (a w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności – 1900 zł miesięcznie).
Studenci do 26 roku życia, pracujący na podstawie umów cywilnoprawnych (a zatem niespełniający warunków do otrzymania świadczenia „aktywni rodzice w pracy”), którzy nie posyłają dziecka do żłobka, klubu dziecięcego ani pod opiekę opiekuna dziennego, a np. decydują się na opiekę sprawowaną przez babcię lub nianię albo sami godzą aktywność zawodową z opieką nad dzieckiem – będą mogli natomiast ubiegać się o dużo niższe świadczenie od świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, a mianowicie – świadczenie „aktywnie w domu”. Świadczenie to, przysługiwać będzie w wysokości 500 zł miesięcznie (a więc aż o 1000 zł mniej niż w przypadku świadczenia „aktywni rodzice w pracy”) na dziecko w wieku od 12 do ukończenia 35 miesiąca życia.
Wnioski będzie można składać już od 1 października 2024 r.
Wnioski o ustalenie prawa do wybranego świadczenia, będzie można składać do ZUS już 1 października br., drogą elektroniczną, za pośrednictwem platformy PUE ZUS, aplikacji mobilnej mZUS, bankowości elektronicznej lub portalu Emp@tia.
Prawo do świadczenia przyznawane będzie od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, czyli w przypadku złożenia wniosku jeszcze w październiku – od 1 października br., a w przypadku świadczenia „aktywnie w żłobku” – dodatkowo, nie wcześniej niż od dnia rozpoczęcia uczęszczania przez dziecko do placówki. ZUS będzie miał 2 miesiące na rozpatrzenie złożonego wniosku, czyli otrzymania pierwszego świadczenia należy spodziewać się pod koniec 2024 r. (wraz z ewentualnym wyrównaniem od października).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 15.05.2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – "Aktywny rodzic" (Dz.U. z 2024 r., poz. 858)
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 497)
Ustawa z dnia 4.02.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 338)