Liczba urodzeń spadła do rekordowo niskiego poziomu, a prognozy wskazują na gwałtowne kurczenie się populacji. Polska mierzy się z jednym z największych kryzysów demograficznych w historii. Tego trendu nie odwrócił rządowy program 800 plus. Czy nasz kraj powinien pójść za przykładem Węgier, które mają nową receptę na poprawę dzietności? Nasi bratankowie” i do szabli, i do szklanki” wdrażają ambitne reformy prorodzinne, w tym zwolnienia podatkowe dla pracujących matek, które mogą skuteczniej zachęcać do powiększania rodzin, zwłaszcza wśród osób o średnich i wyższych dochodach.
- W 2050 roku aż 40 proc. Polaków będzie w wieku poprodukcyjnym
- 800 plus już nie wystarczy?
- Model węgierski: ambitny program ulg podatkowych
- Skutki mogą być nieodwracalne
Czy Polska, która mierzy się z kryzysem demograficznym powinna pójść za przykładem Węgier? Zwolnienie matek z podatku jest skuteczniejsze niż 800 plus? Te pytania stawiają eksperci firmy Personnel Service i przytaczają najnowsze prognozy Głównego Urzędu Statystycznego, z których wynika, że liczba ludności kraju w 2060 roku spadnie do 30,9 mln, co oznacza ubytek blisko 7 mln osób w porównaniu do 2022 roku. Jednocześnie współczynnik dzietności wynosi zaledwie 1,16, podczas gdy dla zapewnienia stabilnej populacji powinien przekraczać 2,1. To jeden z najniższych wyników w całej Unii Europejskiej.
W 2050 roku aż 40 proc. Polaków będzie w wieku poprodukcyjnym
Dramatyczna sytuacja demograficzna prowadzi do szybkiego starzenia się społeczeństwa – prognozy wskazują, że w 2050 roku aż 40 proc. Polaków będzie w wieku poprodukcyjnym. Już teraz na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 35 emerytów, a w 2060 roku ta liczba wzrośnie do 64, co oznacza duże obciążenie dla systemu emerytalnego i rynku pracy.
800 plus już nie wystarczy?
Dotychczasowe programy wsparcia rodzin, jak 500 plus, a obecnie 800 plus, w założeniu miały poprawić sytuację demograficzną ale ich skuteczność jest ograniczona. Choć zwiększyły bezpieczeństwo finansowe rodzin, to nie wpłynęły znacząco na wskaźniki dzietności. Eksperci Personnel Service wskazują, że programy tego typu w większym stopniu poprawiają warunki życia rodzin o niższych dochodach, ale nie stanowią silnej zachęty do powiększania rodzin w grupach średnio i wysoko zarabiających. Stąd Polska potrzebuje bardziej kompleksowych i długofalowych rozwiązań, które uwzględnią stabilność finansową rodzin oraz zachęcą do łączenia macierzyństwa z aktywnością zawodową. Jednym z potencjalnych rozwiązań mogłoby być zwolnienie z podatku dochodowego dla pracujących matek – podobnie jak na Węgrzech.
Model węgierski: ambitny program ulg podatkowych
Węgry od lat wdrażają agresywną politykę prorodzinną. Od października 2024 roku matki mające troje lub więcej dzieci będą całkowicie zwolnione z podatku dochodowego – dożywotnio. W 2026 roku ulga obejmie matki z dwójką dzieci, stopniowo rozszerzając się na kolejne grupy wiekowe. Dzięki temu dochód rodzin wielodzietnych wzrośnie nawet o 18,9% rocznie. W praktyce oznacza to, że kobieta zarabiająca równowartość 6 000 zł brutto miesięcznie będzie miała w kieszeni nawet 1000 zł więcej każdego miesiąca.
Rząd Viktora Orbána od lat konsekwentnie wdraża politykę prorodzinną, obejmującą preferencyjne kredyty hipoteczne dla rodzin wielodzietnych, bezzwrotne wsparcie finansowe na zakup samochodu dla rodzin z min. trójką dzieci, ulgi podatkowe dla młodych rodziców i programy wspierające kobiety wracające na rynek pracy. Efekty? Choć dzietność na Węgrzech wciąż nie osiągnęła poziomu zastępowalności pokoleń, to wzrosła z 1,23 w 2011 roku do 1,55 w 2023 roku. Tymczasem w Polsce wskaźnik ten od lat nie przekracza 1,4, a w 2023 roku spadł do 1,16 – najniższego poziomu w historii.
Skutki mogą być nieodwracalne
- Demografia to jedno z największych wyzwań Polski. Jeśli nie podejmiemy natychmiastowych działań, skutki będą nieodwracalne – zarówno dla rynku pracy, jak i systemu emerytalnego - mówi Krzysztof Inglot, ekspert rynku pracy z Personnel Service. - Musimy myśleć długofalowo i stworzyć warunki, które nie tylko zachęcą do posiadania dzieci, ale także zapewnią stabilność finansową rodzinom, niezależnie od poziomu ich dochodów. Zwolnienie z podatku dochodowego dla pracujących matek, wzorem Węgier, mogłoby być realnym impulsem prorodzinnym –dodaje Inglot.
Przy wciąż spadającej liczbie urodzeń i coraz większym odpływie młodych Polaków za granicę, radykalne zmiany w polityce prorodzinnej stają się koniecznością. Eksperci Personnel Service wskazują, że inspiracja rozwiązaniami węgierskimi może pomóc odwrócić negatywne trendy i stworzyć bardziej przyjazne warunki dla młodych rodzin.