W stanie prawnym obowiązującym do 31 sierpnia 2009 r., osoby pobierające zasiłek macierzyński podlegały obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jeśli nie miały innego tytułu do ubezpieczeń ani prawa do renty lub emerytury. Od 1 września pracownicy na urlopach macierzyńskich nie będą musieli opłacać do ZUS składek m.in. z tytułu prowadzonej równocześnie działalności pozarolniczej. Nie ma już znaczenia ustalone prawo do świadczeń.
Takie między innymi zmiany w prawie przewiduje podpisana w dniu 30 kwietnia 2009 r. przez Prezydenta RP ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy - Prawo bankowe.
Nowe przepisy, wchodzące w życie od 1 września 2009 r. stanowią, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym będziemy podlegali z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego), niezależnie od ustalonego prawa do emerytury lub renty jeżeli jednocześnie będziemy:
- wykonywać pracę nakładczą,
- wykonywać pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,
- prowadzić pozarolniczą działalność,
- wykonywać odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.
Z tych właśnie dodatkowych tytułów obowiązkowe będzie dla nas jedynie ubezpieczenie zdrowotne, natomiast składki społeczne będą dobrowolne.
Anna K. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na pełny etat. Rozpoczęła również wykonywanie działalności pozarolniczej. Jako przedsiębiorca odprowadza obowiązkowe składki na ubezpieczenie zdrowotne. Anna K. obecnie jest w ciąży, a termin porodu jest planowany na listopad 2009 r. Od dnia porodu zostanie jej udzielony urlop macierzyński i wypłacany będzie zasiłek macierzyński. Jeżeli Anna K. będzie nadal kontynuowała prowadzoną działalność po porodzie, to obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym będzie podlegała z tytułu zasiłku macierzyńskiego. Natomiast jako przedsiębiorca nadal obowiązkowa będzie dla niej tylko składka zdrowotna.
Co do osób zarobkujących w trakcie urlopów wychowawczych nie zastosowano takiego zwolnienia. Oznacza to, że wciąż np. prowadzący firmy w trakcie urlopów wychowawczych mają obowiązek opłacania składek i na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne. Tylko w przypadku zawieszenia działalności pozarolniczej nie muszą opłacać składek.
Nadal obowiązkowe pozostaną ubezpieczenia społeczne dla pracowników, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz funkcjonariuszy Służby Celnej, spełniających jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego). Osoby te będą jednak podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu równoległych tytułów – np. z tytułu wykonywania umowy o pracę oraz z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Aleksandra P. przebywa na urlopie macierzyńskim, udzielonym do 20 października 2009 r. Po jego zakończeniu ma zamiar złożyć wniosek o urlop wychowawczy. W trakcie urlopu macierzyńskiego Aleksandra P. podjęła dodatkową pracę w wymiarze 1/8 etatu, na czas określony 1 roku. Obecnie osoba ta podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy o pracę. Od 1 września 2009 r. będzie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych zarówno z tytułu przebywania na urlopie macierzyńskim, jak i dodatkowej umowy o pracę. Natomiast od momentu udzielenia jej urlopu wychowawczego Aleksandra P. będzie miała odprowadzane składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne tylko z tytułu zatrudnienia na 1/8 etatu.
Nowe zasady podlegania ubezpieczeniom będą obowiązywały dopiero od 1 września 2009 r. Jednak będą skutkowały również umorzeniem należności części osób, które od 1999 r. do dnia wejścia w życie ustawy, miały obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności pozarolniczej prowadzonej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub podczas urlopu wychowawczego.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy - Prawo bankowe (Dz. U. z dnia 12 maja 2009 r. nr 71 poz. 609)