W Dzienniku Ustaw Nr 205 z 3 listopada 2010 r. opublikowany został wyrok Trybunału Konstytucyjnego (sygnatura P25/09), który dnia 28 października 2010 r. uznał, że artykuł 81 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w brzmieniu obowiązującym do 21 maja 2009 r.) jest niezgodny z Konstytucją, albowiem nie przewidywał innego zdarzenia niż dzień śmierci, który był podstawą do obliczenia terminu przedawnienia prawa do zasiłku. Obecnie przepis ten ma już inne brzmienie, jednak otwarta pozostaje sprawa zasiłków, których wypłaty odmówiono w przeszłości.
Zobacz serwis: Zasiłek pogrzebowy
Zasiłki po staremu
W stanie prawnym obowiązującym do 21 maja 2009 r. prawo do zasiłku pogrzebowego wygasało w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Przepis ten nie obejmował więc sytuacji, gdy rodzina dowiadywała się o śmierci osoby bliskiej z kilkuletnim nawet opóźnieniem. W takich przypadkach osoba, która pokryła koszty pogrzebu i wystąpiła do ZUS o wypłatę zasiłku pogrzebowego, spotykała się z decyzją odmowną właśnie z powodu upływu czasu do złożenia wniosku. Na skutek zaakceptowania tego rozstrzygnięcia decyzje te często stawały się ostateczne. Czy obecnie można je podważyć?
Postępowanie w sprawie zasiłków
Organem administracyjnym prowadzącym postępowanie w sprawie wypłaty zasiłku pogrzebowego jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Aktem prawnym regulującym kwestie postępowania w zakresie przyznawania i wypłaty zasiłków pogrzebowych jest ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. Zgodnie z art. 124 tej ustawy w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie (a wiec i zasiłek pogrzebowy) stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.
Postępowanie w sprawach zasiłku pogrzebowego jest prowadzone przez ZUS.
Podważenie decyzji administracyjnej
Kluczowe znaczenie w sprawie ma art. 145a kodeksu postępowania administracyjnego, który w § 1 przewiduje instytucję wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego wydana została decyzja, z ustawą zasadniczą. Wznowienie postępowania w oparciu o tę podstawę jest dopuszczalne wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione trzy przesłanki: sprawa administracyjna została zakończona decyzją ostateczną, Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego wydana została ta decyzja ostateczna; akt normatywny uznany za niezgodny z Konstytucją utracił moc obowiązującą wskutek wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Należy pamiętać, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego może odnosić się zarówno do całego aktu normatywnego, jak i poszczególnych jego przepisów. Jeżeli więc Trybunał uznał za niezgodny z Konstytucją określony przepis aktu normatywnego, wznowienie postępowania może nastąpić jedynie wówczas, gdy ten właśnie przepis stanowił podstawę prawną ostatecznej decyzji administracyjnej.
Zobacz serwis: Postępowanie administracyjne
Ograniczony czas na wznowienie
Żądanie wznowienia postępowania na opisywanych przesłankach jest ograniczone czasowo. Zgodnie bowiem z art. 145a § 2 kodeksu postępowania administracyjnego skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie zaś z art. 190 ust. 3 Konstytucji orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, o ile Trybunał Konstytucyjny nie określi innego terminu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego.
Wznowienia postępowania można żądać w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Opublikowany w Dzienniku Ustaw nr 205 z 3 listopada 2010 r. wyrok Trybunału Konstytucyjnego wszedł w dniu publikacji. Oznacza to, że osoby, którym przed dniem 21 maja 2009 r. ostateczną decyzją, wydaną na podstawie art. 81 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówiono wypłaty zasiłku pogrzebowego, mogą wystąpić ze skargą o wznowienie postępowania w tej sprawie i w konsekwencji uzyskać zasiłek. W tej sprawie organ nie może wznowić postępowania z urzędu. Czas na wniesienie skargi jest jednak ograniczony, bowiem upływa 3 grudnia 2010 r. Należy więc się spieszyć.
Osoby, którym odmówiono wypłaty zasiłku pogrzebowego na podstawie art. 81 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, mogą wystąpić ze skargą o wznowienie postępowania do 3 grudnia 2010 r.