O waloryzacji rocznej konta emerytalnego, kapitału początkowego oraz subkonta w ZUS wie praktycznie każdy kto szykuje się do przejścia na emeryturę. Ale wiedza o tym, że konta te są waloryzowane także kwartalnie i waloryzacja kwartalna może być brana pod uwagę przy wyliczaniu wysokości emerytury, zaraz po złożeniu wniosku, wie mało kto. A być może to ważne przy wyborze momentu przejścia na emeryturę?
- Waloryzacja kwartalna: jaki miesiąc najlepszy do przejścia na emeryturę
- Waloryzacje w ZUS: roczne i kwartalne
- Waloryzacja kapitału emerytalnego: dlaczego jest ważna
- Waloryzacja kwartalna w ZUS: dla kogo korzystna
- Wskaźniki waloryzacji konta i subkonta w ZUS w 2023 i 2024 roku
Wybór właściwego terminu złożenia wniosku o emeryturę z ZUS jest bardzo ważny dla wysokości przyszłego świadczenia. Raz wyliczoną emeryturę będziemy bowiem otrzymywali potem już do końca życia – w wyliczonej po złożeniu wniosku wysokości i waloryzowanej zgodnie z ogólnymi zasadami. Nawet przesunięcie tego terminu o kilka miesięcy może dać korzyść w postaci emerytury wyższej o kilkaset złotych niż w przypadku składania wniosku od razu w dniu osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego.
Waloryzacja kwartalna: jaki miesiąc najlepszy do przejścia na emeryturę
Takie różnice dotyczą przede wszystkim osób przechodzących na emeryturę według nowego systemu emerytalnego, obowiązującego od 1999 roku a więc urodzonych od 1 stycznia 1949 roku. Poza tym oczywiście są przypadki, w których wniosku o emeryturę odkładać nie można, choćby dlatego, że korzystania się z świadczenia przedemerytalnego, by tylko doczekać ustawowego wieku emerytalnego. Albo nie ma żadnego prawnego obliga, za to stan zdrowia i brak sił pozwalających na wydłużenie świadczenia pracy nawet o krótki czas po osiągnięciu wieku 60 lat – kobiety, 65 lat – mężczyźni, może być przeszkodą wykluczającą przesuwanie terminu przejścia na emeryturę w czasie.
By w najkorzystniejszy dla siebie możliwy sposób zdecydować o terminie przejścia na emeryturę, warto znać zarówno sposób wyliczania jej wysokości przez ZUS jak i np. zasady waloryzacji składek czy samych emerytur.
Waloryzacje w ZUS: roczne i kwartalne
Co do waloryzacji, to praktycznie każdy już wie, że są dwa ważne terminy – 1 marca, kiedy następuje waloryzacja wypłacanych już przez ZUS emerytur oraz 1 czerwca – kiedy następuje waloryzacja składek zgromadzonych na kontach i subkoncie w ZUS, dotycząca tych, którzy dopiero emerytami zostaną.
Ale to nie wszystko – przy wyliczaniu wysokości emerytury po złożeniu wniosku przez przyszłego emeryta ważne są jeszcze dane ogłaszane przez Główny Urząd Statystyczny GUS) z zakresu tak zwanego dalszego trwania życia. Dane te są także zmieniane raz w roku. Ogólna reguła jest taka, że z każdym miesiącem liczba brana przez ZUS pod uwagę przy dzieleniu zwaloryzowanych składek jest mniejsza – już choćby dlatego każde odłożenie wniosku o emeryturę tylko o miesiąc sprawia, iż z dzielenia wyjdzie odpowiednio wyższa kwota emerytury.
Dla osób, które już pobierają emeryturę z ZUS najważniejsza jest waloryzacja emerytur, która następuje w ustawowym terminie 1 marca każdego roku. Wszystkie świadczenia są wtedy przemnażane przez wskaźnik waloryzacji – taki sam dla wszystkich – i od marca emerytura wzrasta. Niekiedy, to już decyzja rządu, ma miejsce waloryzacja procentowo-kwotowa. Polega ona na tym, że najniższe świadczenia, niezależnie od ich wysokości zwiększa się o stałą kwotę, a nie procentowy wskaźnik. Dopiero począwszy od emerytur w wysokości takiej, że wskaźnik procentowy jest korzystniejszy, waloryzuje się je procentowo.
Waloryzacja kapitału emerytalnego: dlaczego jest ważna
Dla osób, które na emeryturę będą dopiero przechodzić ważniejsza jest waloryzacja składek zgromadzonych w ZUS, czyli waloryzacja kapitału. Następuje ona 1 czerwca, ale dotyczy składek zgromadzonych na koniec poprzedniego roku. Jest ona wyłącznie procentowa i najczęściej inny wskaźnik waloryzacji dotyczy konta podstawowego i kapitału początkowego, a inny subkonta. Ta waloryzacja jest ważna dla osób, które będą dopiero składały wniosek o emeryturę i to niekoniecznie w najbliższym czasie.
Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek na ubezpieczenie emerytalne przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Waloryzacja składek przeprowadzana jest corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000.
Podobnie, choć zazwyczaj według innego wskaźnika waloryzacyjnego przeprowadzana jest w tym terminie waloryzacja kapitału zgromadzone na subkoncie czyli środków co do zasady przeznaczonych na OFE.
Waloryzacja kapitału początkowego (ustalonego decyzją ZUS na 1 stycznia 1999 r.) odbywa się według analogicznych zasad, z tym zastrzeżeniem, że pierwsza waloryzacja przeprowadzana jest od dnia 1 czerwca 2000 r. za rok 1999 - według odrębnego wskaźnika waloryzacji kapitału początkowego za rok 1999 wynoszącego 115,60% (wyliczonego zgodnie z zapisem art. 173 ust. 4 ustawy emerytalnej). Kolejne waloryzacje kapitału początkowego, tj. za rok 2000 i lata następne, przeprowadzane są według wskaźników waloryzacji ogłaszanych dla składek na ubezpieczenie.
Stąd co do zasady za najkorzystniejsze dla przejścia na emeryturę miesiące uznaje się luty i lipiec. W pierwszym przypadku wyliczona na luty danego roku emerytura jest od razu zwiększana w marcu dzięki waloryzacji. W drugim – dzięki waloryzacji czerwcowej składek, do wyliczenia emerytury brana jest pod uwagę wyższa kwota równa sumie zgromadzonych kapitałów, niż w czerwcu.
Waloryzacja kwartalna w ZUS: dla kogo korzystna
Ale to nie wszystko. Są bowiem jeszcze waloryzacje składek kwartalne, a o tym, które waloryzacje kwartalne wzięte będą pod uwagę oraz w jakim zakresie wzięta do podstawy takiej waloryzacji będzie roczna waloryzacja, decyduje miesiąc, w którym złożony jest wniosek o emeryturę i wyliczane jest takie świadczenie.
To jest już dużo bardziej skomplikowane, choć precyzyjnie uregulowane w przepisach.
Zgodnie z art. 25a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, jest waloryzowana kwartalnie. W przypadku ustalania wysokości emerytury:
- w pierwszym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;
- w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;
- w trzecim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;
- w czwartym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.
Ale oprócz tego, kiedy dokonuje się waloryzacji kwartalnej, w zależności od miesiąca roku, w którym do ZUS wpłynie wniosek o emeryturę – ważne jest też, która zwaloryzowana już kwota składek zostanie przyjęta jako właściwa przy samym ustalaniu wysokości emerytury. Pokażmy to na przykładzie wniosków składanych w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy.
I tak, jeśli ustalanie emerytury następuje w I lub II kwartale (ale w okresie kwiecień–maj), np. 2024 r., wówczas kwota składek poddana ostatniej rocznej waloryzacji (tj. kwota składek na dzień 31 stycznia 2022 r. zwaloryzowana za 2022 r.) powinna być włączona w cykl waloryzacji kwartalnych poczynając od waloryzacji za I kwartał 2023 r.
Gdy wniosek o emeryturę zostanie złożony w drugim kwartale, ale konkretnie w czerwcu, np. 2024 r., wówczas kwota składek poddana ostatniej rocznej waloryzacji (tj. kwota składek na dzień 31 stycznia 2023 r. zwaloryzowana za 2023 r.) nie podlega żadnej waloryzacji kwartalnej. Jednak jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego w przypadku ustalania emerytury w czerwcu danego roku, waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku.
Natomiast przy wyliczaniu wysokości emerytury w trzecim lub czwartym kwartale, np. 2023 r., kwota składek poddana ostatniej rocznej waloryzacji (tj. kwota składek na dzień 31 stycznia 2022 r. zwaloryzowana za 2022 r.) powinna być włączona w cykl waloryzacji kwartalnych, poczynając od waloryzacji za I kwartał 2023 r.
Jeśli więc złożymy wniosek o emeryturę w listopadzie lub grudniu 2023 r., to składki zwaloryzowane na koniec 2022 r. obejmie jeszcze waloryzacja za I i za II kwartał. Przy czym ta druga nie obejmie już kapitałów zwaloryzowanych podczas ostatniej rocznej waloryzacji.
Wskaźniki waloryzacji konta i subkonta w ZUS w 2023 i 2024 roku
W podanych już w Monitorze Polskim za 2023 r, wskaźnikach waloryzacji składek – konto i subkonto – sytuacja przedstawia się następująco.
Kwartalne wskaźniki waloryzacji składek (konto plus kapitał początkowy) wynoszą:
- za I kwartał 2023 r. to 113,83%,
- za II kwartał 2023 r. to 104,01%,
- za III kwartał 2023 r. to 100,00%.
- za IV kwartał 2023 r. to 100,05%
Wskaźniki waloryzacji dla subkonta ZUS:
- za I kwartał 2023 r. to 102,30%,
- za II kwartał 2023 r. to 102,30%,
- za III kwartał 2023 r. to 102,30%
- za IV kwartał 2023 r. to 102,30%
Wskaźniki waloryzacji składek emerytalnych zgromadzonych w ZUS za I kwartał 2024 roku zostaną opublikowane w Monitorze Polskim w ostatnich dniach maja 2024 r.