Trzech na czterech Polaków zgodnych jest co do jednego: system podatkowy w Polsce jest niezrozumiały, skomplikowany i – być może właśnie dlatego – niesprawiedliwy. Z podatków VAT i PIT są identyfikowane choć w rzeczywistości mało kto wie na czym one polegają.
- System jest zły, ale nie wiadomo jaki byłby dobry
- VAT, PIT, CIT – słowa nieobce, ale bez konkretnej treści
- Stawki i skala podatkowa w PIT poszły w zapomnienie
Kwiecień, to ostatni miesiąc rozliczania rocznego podatku dochodowego. Przy tej okazji warto dowiedzieć się co myślą i wiedzą o podatkach Polacy. Najnowsze badania prof. Dominiki Maison na panelu Ariadna pokazują, że Polacy oceniają system podatkowy za skomplikowany (78%), niesprawiedliwy (76%) i niezrozumiały (73%).
System jest zły, ale nie wiadomo jaki byłby dobry
Najlepiej rozpoznawany jest podatek VAT i PIT, choć wielu Polaków nie wie o co w nich chodzi. W odniesieniu do kosztów wynagrodzenia najwięcej osób wie, ile zarabia netto (88%), mniej, ile brutto (75%), ale najmniej ma świadomość jakie koszty ponosi pracodawca w związku z jego zatrudnieniem (39%).
system podatkowy
Materiały prasowe
W odpowiedzi na pytanie jaki system podatkowy powinien obowiązywać w Polsce prawie 60% respondentów odpowiedziało, że nie wie. Spośród tych, którzy wskazali konkretne rozwiązanie 24% jest za podatkiem liniowym, a 15% za progresywnym. Okazuje się jednak, że przy symulacji kwotowej aż 61% opowiada się za takim samym procentem podatkowym dla wszystkich bez względu na wysokość dochodów – czyli zdecydowana większość Polaków jest za podatkiem liniowym.
Polacy najlepiej znają podatek VAT i PIT. Na czym polega podatek VAT wie 71% dorosłych Polaków, a 25% zna, ale nie wie dokładnie jakie są jego zasady. Z podatkiem PIT jest podobnie – 67% zna i rozumie jego zasady, ale 28% choć słyszało o takim podatku, nie wie o co w nim dokładnie chodzi. Zdecydowanie najmniej Polaków zna podatek CIT – tylko 26% słyszało o nim i zna jego zasady, 50% słyszało, ale go nie rozumie, natomiast prawie ¼ Polaków (24%) w ogóle nie słyszała o takim podatku.
VAT, PIT, CIT – słowa nieobce, ale bez konkretnej treści
W przypadku podatków VAT i PIT najmniejszą wiedzę na ich temat mają osoby najmłodsze (57% osób w wieku 18-24 lata zna podatek VAT i wie na czym on polega, a podatek PIT – 52%), mieszkańcy małych miast (VAT – 62%; PIT – 59%) i osoby z najniższym wykształceniem (VAT – 52% i PIT – 48%). Natomiast w przypadku podatku CIT zna go i rozumie najmniej osób z najniższym wykształceniem (15%), mieszkańców małych miast (19%), natomiast w tym przypadku nie ma różnic w zależności od wieku, ale od płci – kobiety zdecydowanie rzadziej znają i rozumieją ten podatek (22%) niż mężczyźni (30%).
PIT CIT VAT
Materiały prasowe
Jak komentuje prof. Dominika Maison z Wydziały Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, wiedza Polaków o obowiązujących w Polsce podatkach jest bardzo zróżnicowana. Zależy od wieku – najmniejsza jest u najmłodszych (prawdopodobnie dlatego, że mają najmniej doświadczenia z podatkami), mieszkańców najmniejszych miast, u osób z najniższym wykształceniem.
Podatki to też kolejny obszar wiedzy finansowej, gdzie wykształcenie (niekoniecznie kierunkowe) sprzyja większej wiedzy finansowej. Ponadto widać zależność od wysokości zarobków – wraz ze wzrostem wynagrodzenia wzrasta też wiedza o podatkach.
– Duże znaczenie ma również sytuacja zawodowa; największą wiedzę na temat podatków mają osoby pracujące na etacie oraz prowadzące działalność gospodarczą (szczególnie dotyczy to podatku CIT). Wiać z tego, że kolejnym czynnikiem zwiększającym wiedzę o podatkach jest doświadczenie z ich płaceniem. – mówi prof. Dominika Maison
Stawki i skala podatkowa w PIT poszły w zapomnienie
W obliczu nadchodzących rozliczeń podatkowych interesujące jest, że tylko 22% Polaków orientuje się w wysokości podatku PIT i obowiązujących w Polsce progach podatkowych. Podobnie jak w przypadku wiedzy na temat obowiązujących w Polsce podatków, tak i tu widzimy zależność tej wiedzy od wykształcenia – im wyższe wykształcenie, tym większa wiedza na temat wysokości podatku PIT i obowiązujących progów i mniej osób, które nie mają zupełnie wiedzy na ten temat. Drugim czynnikiem jest sytuacja zawodowa. Największą wiedzą na temat obowiązujących progów podatkowych mają przedsiębiorcy (32% wie dokładnie), zaraz po nich są osoby pracujące na etacie (26%), a najmniejszą wiedzę mają osoby niepracujące (np. emeryci, uczniowie, bezrobotni).
Sprawiedliwe podatki
Materiały prasowe
W krajach, w których istnieje system podatkowy, każdy obywatel jest zobowiązany do płacenia podatków, a za uchylanie się od tego obowiązku grozi kara. Być może dlatego większość ludzi akceptuje narzucany im przez państwo obowiązek podatkowy choć równocześnie niezależnie od obowiązującego w danym kraju systemu podatki zawsze są oceniane jako niesprawiedliwe przez obywateli tego kraju – mówi prof. Dominika Maison.
Jak podkreśla ekspertka, pokazuje to, że nie ma jednego idealnego systemu podatkowego, który zadowoliłby wszystkich – może poza niepłaceniem podatków w ogóle.
– Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli system podatkowy jest postrzegany jako zbyt restrykcyjny i niesprawiedliwy, wzrasta tendencja do unikania podatków i wzrost szarej strefy. Bardziej restrykcyjne prawo podatkowe wzmaga unikanie płacenia podatków i poszukiwanie luk w prawie podatkowym pozwalających zmniejszyć ich wysokość – wskazuje prof. Dominika Maison.