środki karne

Z popełnieniem czynu zabronionego wiąże się zagrożenie odpowiedzialnością karną. Może to skutkować orzeczeniem przez sąd stosownej kary. Sąd może oprócz niej orzec także środek karny. Pełni on funkcję uzupełniającą wobec kary.

Środki zapobiegawcze a więc tymczasowe aresztowanie, dozór Policji, zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem paszportu, poręczenie majątkowe, poręczenie społeczne, nakaz opuszczenia zajmowanego lokalu czy zawieszenie w wykonywanych czynnościach służbowych albo powstrzymanie się od prowadzenia działalności gospodarczej mają na celu zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego.

W ramach postępowania karnego pokrzywdzony może niekiedy wcielić się w rolę oskarżyciela i wnieść własny akt oskarżenia, zastępując tym samym prokuratora. Muszą być jednak spełnione określone warunki. Jakie?

Sąd może orzec, a w przypadkach wskazanych w ustawie orzeka, zakaz wstępu na imprezę masową, jeżeli przy popełnieniu przestępstwa zachowanie sprawcy wskazuje, że jego udział w imprezach masowych zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

Na żołnierza, który popełnia przestępstwo może zostać nałożony jeden ze środków karnych przewidzianych w części ogólnej kodeksu karnego. Ponadto, sąd może wymierzyć środki karne przewidziane w części wojskowej, tj. wydalić żołnierza ze służby lub zdegradować go do stopnia szeregowego.

Są to środki, które stosuje się w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa, a które ingerują w Twoją sferę praw i wolności.

Sąd może orzec przewidziany w tym rozdziale środek zabezpieczający związany z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym lub skierowaniem na leczenie ambulatoryjne tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą psychiczną, zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego; przed orzeczeniem tego środka sąd wysłuchuje lekarzy psychiatrów oraz psychologa, a w sprawach osób z zaburzeniami preferencji seksualnych – także lekarza seksuologa.

Jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło zbyt dużo czasu, wówczas wykonanie kary nie jest możliwe z powodu przedawnienia wykonania kary.

Izolacja sprawców od ofiar przemocy, zakaz zbliżania, nakaz opuszczenia wspólnego mieszkania oraz wywołujący wiele kontrowersji zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci, to jedne z wielu zmian jakie wprowadza nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Nowe przepisy, obowiązujące od 1 sierpnia 2010r., mają na celu przede wszystkim wzmocnienie ochrony ofiar przemocy w rodzinie.

Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Środki karne i środki zabezpieczające oraz dozór stosuje się, chociażby je orzeczono tylko co do jednego ze zbiegających się przestępstw. W razie orzeczenia za zbiegające się przestępstwa pozbawienia praw publicznych, zakazów lub obowiązku tego samego rodzaju, sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej.

Sąd może po upływie połowy okresu, na które orzeczono środki karne wymienione w artykule 39 pkt. 1 – 3, uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.

Przepisy dotyczące zasad wymiaru kary stosuje się również do orzekania innych środków przewidzianych przez kodeks karny.

Zakaz prowadzenia pojazdów jest środkiem karnym, który wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat za popełnienie określonych w kodeksie wykroczeń (w części szczególnej). Celem orzekania tego zakazu jest zabezpieczenie uczestników ruchu drogowego przed uczestnikami stwarzającymi zagrożenie dla ich bezpieczeństwa, a także poprzez represyjne oddziaływanie wpłynąć na zachowania sprawcy w przyszłości.

Przepadek przedmiotów jest środkiem karnym, którego istota polega na tym, że na rzecz Skarbu Państwa (lub innego podmiotu, gdy wskaże go ustawa) przechodzi własność przedmiotów, tj. narzędzi lub innych przedmiotów przeznaczonych do popełnienia wykroczenia, a gdy przepis tak stanowi, także przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia.

Obowiązek naprawienia szkody jest jednym ze środków karnych, który ma służyć wyrównaniu powstałej w wyniku popełnionego wykroczenia szkody. Podkreślenia wymaga to, że obowiązek naprawienia szkody orzekany jest tylko wówczas, gdy przepis szczególny tak stanowi, tj. gdy konkretny przepis prawa przewiduje wprost jego potencjalne zastosowanie.

Środkami karnymi są: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, zakaz wstępu na imprezę masową, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek, obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nawiązka, świadczenie pieniężne oraz podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Pozbawienie praw publicznych jest jednym ze środków karnych przewidzianych w art. 39 Kodeksu karnego. Środek ten ma charakter przede wszystkim represyjny. Z jego orzeczeniem wiąże się również moralne potępienie sprawcy niegodnego korzystania z praw publicznych i wyróżnień honorowych.

Nawiązka jest szóstym z ośmiu przewidzianych przez ustawodawcę środków karnych. Orzeczenie nawiązki może nastąpić na podstawie przepisów części ogólnej jak i szczególnej kodeksu, zarówno jako samodzielnej jak i dodatkowej dolegliwości.

Sąd co do zasady może orzec wobec skazanego karę grzywny, ograniczenia i pozbawienia wolności. Oprócz tego, dysponuje również innymi środkami, które mają służyć resocjalizacji sprawcy, lub ewentualnie zabezpieczeniu społeczeństwa, czy naprawienia szkody poniesionej przez poszkodowanych.