Sąd porównał opiekę nad staruszkiem do opieki nad dzieckiem. To, że dziecko może wykonać samodzielnie niektóre czynności, nie oznacza, że matka może zostawić dziecko bez opieki. Podobnie jest z opieką nad nieporadną, starszą osobą. Nikt nie kwestionuje obowiązku stałej obecności matki przy małym dziecku, które umie sobie zawiązać buty, skorzystać z toalety, ubrać się, zrobić samodzielnie herbatę. Tymczasem gminy kwestionują konieczność stałej opieki nad niedołężnym staruszkiem poprzez wykazanie, że staruszek 86 lata może sam zrobić te wszystkie czynności. Nie wymaga więc pomocy uzasadniającej świadczenie.
Świadczenie pielęgnacyjne jest w 2025 r. podwyższone z 2988 zł na 3287 zł.
Gminy przeprowadzają wywiady środowiskowe i tworzą katalog czynności, które samodzielnie może wykonać osoba w podeszłym wieku. Gminy uważają, że mają prawo oceniać, czy ktoś jest obłożnie chory, czy nie wchodząc w ten sposób w kompetencję lekarzy. I na tej podstawie odmawiają wypłaty świadczeń pielęgnacyjnych. Co z tą praktyką zrobiły sądy?
Opieka nad osobą starszą jest porównywalna z opieką nad dzieckiem. Wymagana jest stała obecności opiekunki. Tak jak przy dziecku [stwierdził sąd]
Pod pojęciem opieki należy także rozumieć stałą pieczę nad osobą wymagającą opieki, stałą gotowość i możliwość udzielenia niezwłocznej pomocy w sytuacji, gdy taka potrzeba w danym momencie zaistnieje. Tak wynika z wyroku z 7 marca 2023 r. WSA w Rzeszowie (II SA/Rz 1238/22). Prawidłowość tego wyroku potwierdził kilka tygodni temu NSA (wyrok z 27 maja 2024 r., sygn. akt I OSK 1059/23).
Sąd: Opieka nad staruszkiem 82 lata to tak samo jak opieka nad 3-letnim dzieckiem. Dlatego należy się świadczenie pielęgnacyjne 2988 zł
Jest w nich opisana praktyka odmawiania przyznawania przez gminy świadczeń pielęgnacyjnych w oparciu o wywiad środowiskowy. Prowadzi to do sprzecznych wniosków wobec orzeczenia o niepełnosprawności. Z wywiadu wynikało, że opieka nie przeszkadza w podjęciu przez opiekuna pracy (czyli mamy odmowę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego). Z orzeczenia o niepełnosprawności wynikało coś przeciwnego - opieka ma mieć charakter stały/ciągły. Co oczywiście uzasadnia tezę o niemożności połączenia pracy i opieki. I daje podstawę do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego 2988 zł.
W opisanej sytuacji bez interwencji sądu w obiegu prawnym funkcjonowałyby dwa sprzeczne rozstrzygnięcia:
1) Decyzja administracyjna odmawiająca przyznania świadczenia pielęgnacyjnego (na podstawie wywiadu środowiskowego, czyli zbioru informacji faktycznych zebranych przez urzędników bez udziału lekarza i jego ocen).
2) Orzeczenie lekarskie wskazujące konieczność stałej opieki, co tylko w wyjątkowych sytuacjach pozwala połączyć pracę z opieką.
Niestety przez ostatnie lata gminy nie widziały sprzeczności jaka tu występuje.
Orzeczenie lekarskie byłoby w systemie prawnym wdrożonym przez gminy tylko fakultatywną informacją, którą gmina ma prawo weryfikować przy pomocy wywiadu środowiskowego. Np. w sprawie opisanej w artykule urzędnicy przesądzili, że staruszek samodzielnie dba o higienę, sam się ubiera, choć czasami wymaga niewielkiej pomocy. Ma problemy z chodzeniem, porusza się samodzielnie na niewielkich odległościach po domu. I to wszystko stwierdzili po to, aby postawić tezę "opieka nie musi być stała" wobec osoby, która dysponowała orzeczeniem lekarskim z tezą "konieczna stała opieka". Co więcej w sprawie tej urzędnicy stwierdzili:
"Wykazaliśmy, że ojciec Skarżącej nie jest osobą obłożnie chorą, porusza się samodzielnie". Tego typu stwierdzenie jest kompetencją lekarza, a nie urzędnika MOPS!
Orzeczenie o niepełnosprawności (stała opieka) a wywiad środowiskowy (niepotrzebna opieka).
Wyrok WSA w Rzeszowie (II SA/Rz 1238/22) - link do wyroku dotyczy staruszka (dziś 86 lat), który nie może samodzielnie funkcjonować i wymaga stałej opieki, co potwierdza orzeczenie o niepełnosprawności.
Urzędnicy uznali, że opieka jego córki polega na tylko takich czynnościach jak: zrobienie zakupów, sprawowanie zakupów, przygotowanie posiłków, wizyty lekarskie. I wyciągnęli wniosek: nic nie stoi na przeszkodzie, aby córka-opiekunka poszła do pracy, co w tamtym stanie prawnym wykluczało przyznanie świadczenie pielęgnacyjnego. Sąd skrytykował stanowisko urzędników:
"Pamiętać przy tym należy, że sprawowanie opieki może również polegać na stałym doglądaniu tej osoby. Opieka nad osobą starszą to często opieka porównywalna z opieką nad dzieckiem. Nie trzeba wykonywać za tą osobę wszystkich czynności by stwierdzić, że opieka jest wykonywana. Sam brak możliwości pozostawienia osoby samej, z uwagi na grożące niebezpieczeństwo spowodowane nieporadnością może być uzasadnioną przeszkodą w podjęciu pracy."
UWAGA! Pełniejsze omówienie wyroku (cytaty z uzasadnienia) na końcu artykułu.
Czytelnicy Infor.pl informują jak gminy odmówiły im przyznania "starego" świadczenia pielęgnacyjnego
INFOR
Infor.pl
INFOR
Infor
"Stare" świadczenie pielęgnacyjne długo nie zniknie
Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują nowe zasady w przyznawaniu świadczenia pielęgnacyjnego. Polegają na:
Zasada 1) Możliwości wykonywania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przez opiekunów
Zasada 2) Świadczenie pielęgnacyjne otrzyma tylko opiekun sprawujący opiekę nad niepełnosprawnymi osobami w wieku do ukończenia przez nie 18 roku życia.
Od 1 stycznia 2024 r., opiekunowie takich osób mogą pobierać świadczenie pielęgnacyjne, łącząc je z pracą zarobkową lub innymi dochodami, bez żadnych ograniczeń, a co za tym idzie bez wymogu rezygnacji z dotychczasowego zatrudnienia.
Przez wiele lat będzie funkcjonował równolegle "stary" system świadczenia pielęgnacyjnego ({zob. art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym), który:
Zasada 1) Wykluczał łączenie pracy z otrzymywaniem świadczenia pielęgnacyjnego.
Zasada 2) Nie zawierał ograniczenia "opieka tylko nad osobami niepełnoletnimi".
Dlatego powołane w artykule wyroki mają realne znaczenie prawne dla osób, które:
1) korzystają z praw nabytych
2) toczą w tej chwili spory o odmowę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach.
Wyrok WSA w Rzeszowie (II SA/Rz 1238/22) przedstawimy w trzech częściach
1. Stan zdrowia osoby niepełnosprawnej - cześć 1 wyroku o świadczeniu pielęgnacyjnym:
Z uzasadnienia wyroku sądu:
Z przedstawianego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, że podopieczny wymaga opieki. W orzeczeniu stwierdzono brak możliwości samodzielnego funkcjonowania, prowadzenia gospodarstwa domowego i aktywności społecznej adekwatnej do wieku, płci i środowiska według powszechnie przyjętych i akceptowanych zachowań. Stwierdzono, że osoba wymaga w celu pełnienia ról społecznych długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Nie jest również kwestionowane (odpis skrócony aktu zgonu), że podopieczny jest wdowcem, a Skarżąca jest jego córką, a więc znajduje się w pierwszej grupie osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Nie ma również sporu co do tego, że Skarżąca nie pobiera żadnego świadczenia konkurencyjnego względem świadczenia pielęgnacyjnego.
Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego wynika, że Skarżąca mieszka z ojcem, który jest osobą przewlekle chorą, ma problemy z chodzeniem, porusza się na niewielkich odległościach po domu. Samodzielnie dba o higienę, sam się ubiera, czasami potrzebuje niewielkiej pomocy, samodzielnie spożywa posiłki. Skarżąca umawia wizyty lekarskie ojca, jeździ z nim wynajętym samochodem na wizyty lekarskie, realizuje recepty i dozuje lekarstwa. Wykonuje również wszystkie podstawowe czynności domowe: pranie, sprzątanie, zmiana pościeli, gotowanie, załatwia wszystkie sprawy urzędowe. Jednocześnie w orzeczeniu stwierdzono, że sprawowana przez Skarżącą opieka jest niezbędna.
2. Wersja gminy i SKO odmawiających świadczenia pielęgnacyjnego 2988 zł (cześć 2)
Z uzasadnienia:
Ojciec Skarżącej jest osobą starszą, niepełnosprawną, mieszka razem z córką. Samodzielnie dba o higienę, sam się ubiera, choć czasami wymaga niewielkiej pomocy. Ma problemy z chodzeniem porusza się samodzielnie na niewielkich odległościach po domu. Samodzielnie również spożywa posiłki. Natomiast pomoc córki polega na umawianiu dla ojca wizyt u lekarza i jeżdżeniu z nim na te wizyty, realizacji recept i dozowaniu lekarstw oraz wykonywaniu wszystkich podstawowych czynności domowych takich jak: pranie, sprzątanie, gotowanie, zmiana bielizny pościelowej. Zatem w przedmiotowej sprawie wykazano, że ojciec Skarżącej nie jest osobą obłożnie chorą, porusza się samodzielnie, natomiast aktywność Skarżącej koncentruje się na prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, natomiast do czynności związanych wyłącznie z osobą niepełnosprawną można zaliczyć pomoc w organizowaniu wizyt lekarskich czy wykupywanie i podawanie leków, które to okoliczności nie mogą uniemożliwiać stronie podjęcia jakiejkolwiek aktywności zawodowej. Kolegium podkreśliło, że z doświadczenia życiowego wynika, że robienie zakupów, sprawowanie zakupów, przygotowanie posiłków, ani wizyty lekarskie, a co za tym idzie wykup leków nie mają takiego charakteru i intensywności, że wymagają od Skarżącej codziennej aktywności w tym zakresie. Czynności te, jakkolwiek potrzebne, nie mogą być uznane za związane bezpośrednio z potrzebami osoby niepełnosprawnej z jej stanem chorobowym. Są to czynności okresowe i w zasadzie mogą być one wykonywane w dogodnych dla Skarżącej dniach i godzinach, co nie powinno stanowić przeszkody w ewentualnym podjęciu przez nią zatrudnienia.
3) Stanowisko sądu uznającego decyzje gminy za złamanie prawa - część 3 [świadczenie pielęgnacyjne 2988 zł]
Z uzasadnienia:
W ocenie Sądu przedstawione okoliczności budzą wątpliwości co do oceny (przez gminę) zakresu sprawowanej opieki. Wynika z nich bowiem, że o ile ojciec Skarżącej samodzielnie wykonuje czynności życia codziennego to jednak robi to pod okiem córki, która czuwa nad jego bezpieczeństwem. Również w wywiadzie środowiskowym wskazano, że o ile ojciec Skarżącej faktycznie wykonuje niektóre czynności samodzielnie to jednak ta opieka jest niezbędna. Ojciec Skarżącej ma [...] lat. Wskazane przez Skarżącą choroby i schorzenia na jakie cierpi ojciec pod wątpliwość podają twierdzenie Organu o możliwości pozostawienia ojca bez opieki, a do tego w zasadzie sprowadza się decyzja organu. Stwierdzenie bowiem, że Skarżąca jest w stanie przy podejmowanych czynnościach opiekuńczych podjąć zatrudnienie oznacza, że ojciec musiałby w tym czasie pozostać bez opieki. Z oświadczenia Skarżącej złożonego podczas rozprawy wynika, że na jej prośbę, na czas nieobecności, spowodowanej udziałem w rozprawie, opiekę nad ojcem sprawowała bratowa.
Wyjaśnienia Skarżącej potwierdza orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, z którego wynika, że ojciec Skarżącej nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować. Pamiętać przy tym należy, że pod pojęciem opieki należy także rozumieć stałą pieczę nad osobą wymagającą opieki, stałą gotowość i możliwość udzielenia niezwłocznej pomocy w sytuacji, gdy taka potrzeba w danym momencie zaistnieje. Pamiętać przy tym należy, że sprawowanie opieki może również polegać na stałym doglądaniu tej osoby. Opieka nad osobą starszą to często opieka porównywalna z opieką nad dzieckiem. Nie trzeba wykonywać za tą osobę wszystkich czynności by stwierdzić, że opieka jest wykonywana. Sam brak możliwości pozostawienia osoby samej, z uwagi na grożące niebezpieczeństwo spowodowane nieporadnością może być uzasadnioną przeszkodą w podjęciu pracy.