Kwiecień nie jest dobrym miesiącem do przechodzenia na emeryturę, podobnie jak marzec – tak uważa większość doradców. Kto nie złożył wniosku o emeryturę w lutym – najlepszym miesiącu z racji marcowej waloryzacji i prawa do trzynastki – ten powinien poczekać do lipca. To z racji innej ważnej waloryzacji składek emerytalnych w ZUS – rocznej waloryzacji konta i subkonta emerytalnego w ZUS. Ogólna zasada jest taka, by za cały rok składki waloryzować 1 czerwca następnego roku, a składki, które nie zostały roczną waloryzacją objęte, waloryzować za kwartały.
- Waloryzacje składek w ZUS; ile i jakie
- Na czym polega kwartalna waloryzacja składek emerytalnych w ZUS
- Jak ZUS waloryzował składki na koncie i subkoncie w ostatnich kwartałach [wskaźniki]
- Roczna waloryzacja konta i subkonta: co trzeba wiedzieć
Tymczasem sprawa jest bardziej skomplikowana. Oprócz wspomnianych już waloryzacji rocznych, a być może wkrótce także drugiej w roku waloryzacji od września, samych świadczeń, powinno się brać pod uwagę waloryzacje kwartalne. W zależności bowiem od miesiąca i kwartału, w którym złoży się wniosek o emeryturę, ZUS weźmie je pod uwagę ustalając podstawę do wyliczenia emerytury.
Waloryzacje składek w ZUS; ile i jakie
Ale to nie wszystko. Są bowiem jeszcze waloryzacje składek kwartalne, a o tym, które waloryzacje kwartalne wzięte będą pod uwagę oraz w jakim zakresie wzięta do podstawy takiej waloryzacji będzie roczna waloryzacja, decyduje miesiąc, w którym złożony jest wniosek o emeryturę i wyliczane jest takie świadczenie.
To jest już dużo bardziej skomplikowane, choć precyzyjnie uregulowane w przepisach.
Zgodnie z art. 25a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, jest waloryzowana kwartalnie. W przypadku ustalania wysokości emerytury:
- w pierwszym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;
- w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;
- w trzecim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;
- w czwartym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.
Ale oprócz tego, kiedy dokonuje się waloryzacji kwartalnej, w zależności od miesiąca roku, w którym do ZUS wpłynie wniosek o emeryturę – ważne jest też, która zwaloryzowana już kwota składek zostanie przyjęta jako właściwa przy samym ustalaniu wysokości emerytury. Pokażmy to na przykładzie wniosków składanych w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy.
Na czym polega kwartalna waloryzacja składek emerytalnych w ZUS
I tak, jeśli ustalanie emerytury następuje w I lub II kwartale (ale w okresie kwiecień–maj), np. 2024 r., wówczas kwota składek poddana ostatniej rocznej waloryzacji (tj. kwota składek na dzień 31 stycznia 2022 r. zwaloryzowana za 2022 r.) powinna być włączona w cykl waloryzacji kwartalnych poczynając od waloryzacji za I kwartał 2023 r.
Gdy wniosek o emeryturę zostanie złożony w drugim kwartale, ale konkretnie w czerwcu, np. 2024 r., wówczas kwota składek poddana ostatniej rocznej waloryzacji (tj. kwota składek na dzień 31 stycznia 2023 r. zwaloryzowana za 2023 r.) nie podlega żadnej waloryzacji kwartalnej. Jednak jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego w przypadku ustalania emerytury w czerwcu danego roku, waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku.
Natomiast przy wyliczaniu wysokości emerytury w trzecim lub czwartym kwartale, np. 2024 r., kwota składek poddana ostatniej rocznej waloryzacji (tj. kwota składek na dzień 31 stycznia 2023 r. zwaloryzowana za 2023 r.) powinna być włączona w cykl waloryzacji kwartalnych, poczynając od waloryzacji za I kwartał 2024 r.
Jeśli więc złożymy wniosek o emeryturę w listopadzie lub grudniu 2024 r., to składki zwaloryzowane na koniec 2023 r. (faktyczna waloryzacja w czerwcu 2024 r.) obejmie jeszcze waloryzacja za I i za II kwartał 2024 roku. Przy czym ta druga nie obejmie już kapitałów zwaloryzowanych podczas ostatniej rocznej waloryzacji.
Jak ZUS waloryzował składki na koncie i subkoncie w ostatnich kwartałach [wskaźniki]
W podanych już w Monitorze Polskim za 2023 r, wskaźnikach waloryzacji składek – konto i subkonto – sytuacja przedstawia się następująco.
Kwartalne wskaźniki waloryzacji składek (konto plus kapitał początkowy) wynoszą:
- za I kwartał 2023 r. to 113,83%,
- za II kwartał 2023 r. to 104,01%,
- za III kwartał 2023 r. to 100,00%,
- za IV kwartał 2023 r. to 100,50%.
Wskaźniki waloryzacji dla subkonta ZUS:
- za I kwartał 2023 r. to 102,30%,
- za II kwartał 2023 r. to 102,30%,
- za III kwartał 2023 r. to 102,30%,
- za IV kwartał 2023 r. to 102,30%.
Wskaźniki waloryzacji składek emerytalnych zgromadzonych w ZUS za I kwartał 2024 roku zostaną opublikowane w Monitorze Polskim w maju i czerwcu 2024 r.
Roczna waloryzacja konta i subkonta: co trzeba wiedzieć
Na koniec przypomnijmy zasady waloryzacji rocznych.
Dla osób, które już pobierają emeryturę z ZUS najważniejsza jest waloryzacja emerytur, która następuje w ustawowym terminie 1 marca każdego roku. Wszystkie świadczenia są wtedy przemnażane przez wskaźnik waloryzacji – taki sam dla wszystkich – i od marca emerytura wzrasta.
Dodatkowo, po planowanej nowelizacji przepisów, może dojść do dodatkowej w roku waloryzacji emerytur. Ma ona miejsce we wrześniu i następuje warunkowo – gdy wskaźnik inflacji w pierwszej połowie roku przekroczy 5%.
Dla osób, które na emeryturę będą dopiero przechodzić ważniejsza jest waloryzacja składek zgromadzonych w ZUS, czyli waloryzacja kapitału. Następuje ona 1 czerwca, ale dotyczy składek zgromadzonych na koniec poprzedniego roku. Jest ona wyłącznie procentowa i najczęściej inny wskaźnik waloryzacji dotyczy konta podstawowego i kapitału początkowego, a inny subkonta. Ta waloryzacja jest ważna dla osób, które będą dopiero składały wniosek o emeryturę i to niekoniecznie w najbliższym czasie.
Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek na ubezpieczenie emerytalne przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Waloryzacja składek przeprowadzana jest corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000.
Podobnie, choć zazwyczaj według innego wskaźnika waloryzacyjnego przeprowadzana jest w tym terminie waloryzacja kapitału zgromadzone na subkoncie czyli środków co do zasady przeznaczonych na OFE.
Waloryzacja kapitału początkowego (ustalonego decyzją ZUS na 1 stycznia 1999 r.) odbywa się według analogicznych zasad, z tym zastrzeżeniem, że pierwsza waloryzacja przeprowadzana jest od dnia 1 czerwca 2000 r. za rok 1999 - według odrębnego wskaźnika waloryzacji kapitału początkowego za rok 1999 wynoszącego 115,60% (wyliczonego zgodnie z zapisem art. 173 ust. 4 ustawy emerytalnej). Kolejne waloryzacje kapitału początkowego, tj. za rok 2000 i lata następne, przeprowadzane są według wskaźników waloryzacji ogłaszanych dla składek na ubezpieczenie.