Zakup mieszkania: Czy skarbówka może sprawdzać, skąd masz pieniądze?

• Podstawa prawna kontroli źródeł finansowania
• Jak wygląda mechanizmy kontroli stosowane przez urząd skarbowy?
• Jakie są okoliczności zwiększające ryzyko kontroli urzędu skarbowego?
• Jak przygotować się do ewentualnej kontroli urzędu?
• Jak unikać ryzyka kontroli?

Urząd skarbowy ma prawo sprawdzać, skąd pochodzą pieniądze na zakupu nieruchomości, żeby upewnić się, że są legalne. Jeśli ktoś kupi coś drogiego, a jego dochody na to nie wskazują, urząd może nałożyć aż 75% podatku od tych niewyjaśnionych pieniędzy. Prawo do takich kontroli wynika z przepisów o podatku dochodowym, Ordynacji podatkowej oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Chodzi o to, żeby ograniczyć “szarą strefę” i sprawdzić, czy ktoś nie ukrywa dochodów. Urząd zwraca szczególną uwagę na zakupy za gotówkę i te, które nie pasują do zarobków kupującego.

Podstawa prawna kontroli źródeł finansowania

Urząd skarbowy ma prawne podstawy do weryfikacji źródeł finansowania zastosowanych przy zakupie nieruchomości. Odpowiednie regulacje znajdują się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie przepisami tej ustawy, dochody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach są opodatkowane stawką aż 75%. Przepis ten pozwala organom podatkowym na ustalenie wysokości przychodów, które nie znajdują pokrycia w oficjalnych źródłach, na podstawie poniesionych przez podatnika wydatków oraz wartości zgromadzonego majątku w danym roku podatkowym.

Dodatkowo, przepisy o kontroli pochodzenia środków na zakup nieruchomości wynikają z:

• ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, która precyzuje uprawnienia organów skarbowych do przeprowadzania kontroli skarbowych;
• ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która szczegółowo określa obowiązki podatników dotyczące udokumentowania legalnego pochodzenia środków.

Podstawowym celem tych przepisów jest uszczelnienie systemu podatkowego i ograniczenie zjawiska "szarej strefy". Organy podatkowe mogą wymagać od podatników wyjaśnień dotyczących źródeł finansowania większych zakupów, w tym nieruchomości. W praktyce kontrola jest bardziej prawdopodobna w przypadku zakupów za gotówkę oraz wtedy, gdy wartość nieruchomości nie odpowiada oficjalnym dochodom podatnika.

Jak wygląda mechanizmy kontroli stosowane przez urząd skarbowy?

Urząd skarbowy dysponuje różnorodnymi mechanizmami weryfikacji źródeł finansowania nieruchomości. Organy podatkowe mogą monitorować transakcje na rynku nieruchomości, analizować deklaracje podatkowe obywateli oraz porównywać je z faktycznymi wydatkami. Szczególną uwagę poświęca się zakupom za gotówkę, które mogą budzić większe wątpliwości co do legalności źródeł finansowania.

Kontrole skarbówki mogą być inicjowane na podstawie m.in.:

• doniesień od osób trzecich,
• ogłoszeń o zakupie nieruchomości w prasie czy internecie,
• rutynowej analizy danych podatkowych.

W przypadku nieruchomości zakupionych na rynku wtórnym, gdzie nabywca musi zapłacić 2% podatku PCC od rynkowej wartości nieruchomości, urząd ma dodatkowe możliwości sprawdzenia transakcji. Wartość rynkowa nieruchomości powinna bowiem odpowiadać cenom, które można uzyskać w obrocie między osobami niezależnymi w danym miejscu i czasie.

Skarbówka ma prawo do weryfikacji prawidłowości zadeklarowanej wartości nieruchomości, jeśli uzna, że jest ona zaniżona. Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że zadeklarowana wartość odbiega od wartości rynkowej, może wezwać podatnika do jej podwyższenia. W przypadku dalszych wątpliwości, urząd ma prawo powołać biegłego rzeczoznawcę do oszacowania rzeczywistej wartości nieruchomości, co może skutkować zwiększeniem podstawy opodatkowania oraz koniecznością dopłaty podatku przez kupującego.

Jakie są okoliczności zwiększające ryzyko kontroli urzędu skarbowego?

Istnieją określone sytuacje, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo kontroli ze strony urzędu skarbowego. Zakup nieruchomości za gotówkę jest jedną z takich okoliczności. Wynika to z faktu, że transakcje gotówkowe mogą budzić wątpliwości co do legalności pochodzenia środków. Z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wynika, że instytucje obowiązane, w tym notariusze, mają obowiązek zgłaszania Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej transakcji, których wartość przekracza równowartość 15 000 euro, zwłaszcza gdy są one przeprowadzane w formie gotówkowej. Takie transakcje mogą być sygnałem dla organów podatkowych do przeprowadzenia kontroli w celu weryfikacji źródła pochodzenia środków.

Drugim czynnikiem ryzyka jest wyraźna dysproporcja między oficjalnymi dochodami podatnika a wartością zakupionej nieruchomości. Zgodnie z art. 25b ust. 1 ustawy – Ordynacja podatkowa, jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że wydatki podatnika znacznie przewyższają jego dochody, może wezwać go do złożenia wyjaśnień dotyczących źródeł finansowania tych wydatków. Przykładowo, gdy młoda osoba lub osoba o niskich udokumentowanych dochodach nabywa nieruchomość o wysokiej wartości, urząd skarbowy może zażądać udokumentowania źródeł finansowania takiej transakcji. Brak możliwości wykazania legalnego pochodzenia środków może skutkować nałożeniem sankcji podatkowych.

Oto czynniki ryzyka mogące prowadzić do kontroli skarbówki:

• zakup nieruchomości przez osoby prowadzące działalność gospodarczą, szczególnie w branżach o wysokim ryzyku nadużyć podatkowych;
• posiadanie majątku, który nie ma pokrycia w oficjalnych dochodach wykazanych w deklaracjach podatkowych;
• sytuacje, w których środki na zakup nieruchomości są przechowywane w gotówce bez śladu bankowego.

Jak przygotować się do ewentualnej kontroli urzędu?

Aby uniknąć problemów związanych z kontrolą źródeł finansowania zakupu nieruchomości, warto odpowiednio się przygotować. Najważniejsze jest gromadzenie i przechowywanie dokumentów potwierdzających legalne źródła dochodów i oszczędności. Dotyczy to w szczególności wyciągów bankowych, potwierdzeń przelewów, umów o pracę czy działalność gospodarczą, dokumentów potwierdzających otrzymane darowizny lub spadki.

Poniżej zestaw zaleceń, których na pewno warto przestrzegać:

• korzystanie z rachunków bankowych zamiast przechowywania gotówki "w domu",
• zachowanie wszystkich dokumentów potwierdzających źródła dochodów przez okres co najmniej 5 lat,
• formalne dokumentowanie darowizn i pożyczek,
• prowadzenie ewidencji odkładanych kwot w przypadku wieloletnich oszczędności,
• przygotowanie się na konieczność wyjaśnienia źródeł finansowania.

Jak unikać ryzyka kontroli?

Urząd skarbowy ma prawo i techniczne możliwości sprawdzania źródeł finansowania zakupu nieruchomości. Kontrole te nie są przeprowadzane przy każdej transakcji, ale większe ryzyko kontroli występuje przy zakupach za gotówkę oraz gdy istnieje wyraźna dysproporcja między oficjalnymi dochodami a wartością zakupu.

Odpowiednie przygotowanie dokumentacji i przestrzeganie obowiązków podatkowych znacząco zmniejsza ryzyko negatywnych konsekwencji kontroli podatkowej związanej z zakupem nieruchomości.