Kara umowna

Występując o zmniejszenie kary umownej dłużnik jest zobligowany wskazać, do jakiej wysokości zmniejszenia żąda. Wyinterpretować to może również sąd, pod warunkiem, że taką możliwość daje całokształt działań procesowych dłużnika. Sąd nie może sam z urzędu podejmować się miarkowania, jeśli z działań strony nie wynika chęć zgłoszenia żądania o to - orzekł w wyroku z 16 listopada 2022 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt II CSKP 578/22).

Krajowa Informacja Skarbowa (KIS) w swojej interpretacji wyjaśniła, że zapłacone przez spółkę kary umowne w związku z wypowiedzeniem porozumień transakcyjnych nie stanowią kosztu uzyskania przychodu na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Kary umowne są jednym ze sposobów zabezpieczenia należytego wykonania obowiązków umownych. Prócz roli zabezpieczającej pełnią także rolę stymulującą dłużnika do realizacji umowy. W umowach często spotyka się zastrzeżenie kar umownych z różnych tytułów, na przykład kara umowna za nieterminowe wykonanie umowy czy kara umowna za odstąpienia (rozwiązanie) umowy z przyczyn leżących po jednej ze stron umowy. Wiele osób nie zastanawia się czy prawnie możliwym i skutecznym jest sumowanie (kumulowanie) kar umownych z różnych tytułów. 

Kara umowna jest nierzadko sposobem zabezpieczenia wykonania zobowiązań umownych. Stanowi ona formę ryczałtowego odszkodowania, stąd też zwana jest także odszkodowaniem umownym, karą konwencjonalną albo karą wadialną. Jako odszkodowanie zastrzeżone już przy kształtowaniu węzła obligacyjnego, ponad zasadniczą funkcję kompensacyjną pełni ona także funkcje stymulacyjną i represyjną. Umowny charakter kar umownych, a zatem zależny od woli umawiających się stron, nie pozwala jednak na zastrzeżenie jej zupełnie swobodnie. Jakie są więc podstawowe zasady zastrzegania kar umownych? 

Krajowa Informacja Skarbowa (KIS) stwierdziła, że kara umowna za brak ważnego biletu parkingowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, gdyż ma charakter odszkodowawczy, a nie wynagrodzeniowy za świadczenie usług.

W artykule omawiamy interpretację organów administracji skarbowej dotyczącą kosztów uzyskania przychodów związanych z karą umowną. Artykuł analizuje zastosowanie przepisów podatkowych oraz wpływ trudności na rynku gospodarczym na decyzje podatnika w kontekście niewykonania umowy i poniesienia kary. 

Uiszczana przez abonenta kwota pieniężna, określana jako roszczenie z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, stanowi w istocie wynagrodzenie za świadczenie usług. Dlatego jej zapłata powinna być rozliczona w VAT. Takie stanowisko zajął w styczniu 2023 r. Szef KAS, zmieniając kilka interpretacji na ten temat uznających to dotychczas świadczenie za odszkodowanie niepodlegające VAT.

Kary umowne powinny chronić interesy zlecających, jednak bywają one niekiedy sposobem na ścięcie wydatków lub dodatkowy zarobek kosztem wykonawców. Choć w branży TSL kary umowne w zleceniach transportowych są stosowane bardzo często, zasadność wielu z nich budzi wątpliwości, a niektóre, w świetle prawa, ocierają się o absurd.

Kary umowne, w odróżnieniu od odszkodowań, stanowią przychód z innych źródeł i są objęte PIT. Przekonał się o tym podatnik, którego sprawa zakończyła się ostatecznie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w Warszawie (wyrok NSA z dnia 29 marca 2022 r. sygn. II FSK 1822/19).

Kary umowne. Pandemia COVID-19 nie pozostaje bez wpływu na prowadzenie działalności gospodarczej. Zdarza się, że ze względu na ograniczenia związane z pandemią przedsiębiorcy nie zdążą na czas wykonać świadczeń, do których się zobowiązali. W takich przypadkach umowy często przewidują kary umowne za opóźnienia. Czy kary umowne, niezawinione przez podatnika, a będące skutkiem pandemii można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu?

VAT od kar umownych. Żaden przepis Dyrektywy w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (ani też zresztą żaden przepis polskiej ustawy o VAT) nie reguluje bezpośrednio kwestii opodatkowania VAT kar umownych ani odszkodowań. Dlatego kluczową rolę odgrywa w tym przypadku orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE.

Kary umowne i rekompensaty a VAT. Kwalifikacja kar umownych i rekompensat budzi problemy interpretacyjne. Opłaty te, stosowane z reguły w przypadku niewłaściwego wykonania zobowiązań, mają bowiem bardzo różny charakter. Dla ustalenia, czy dana czynność podlega opodatkowaniu, konieczne jest rozstrzygnięcie kwestii ekwiwalentności realizowanego świadczenia. Zawsze trzeba ustalić, czy płacący karę otrzymał coś w zamian. Nie wystarczy nazwanie płatności karą, aby nie trzeba było naliczać VAT. Stwierdzenie, czy zapłata kary umownej lub rekompensaty podlega opodatkowaniu VAT, wymaga przede wszystkim zbadania, czy ta konkretna zapłata może być uznana za płatność za dostawę towarów bądź świadczenie usług w rozumieniu ustawowym.

Wykładnia rozszerzająca na niekorzyść podatnika jest niedopuszczalna - tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy. Sprawa rozpatrywana przez sąd dotyczyła przepisu ustawy o CIT w zakresie możliwości zaliczenia kary umownej do kosztów uzyskania przychodu.

Przedsiębiorcy budowlani, którzy decydując się na udział w większych inwestycjach budowlanych, i którzy nie są w stanie spełnić wymagań inwestora, często podejmują współpracę z innymi firmami i  zawierają umowę konsorcjum. Inwestor nie jest stroną umowy konsorcjalnej, ale powinien wnikliwie zapoznać się z jej treścią, szczególnie wtedy, gdy ma stanowić załącznik do umowy o roboty budowlane.

W wyroku z 2 lipca 2020 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zgodził się ze stanowiskiem podatnika w przedmiocie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kar umownych. Wyrok ten stanowi przykład przełamania dotychczasowej negatywnej linii orzeczniczej, uniemożliwiającej zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów jakichkolwiek kar umownych. PwC reprezentowało podatnika w trakcie sporu.

Tarcza antykryzysowa 4.0 wprowadziła nowe zmiany na gruncie podatków dochodowych (PIT, CIT). Nowe regulacje dotyczą kar umownych i odszkodowań związanych z koronawirusem oraz ulgi na złe długi.

W przypadku gdy możliwość odstąpienia od umowy i kwota odstępnego została ustalona w umowie i nie jest związana ze szkodą dla jednej strony, tj. jedna strona ma możliwość odstąpienia od umowy, druga strona otrzyma odstępne (wynagrodzenie), to wtedy wypłata odstępnego powinna być opodatkowana VAT i udokumentowana fakturą.

Przedsiębiorcy dysponują informacjami poufnymi, które chcą chronić. Kiedy warto zabezpieczyć je za pomocą umowy o zachowaniu poufności? Co taka umowa powinna zawierać?

Gdy sprzedaż objęta jest gwarancją, na kupującym ciąży jedynie konieczność wykazania istnienia wady, bez udowadniania, że wada powstała z przyczyn tkwiących w rzeczy. To na sprzedającym będzie spoczywał ciężar udowodnienia, że tak nie jest – orzekł w wyroku z 16 października 2019 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, XIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy (sygn. akt XIII Ga 1418/18). Z powyższego wyroku płynie również ważne ostrzeżenie, że przedsiębiorcy mogą sami pogorszyć swoją sytuację prawną, zawierając w umowach zapisy wyłączające zastosowanie bardziej korzystnych dla siebie przepisów ustawowych.

Kara umowna, którą spółka zamierza obciążać swoich klientów nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego. Tak więc nie będzie spełniona przesłanka istnienia związku pomiędzy zapłatą przez klientów spółki określonej kwoty pieniężnej a otrzymaniem świadczenia wzajemnego, co jest warunkiem koniecznym do uznania, że zapłata tych kwot będzie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Nawet w przypadku zastrzeżenia wysokiej kary umownej, sąd może zmniejszyć jej wysokość. Nazywa się to miarkowaniem kary umownej. Sąd miarkuje karę umowną, jeśli okaże się, że jest ona rażąco wygórowana, ma niewielki związek z faktyczną realizacją zlecenia, wierzyciel nie poniósł szkody.

Zawarty w ustawie o podatku od towarów i usług (dale jako ustawa o VAT) katalog czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług (dalej jako podatek VAT), pomimo iż wydaje się dość krótki i syntetyczny, powoduje problemy z kwalifikacją niektórych czynności jako podlegających lub niepodlegających opodatkowaniu.

Klauzula negocjacyjna (renegocjacyjna) zobowiązuje stron umowy do prowadzenia negocjacji mających na celu zawarcie umowy. Sporządzając klauzulę należy uwzględnić w niej takie zapisy, aby zmuszała kontrahentów do skutecznego negocjowania.

W przypadku gdy zapłata kary umownej ogranicza konieczność ponoszenia innych wydatków przez podatnika i ma wpływ na racjonalność alokacji wydatków w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to wydatek taki należy uznać za koszt uzyskania przychodu. Ustawodawca definicję kosztów uzyskania przychodu wiąże bowiem z zabezpieczeniem bądź zachowaniem źródła przychodu.