Klauzula obejścia prawa podatkowego (klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania)

Jak wyglądają statystyki stosowania klauzuli GAAR przez Szefa KAS, i co zrobić by nie zostać „podejrzanym” o próbę obejścia prawa podatkowego?

Po ponad sześciu latach od wejścia w życie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania zwanej też „klauzulą antyabuzywną” można stwierdzić, że jej wprowadzenie spowodowało dużą zmianę w podejściu do międzynarodowego planowania podatkowego, zarówno wśród specjalistów jak i samych przedsiębiorców. Po czasie okazuje się, że początkowe reakcje były zbyt asekuracyjne, a samo międzynarodowe planowanie podatkowe nadal powinno być istotnym elementem gospodarnego podejścia.

„Według danych na koniec I kw. 2022 r. Szef KAS wszczął od początku działania tej procedury, czyli od 15 lipca 2016 r., 137 postępowań przeciwko unikaniu opodatkowania w pierwszej instancji, z czego w I kwartale 2022 r. – 18 postępowań. W pierwszej instancji sfinalizowanych zostało już 49 postępowań, w tym 29 zakończyło się już również rozstrzygnięciem drugiej instancji” – powiedział PAP zastępca dyrektora Departamentu Kluczowych Podmiotów w MF Dariusz Zasada.

Unikanie opodatkowania przez holdingi zagraniczne a polskie spółki. W dniu 25 maja 2021 r. Szef KAS wydał opinię zabezpieczającą potwierdzającą że wniesienie przez nierezydentów, w drodze wkładu niepieniężnego, polskiej spółki do kontrolowanej przez nich spółki zagranicznej, ukierunkowane na utworzenie za granicą holdingu rodzinnego nie stanowi unikania opodatkowania. Będzie tak mimo tego, iż wypłacane przez polską spółkę do holdingu dywidendy będą mogły korzystać ze zwolnienia z opodatkowania. Fragmenty opinii wydają się wskazywać, że zarówno wybór jurysdykcji w której lokalizowany jest holding jak i moment w którym następuje wypłata dywidenda, mogą być analizowane przez pryzmat zaistnienia przesłanek zastosowania GAAR (General Anti‑Avoidance Rule – czyli ogólna klauzula obejścia prawa /podatkowego/).

Celem przejęcia spółki matki spółka córka zamierza objąć 100% jej majątku. Obie spółki należą do tej samej międzynarodowej grupy kapitałowej. Jako cel przejęcia wskazano m.in.: potrzebę uproszczenia struktur organizacyjnych, redukcję kosztów działalności czy zwiększenie efektywności zarządzania. Wszystko to uzasadniono kryzysem gospodarczym wywołanym pandemią COVID-19. Czy takie działanie jest unikaniem opodatkowania?

Od 1 stycznia 2021 r. podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) staną się spółki komandytowe i niektóre spółki jawne.

Odnośnie do PIT klauzulę przeciw unikaniu opodatkowania można stosować również za okres sprzed jej obowiązywania – tak wynika z opinii Rady ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Według ekspertów, podejście to jest sprzeczne z zasadami.

Zastosowanie instytucji klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania przez organy Krajowej Administracji Skarbowej to coś, czego bardzo boją się podatnicy. Warto jednak mieć na uwadze, że Ordynacja podatkowa uwzględnia również pewne wyłączenia w tym zakresie.

Okazuje się, że przez trzy lata skarbówka ani razu nie użyła tzw. klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania, czyli nie stwierdziła agresywnej optymalizacji podatkowej. Ministerstwo finansów cieszy się z efektu prewencji.

Klauzula nadużycie prawa w ustawie o VAT to instytucja, która od dłuższego czasu budzi wiele kontrowersji i żywych dyskusji. Brak jest bowiem jasnej i precyzyjnej regulacji, która stwierdzałaby, jaki jest dokładny zakres tej regulacji. W związku z czym niezwykle trudno odróżnić ją od legalnego planowania podatkowego albo w drugą stronę – od oszustwa podatkowego.

Do Ordynacji podatkowej z początkiem 2019 roku dodany został nowy rozdział: „Dodatkowe zobowiązanie podatkowe”. Rozdział ten jednak tylko z nazwy brzmi łagodnie, w rzeczywistości jest to dodatkowa „sankcja” podatkowa.

„Projekt nowej Ordynacji podatkowej, pomimo zgłaszanych przez Krajową Radę Doradców Podatkowych uwag w toku konsultacji społecznych, wciąż nie przewiduje dostatecznego wzmocnienia instrumentów ochrony podatnika, a zaproponowane w odniesieniu do projektu z 4 lipca zmiany mają w większości charakter techniczny. Propozycje KRDP miały na celu zwiększenie ochrony praw podatników oraz poczucia ich bezpieczeństwa i zaufania w kontaktach z organami podatkowymi” – stwierdza Krajowa Rada Doradców Podatkowych w specjalnie przyjętym stanowisku w tej sprawie.

Szef Krajowej Administracji Skarbowej ostrzega podatników, że pewien schemat podatkowy rozliczeń między wspólnikiem spółki kapitałowej a tą spółką (gdy wspólnik jednocześnie prowadzi indywidualną działalność gospodarczą) w formie kompensaty wzajemnych zobowiązań (np. z tytułu pożyczek i sprzedaży majątku) - mogą być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem przepisów klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.

Publikujemy raport przygotowany przez Mariański Group, w którym w sposób chronologiczny, omówione zostały ostrzeżenia oraz komunikaty Ministerstwa Finansów dotyczące stosowania klauzuli generalnej przeciwko unikaniu opodatkowania w odniesieniu do poszczególnych, popularnych schematów optymalizacyjnych. W raporcie znalazła się także jedyna wydana dotąd opinia zabezpieczająca i przypadki odmów wydania takich opinii.

Zgodnie z nowymi regulacjami, które obowiązują od 1 stycznia tego roku, przeprowadzenie transakcji łączenia i dzielenia spółek wymaga uzasadnienia ekonomicznego. W przypadku gdy fiskus uzna, że głównym celem połączenia lub podzielenia spółki jest osiągnięcie korzyści podatkowej, to może zażądać podatku od spółki przejmującej inną spółkę, a także od jej wspólników.

Przepisy w zakresie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania pozwalają organom podatkowym na zakwestionowanie czynności dokonywanych przez podatników, jeśli uznają, że czynności te mają charakter sztuczny i zmierzają jedynie do osiągnięcia korzyści podatkowej. Organy podatkowe, powołując się na te regulacje, odmawiają wydania interpretacji podatkowych. Niedawno jednak sąd administracyjny opowiedział się po stronie podatników.

Minister Finansów Teresa Czerwińska przyznała, że resortowi finansów znana jest skala problemu podatników z interpretacją przepisów podatkowych. Remedium na tę niedoskonałość systemu podatkowego ma być powołanie Rzecznika Praw Podatnika. A wszystko to w ramach strategii 3xP: Prostota, Przejrzystość i Przyjazność systemu, na który stawia resort.

Doczekaliśmy się pierwszej opinii zabezpieczającej przed zastosowaniem klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania. Wydając opinię szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) stwierdził, że wypłata blisko 6 mln zł kierownikowi sklepu w zamian za dobre wyniki finansowe zarządzanej przez niego placówki ma uzasadnienie biznesowe i nie jest unikaniem opodatkowania.

W ubiegłym roku, dokładanie 15 lipca 2016 r., zaczęły obowiązywać przepisy zmieniające ustawę o VAT, wprowadzające regulacje dotyczące stosowania prawa podatkowego, które ograniczyły możliwości ochrony majątku poprzez dokonywanie czynności legalnych, jednak opodatkowanych na atrakcyjnych zasadach. Realizacja nowych przepisów w praktyce budzi wiele wątpliwości.

Przepisy dotyczące obowiązku raportowania schematów podatkowych są już przyjęte w niektórych krajach, na przykład Wielka Brytania i Portugalia mają jak najdalej idące rozwiązania. My natomiast chcielibyśmy, żeby tajemnica zawodowa, która jest atrybutem i istotą zawodu doradcy podatkowego, ale także radcy prawnego i adwokata, została jednak zachowana – podkreśla prof. Jadwiga Glumińska-Pawlic, przewodnicząca Krajowej Rady Doradców Podatkowych.

Szef Krajowej Administracji Skarbowej zwraca uwagę, że niektóre wnioski o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego kierowane przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, przedstawiają stan faktyczny, dotyczący posiadania zagranicznego zakładu w formie spółki osobowej, który wskazuje w opinii Szefa KAS na możliwość zastosowania przepisów o przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania. W takiej sytuacji Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej odmówi wydania interpretacji, a wobec podatników może zostać wszczęte postępowanie, w tym także na podstawie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania z Ordynacji podatkowej.

W bieżącym roku pojawiło się dużo zmian w zakresie wydawania indywidualnych interpretacji podatkowych. Z początkiem marca zmienił się organ uprawniony do wydawania tego rodzaju opinii, natomiast od czerwca uległy zmianie zasady wnoszenia skarg na wydane interpretacje.

Ministerstwo Finansów chce od 2018 roku opodatkować CIT wnoszenie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do spółki, jeżeli nie będzie to miało uzasadnienia biznesowego. Rykoszetem mogą dostać firmy, które przeprowadzają reorganizacje.

Klauzula obejścia prawa podatkowego, która obowiązuje od lipca ubiegłego roku, dotyczy zarówno wszystkich firm, jak i osób fizycznych, choć w założeniu wymierzona była w większe firmy unikające opodatkowania. Stanowi to duży kłopot dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, ponieważ to głównie małe firmy mają problem z uzyskaniem od Krajowej Informacji Skarbowej interpretacji indywidualnych.

Szef Krajowej Administracji Skarbowej poinformował 1 sierpnia 2017 r., że zwrócił uwagę na liczne wnioski o wydanie indywidualnych interpretacji podatkowych w zakresie skutków podatkowych tworzonych przez pracodawców programów motywacyjnych dla swoich pracowników z użyciem różnych instrumentów finansowych. W opinii Szefa KAS odnośnie części istnieje możliwość zastosowania przepisów o przeciwdziałaniu unikania opodatkowania.