W 2023 r. 36 proc. Polaków spotkało się z przynajmniej jedną próbą wyłudzenia. I średnio jedna na pięć okazywała się skuteczna. Tak wynika z “Raportu Antyfraudowego” Biura Informacji Kredytowej. Cel oszustów jest zawsze ten sam. A czy tak samo działają w przestrzeni tradycyjnej bankowości i nowoczesnej technologii, jaką są kryptowaluty?
- Oszustwa w bankowości
- Phishing
- Skimming
- Przejęcie konta bankowego
- Oszustwa w świecie kryptowalut
- Schemat Ponziego, czyli piramidy finansowe
- Rug pulls
- Oszustwa ICO
- Podobieństwa w oszustwach bankowych i kryptowalutowych
- Jak chronić się przed oszustwami w sferze finansowej?
- Podsumowanie
Oszustwa w bankowości
Z najnowszego raportu CERT Polska wynika, że w 2023 roku odnotowano rekordową liczbę incydentów związanych z cyberbezpieczeństwem. Zgłoszono ich 731 748, co oznacza wzrost o 10,83% w porównaniu do roku poprzedniego. Największą część z tych incydentów stanowił phishing – to aż 25 625 przypadków, czyli 64% wszystkich obsłużonych incydentów.
Według raportu Związku Przedsiębiorstw Finansowych (ZPF) oraz EY Polska, aż 40% instytucji finansowych zauważyło wzrost intensywności zagrożeń ze strony oszustów w 2023 roku. Najczęściej zgłaszane incydenty to cyberataki, wyłudzenia danych za pomocą phishingu oraz nadużycia związane ze skradzionymi kartami kredytowymi.
Phishing
Phishing to jedno z najczęstszych oszustw. Polega na manipulowaniu użytkownikami, aby skłonić ich do przekazania poufnych danych, w tym loginów czy haseł. Fałszywe wiadomości zawierają linki do stron internetowych, które wyglądają jak autentyczne witryny bankowe. Różnią się od oryginałów np. dodatkowym znakiem w adresie strony. Kliknięcie w link i wpisanie danych powoduje, że przestępcy uzyskują dostęp do konta bankowego ofiary.
Skimming
Skimming polega na kopiowaniu danych z kart płatniczych za pomocą urządzeń montowanych na bankomatach lub urządzeniach płatniczych. Przestępcy wykorzystują te informacje do tworzenia duplikatów kart i dokonywania nieautoryzowanych transakcji.
Urządzenia do skimmingu zazwyczaj zawierają miniaturowe kamery lub fałszywe klawiatury, które rejestrują wpisywany kod PIN. Przestępcy mogą również korzystać z bardziej zaawansowanych technologii, aby zdalnie odczytywać dane z kart.
W jakich sytuacjach można paść ofiarą skimmingu?
- podczas płatności w automatach sprzedażowych z dala od miejsc publicznych,
- korzystając z bankomatów zlokalizowanych na uboczu, daleko od centrum miasta,
- nosząc portfel w tylnej kieszeni spodni,
- płacąc kartą, gdy osoba przyjmująca płatność bierze kartę do ręki pod pozorem sprawdzenia danych, awarii terminala itd.
Przejęcie konta bankowego
Do przejęcia konta może doprowadzić phishing czy skimming, cyberatak czy inne metody wyłudzania poufnych informacji. Przestępcy wchodzą w posiadanie danych ofiary i wykorzystują je do przejęcia jej konta bankowego. W ten sposób mogą wykonywać nieautoryzowane przelewy i zmienić dane kontaktowe, by utrudnić odzyskanie rachunku jego właścicielowi.
W tym oszustwie często wykorzystywane są techniki socjotechniczne. Przestępcy dzwonią do ofiar, podszywając się pod pracowników banku i prosząc o potwierdzenie danych osobowych, np. pod pretekstem włamania na konto.
Oszustwa w świecie kryptowalut
Według raportu FBI dotyczącego przestępczości internetowej, w 2023 roku wzrosła liczba kryptowalutowych oszustw. Inwestorów miało to kosztować prawie 4 miliardy dolarów. Metody są różne, ale najczęstsze to fałszywe inwestycje.
Schemat Ponziego, czyli piramidy finansowe
Przestępcy tworzą fałszywe projekty kryptowalutowe i aktywnie je promują, obiecując nienaturalnie wysokie zyski. Po zebraniu wystarczającej ilości środków, znikają z pieniędzmi inwestorów.
W 2021 roku upadł jeden z największych schematów Ponziego w świecie kryptowalut, BitConnect, powodując straty rzędu miliardów dolarów dla tysięcy inwestorów. BitConnect promował się jako platforma do inwestowania w kryptowaluty z gwarantowanymi zwrotami, co przyciągnęło wielu nieświadomych oszustwa użytkowników walut wirtualnych.
Rug pulls
Twórcy fałszywych projektów zbierają fundusze od inwestorów, po czym wycofują wszystkie środki, powodując spadek wartości tokenów i doprowadzając do strat. Rug pull może mieć różne formy, np. porzucenie projektu natychmiast po zebraniu środków lub stopniowe wycofywanie się twórców, aż do całkowitego zniknięcia.
Przykładem oszustwa tego typu jest "Squid Game Token". Projekt ten w 2021 roku przyciągnął uwagę globalnych mediów. Był promowany jako oficjalny token związany z popularnym serialem Netflixa, co zwiększyło jego wiarygodność i przyciągnęło wielu inwestorów.Twórcy zniknęli, gdy token osiągnął szczyt wartości, zabierając ze sobą ponad 3 miliony dolarów.
Oszustwa ICO
ICO, czyli Initial Coin Offering, to metoda pozyskiwania funduszy przez nowe projekty kryptowalutowe. Oszuści tworzą fałszywe ICO, dbają, by strona wyglądała wiarygodnie. Promują projekty w mediach społecznościowych i na forach, aby przyciągnąć inwestorów. Obiecują przyszłe zyski, a gdy zbiorą odpowiednio wysoką kwotę, znikają z zebranymi pieniędzmi.
Podobieństwa w oszustwach bankowych i kryptowalutowych
Oszuści manipulują ludźmi, aby uzyskać dostęp do ich danych logowania lub innych poufnych informacji. Robią to na różne sposoby: poprzez kontakt bezpośredni, zachęcanie do inwestycji, ale też za pomocą phishingu.
Podszywają się pod pracowników banku i kontaktują z klientami, twierdząc, że ich konta zostały zhakowane, prosząc o podanie danych logowania w celu "weryfikacji". W świecie kryptowalut podobne techniki stosują pracownicy fałszywych platform handlowych, którzy namawiają potencjalne ofiary do zyskownej inwestycji.
Przestępcy pozyskują dane osobowe ofiar, które wykorzystują do przejęcia kont bankowych lub portfeli kryptowalutowych. Skradzione dane albo rachunki służą także do nielegalnych działań, takich jak pranie pieniędzy.
Jak chronić się przed oszustwami w sferze finansowej?
Mimo że technologia się rozwija, sztuczki oszustów wciąż są podobne. Dlatego warto pamiętać o kilku zasadach:
- edukacja,
- korzystanie z silnych haseł i uwierzytelniania dwuskładnikowego,
- czujność, uważność, sprawdzanie adresów stron internetowych,
- weryfikacja nadawców wiadomości i osób dzwoniących w banku/platformy handlowej,
- kontrolowanie transakcji za pomocą powiadomień w aplikacjach.
Podsumowanie
Oszustwa finansowe, zarówno w tradycyjnej bankowości, jak i w świecie kryptowalut, ewoluują wraz z rozwojem technologii. Chociaż metody oszustów mogą się różnić, ich cel pozostaje ten sam – wyłudzenie pieniędzy i poufnych danych. Kluczem do bezpieczeństwa jest edukacja, stosowanie odpowiednich narzędzi zabezpieczających oraz zachowanie czujności. Dzięki temu można uniknąć oszustwa i ochronić swoje środki.
Ewelina Skorupka