W procesie karnym w ramach prawa do obrony mieści się prawo oskarżonego do ustanowienia swojego obrońcy w sprawie. Zasadą jest, iż jest to uprawnienie, z którego oskarżony może dobrowolnie skorzystać (zależnie od swojej woli), nie zaś obowiązek oskarżonego. Wyjątkiem od tej reguły jest występowanie w procedurze karnej sytuacji, w których z mocy samej ustawy oskarżony musi posiadać obrońcę. Takie sytuacje nazywa się sytuacjami obligatoryjnej obrony.