Prawo karne skarbowe

Przedsiębiorcy mają wynikający z przepisów podatkowych obowiązek płacenia różnych podatków. W tym także podatków dochodowych: PIT – podatek dochodowy od osób fizycznych i CIT – podatek dochodowy od osób prawnych (w przypadku np. spółek z o.o. czy akcyjnych). Każde opóźnienie w zapłacie podatku – także podatku dochodowego grozi nie tylko obowiązkiem obliczenia od zaległości podatkowych odsetek ale także odpowiedzialnością karną skarbową. Zaległość podatkowa, to także może być problem pracowników, którzy nie zapłacili podatku dochodowego PIT wynikającego z rocznego zeznania podatkowego.

Podatnicy i przedsiębiorcy mają wątpliwości jak się zachować w przypadku wszczętego postępowania karnego skarbowego. Prawnicy, doradcy podatkowi wskazują, że podejrzany o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe podatnik nie wie na etapie ogłaszania zarzutów, jakim faktycznie materiałem dowodowym dysponuje organ. A te dowody fiskusa są na początku zazwyczaj niewielkie, wynikają z reguły tylko na ustaleniach kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego. Niestety zdarza się też w toku postępowania przygotowawczego, że organ administracji skarbowej próbuje sugerować, że dana osoba nie uniknie odpowiedzialności karnej, co ma skłonić podatnika do przyznania się do winy. Zdaniem ekspertów, na etapie przedstawienia zarzutów karnych, najbardziej racjonalnym rozwiązaniem dla podatnika jest nieprzyznanie się do winy, bowiem organy często automatycznie i bezrefleksyjnie stawiają zarzuty. Czynią to najczęściej w celu przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Nowelizacja Kodeksu karnego skarbowego przewiduje podwyższenie górnych granic zagrożenia sankcjami grzywien i więzienia za wybrane przestępstwa skarbowe. Celem zaostrzenia kar jest lepsze zabezpieczenie interesów finansowych budżetu państwa.

Jeżeli podatnik po kontroli podatkowej złoży korektę deklaracji i dopłaci wynikający z niej podatek, nadal może zostać ukarany za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Takie skutki przyniosła od 1 stycznia 2022 r. zmiana przepisów przygotowana w ramach rządowego programu "Polski Ład". Do końca zeszłego roku było inaczej: korekta rozliczeń, złożona na podstawie kodeksu karnego skarbowego (art. 16a), pozwalała automatycznie uniknąć kary (najczęściej grzywny) za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Zmiana ta ma również dalej idące konsekwencje - w zakresie przedawnienia zobowiązania podatkowego i powiązanego z nim przedawnienia karalności za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Niezależnie od tego przygotowany został projekt dużej nowelizacji kodeksu karnego skarbowego, która jeszcze bardziej pogorszy sytuację podatników.

9 marca 2022 r. Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało projekt obszernej nowelizacji kodeksu karno-skarbowego (kks). Zaproponowane zmiany w kks mają na celu przede wszystkim utrudnić unikanie odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, m.in. poprzez uszczegółowienie zasad korzystania z instytucji czynnego żalu oraz wydłużenia okresów przedawnień przestępstw i wykroczeń skarbowych. Rozszerzona ma być także możliwość stosowania instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, a także instytucji skazania bez rozprawy. Stosowanie zmienionych przepisów ma doprowadzić do wzrostu skuteczności ścigania głównych sprawców przestępstw skarbowych i zmniejszania tzw. szarej strefy podatkowej. Omawiany projekt ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu w II kwartale 2022 roku.

Przedawnienie zobowiązań podatkowych a postępowanie karne skarbowe. W dniu 12 października 2021 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. RPO zaapelował do ministra o pilne podjęcie prac legislacyjnych, zmierzających do niezwłocznego wyeliminowania z obrotu prawnego przepisów art. 70 § 6 pkt 1 oraz art. 70 c Ordynacji podatkowej.

Straż miejska wystawi mandat za niewydanie paragonu. 19 sierpnia 2021 r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów opublikowano założenia projektu nowelizacji Kodeksu karnego skarbowego oraz niektórych innych ustaw (nr UD269). Projekt ten zakłada stworzenie w Kodeksie karnym skarbowym (Kks) nowego katalogu niefinansowych organów postępowania mandatowego (wśród których znalazłyby się: Inspekcja Handlowa oraz straże gminne/miejskie). Organy te miałyby prawo prowadzenia postępowań mandatowych w sprawach o wybrane wykroczenia skarbowe (w tym m.in. dot. sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo niewydania paragonu).

Zmiany w podatkach od 1 maja 2021 r. Ministerstwo Finansów informuje, że od 1 maja 2021 r. wchodzą w życie liczne zmiany w przepisach podatkowych. Nowe regulacje mają na celu mi. in. ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej czy utrudnienie działania firm w szarej strefie. Przyczyniają się do wyrównywania szans przedsiębiorców na rynku. Zmiana przepisów Kodeksu karnego skarbowego będzie służyć przyspieszeniu oraz istotnemu uproszczeniu części spraw o wykroczenia skarbowe, które będą mogły być załatwione szybko i sprawnie w trybie postępowania mandatowego, bez konieczności kierowania sprawy do sądu karnego.

Zmiany w kks. Ministerstwo Finansów informuje, że 1 maja 2021 r. zaczną obowiązywać zmiany, które uproszczą i przyśpieszą postępowania mandatowe. Sprawca, który zgodzi się na przyjęcie mandatu za wykroczenie skarbowe uniknie postępowania sądowego. Podwyższone grzywny będą stosowane tylko za najpoważniejsze wykroczenia skarbowe np. związane z przemytem.

Sankcje skarbowe mogą wynikać z przepisów kodeksowych prawa karnego skarbowego i prawa karnego lub z przepisów odrębnych. Za złamanie niektórych przepisów nakładane są sankcje w postaci kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia mienia. Sankcje karne związane z prawem celnym możemy odnaleźć natomiast tam, gdzie mamy do czynienia z długiem celnym oraz tam, gdzie muszą zostać spełnione ograniczenia w obrocie towarowym z zagranicą, wynikające ze stosowania środków polityki handlowej. Karom podlegają też błędy popełniane w zgłoszeniach celnych, które mają bezpośredni wpływ na należności celno-podatkowe. Jak widać, sankcje karno-skarbowe mogą występować w różnych sytuacjach – przyjrzyjmy się zatem bliżej temu zagadnieniu.

Od kilku lat widoczna jest naganna praktyka organów podatkowych masowego, „profilaktycznego” wszczynania postępowań karnoskarbowych wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jak oceniają to sądy administracyjne?

W dniu 18 marca 2021 r. odbędzie się bezpłatne szkolenie on-line (webinar) poświęcone praktycznym sposobom ograniczenia ryzyka pociągnięcia do odpowiedzialności karnoskarbowej osób odpowiedzialnych za kwestie podatkowe w firmie. Szkolenie będzie oparte o doświadczenia ekspertów Enodo Advisors płynące z reprezentowania Klientów w postępowaniach przed organami ścigania i sądami karnymi. Portal infor.pl objął patronat medialny nad tym webinarem.

Organy podatkowe nie mają uprawnienia do swobodnego i niczym nieograniczonego wszczynania postępowań karnych skarbowych, jedynie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. To teza zaprezentowana przez NSA w dwóch wyrokach z lipca 2020 roku.

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie art. 62 § 2 i 2a Kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.). Zdaniem RPO art. 62 § 2 k.k.s. jest niezgodny z art. 2 Konstytucji z uwagi na fakt, że wskazana regulacja narusza zasadę zaufania obywatela do państwa, jednoznaczności prawa oraz bezpieczeństwa prawnego jednostki. Można również podnieść zasadne zastrzeżenia co do zgodności wskazanego przepisu z art. 7 Konstytucji RP z uwagi na nieprecyzyjne i niejednoznaczne określenie w przepisach prawa znamion czynu zabronionego w postaci posługiwania się nierzetelną fakturą. Dlatego RPO zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych w kierunku uchylenia lub odpowiedniej zmiany zakresu art. 62 § 2 i 2a k.k.s.

30 lipca 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyroki bardzo istotne dla wielu podatników pozostających w sporze z organami podatkowymi (sygn. I FSK 128/20, I FSK 42/20). Sąd kasacyjny oddalił skargi kasacyjne organu podatkowego na wyroki WSA we Wrocławiu, w których rozważono kwestie nadużycia prawa przez organ poprzez instrumentalne wszczęcie postępowania karnoskarbowego.

W dwóch precedensowych wyrokach z 22 lipca 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uznał, że pismo zawiadamiające podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia wskutek wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe (art. 70c w związku z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej), oprócz wskazania podstawy prawnej zawieszenia musi też zawierać podstawy (przyczyny i konkretne zarzuty) wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Eksperci chwalą tezy tych wyroków.

Czy dla skutecznego przerwania terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, zawiadomienie o wszczęciu postępowania karnego skarbowego powinno zostać doręczone podatnikowi, czy jego pełnomocnikowi? Odpowiedź na to pytanie daje uchwała NSA z 18 marca br.

Sąd orzekł, że podmiot urządzający grę na automatach w różnych miejscach bez ważnej koncesji na kasyno gry popełnia przestępstwo w świetle przepisów Kodeksu karnego skarbowego w każdym z tych miejsc. W takim przypadku nie można zastosować do takich działań konstrukcji czynu ciągłego, skoro nie spełniają one warunku tożsamości czynów.

Minister Sprawiedliwości przygotował kompleksową nowelizację Kodeksu karnego skarbowego, która ma na celu skuteczniejsze zwalczanie przestępczości skarbowej. Zmiany w Kks mają być uzupełnieniem ostatnich zmian prawa podatkowego, mających na celu uszczelnienie systemu podatkowego przed unikaniem opodatkowania lub wyłudzaniem nienależnego zwrotu podatku.

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy nakładający na podmioty zbiorowe surowe kary za przestępstwa gospodarcze lub przestępstwa skarbowe. Wykrycie nieprawidłowości w przedsiębiorstwie będzie skutkować nie tylko wysokimi karami finansowymi, ale także likwidacją oraz przepadkiem mienia na rzecz Skarbu Państwa.

Odpowiadając na jedną z interpelacji poselskich Minister Finansów udzielił pod koniec kwietnia 2018 r. wyjaśnień co do skutków prawnych (kar) błędów w PIT-ach i złożenia rocznego zeznania podatkowego PIT po terminie.

Zgodnie z nowelizacją przepisów Ustawy o VAT, które weszły z początkiem tego roku, przedsiębiorcy którzy zobowiązani są do składania informacji podsumowujących VAT-27 oraz VAT-UE muszą je składać wyłącznie drogą elektroniczną. Ta grupa przedsiębiorców również deklaracje VAT-7 musi składać w postaci elektronicznej. Wcześniej ustawodawca dopuszczał możliwość skorzystania z poczty tradycyjnej, środków komunikacji elektronicznej lub też osobistego złożenia dokumentów w urzędzie. Obowiązek składania deklaracji VAT-7 w formie elektronicznej obejmie wszystkich podatników od 1 stycznia 2018.

Księgowy może zostać ukarany na podstawie wielu przepisów. Minimalna grzywna, jaką sąd może ustalić to 666 zł, maksymalna to 19 198 080 zł. Księgowy może zostać również ukarany na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej i przepisów kodeksu karnego skarbowego.

W roku 2017 grozić będą wyższe niż w 2016 r. kwoty grzywien, jakie można orzec za popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego.

Na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji w dniu 31 maja 2016 roku pojawił się rządowy projekt ustawy przewidujący rewolucyjne zmiany w prawie karnym i karnym skarbowym, stanowiące realne zagrożenie dla uczciwych przedsiębiorców. Jeśli dojdzie do popełnienia przestępstwa (także skarbowego), Sąd będzie mógł orzec przepadek przedsiębiorstwa, choćby nawet przedsiębiorstwo nie stanowiło własności sprawcy.