Zasiłek macierzyński dla prowadzących działalność gospodarczą w 2019 r.
W ostatnich dniach media donoszą o tym, iż ZUS bacznie przygląda się młodym matkom wykonującym zawód adwokata, zgłaszającym się po wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Wiąże się to z podejrzeniem, że prawniczki zakładają własną działalność gospodarczą wyłącznie w celu uzyskania tego świadczenia, następnie zaś prowadzą ją jedynie dla pozoru i w ten sposób korzystają gwarantowanego wsparcia finansowanego przez Zakład Ubezpieczeń.
Jak więc wygląda sytuacja kobiety prowadzącej własną działalność gospodarczą, która w trakcie jej prowadzenia zdecyduje się na macierzyństwo?
Czy może ona, podobnie jak osoba zatrudniona na etacie, przerwać pracę i poświęcić się opiece nad dzieckiem? I czy korzystanie z zasiłku macierzyńskiego wymusza zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej?
Prawo do zasiłku – tylko dla ubezpieczonego przedsiębiorcy
Urlop macierzyński to prawo przysługujące każdej zatrudnionej na etacie matce – a w określonych przypadkach również ojcu wychowującemu dziecko. Ze względu na to, że osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę obowiązkowo objęte są ubezpieczeniem społecznym, w całym okresie pobierania urlopu macierzyńskiego lub na warunkach urlopu macierzyńskiego, przysługuje im świadczenie pieniężne w postaci zasiłku macierzyńskiego. Przepisy nie przewidują jednak instytucji urlopu macierzyńskiego dla samozatrudnionych. Wynika to z faktu, iż jest to uprawnienie typowo pracownicze. Jednak przedsiębiorca na zasadach analogicznych jak pracownik, skorzystać może z przysługującego z tego tytułu zasiłku macierzyńskiego.
Możliwość skorzystania z zasiłku zawsze uzależniona jest od objęcia ubezpieczeniem chorobowym i opłacania składek z tego tytułu. Dla kobiet prowadzących działalność gospodarczą, w przeciwieństwie do pracowników – objęcie tym ubezpieczeniem jest dobrowolne. Mogą one przystąpić do niego w dowolnym momencie prowadzenia działalności.
Opłacanie ww. składek zapewnia możliwość skorzystania z:
- zasiłku chorobowego – w przypadku ciąży maksymalnie do 270 dni w roku, oraz
- zasiłku macierzyńskiego – przez co najmniej 14 tygodni od dnia porodu.
Co ważne, w przeciwieństwie do zasiłku chorobowego – świadczenie na czas macierzyństwa nie jest uzależnione od tzw. „okresu wyczekiwania”. Oznacza to, że matka prowadząca własną działalność może skorzystać z niego już po pierwszym dniu opłacania składki chorobowej – bez konieczności podlegania wcześniej co najmniej 90 dni nieprzerwanemu ubezpieczeniu chorobowemu.
Jak długo można korzystać z zasiłku?
Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego został jednolicie ustalony zarówno dla matek prowadzących własną działalność, jak i tych zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę. Określają go przepisy Kodeksu pracy regulujące wymiar urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, i wynoszą one odpowiednio:
- w odniesieniu do urlopu macierzyńskiego: od 20 tygodni - w przypadku urodzenia 1 dziecka przy jednym porodzie do 37 tygodni - w razie urodzenia 5 i więcej dzieci przy jednym porodzie
- w odniesieniu do urlopu rodzicielskiego: od 32 tygodni - w przypadku urodzenia 1 dziecka przy jednym porodzie do 34 tygodni - w razie urodzenia jednocześnie 2 i więcej dzieci.
Maksymalny więc okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego w razie urodzenia 1 dziecka to 52 tygodnie.
Co istotne, przepisy wymagają, by pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (a więc i pobieranego w tym czasie zasiłku) wykorzystała sama matka. Dopiero po tym okresie może zrezygnować z pozostałej części tego świadczenia i powrócić do pracy, jeżeli pozostałą część wykorzysta:
- ojciec (pracownik), lub
- ojciec prowadzący własną działalność i objęty ubezpieczeniem chorobowym, który w celu w tym właśnie celu przerwie jej prowadzenie.
Co zatem z prowadzeniem działalności w trakcie zasiłku?
Pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie wyklucza prowadzenia w tym czasie własnej działalności. Od decyzji samej matki – przedsiębiorcy zależy, czy kontynuować będzie działalność i uzyskiwać przychody, czy postanowi ją zawiesić. W przypadku nieprzerwanego prowadzenia działalności w okresie pobierania zasiłku, ustaje obowiązek uiszczania składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, które finansowane są wówczas przez Skarb Państwa za pośrednictwem ZUS. Po stronie osoby przebywającej na zasiłku macierzyńskim pozostaje jedynie obowiązek regulowania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Natomiast, w razie zawieszenia działalności w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie ma konieczności opłacania zarówno składek na ubezpieczenia społeczne, jak i zdrowotne w tym okresie.
Jakich formalności należy dopełnić? Otrzymanie zasiłku macierzyńskiego wymaga uprzedniego złożenia:
- wniosku o jego wypłatę,
- skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka i
- zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3b
we właściwej dla siedziby płatnika jednostce organizacyjnej ZUS. Po złożeniu powyższych dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku. Zakład w ciągu 30 dni powinien dokonać wypłaty świadczenia.
Polecamy serwis: Zasiłek macierzyński
Uwaga - możliwa kontrola ZUS!
Wracając do wspomnianego na początku wątku adwokatów korzystających z zasiłku macierzyńskiego, należy zauważyć, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych – jako organ wypłacający świadczenie – ma uprawnienie do weryfikacji, czy istnieje podstawa do wypłaty zasiłku. Bowiem tylko faktycznie prowadzona działalność gospodarcza stanowi podstawę do ubezpieczeń, a co za tym idzie, i wypłaty wynikających z nich świadczeń. Tymczasem, jak zauważa ZUS – nierzadko dochodzi do sytuacji, w których osoby chcące uzyskać świadczenia gwarantowane ubezpieczeniem społecznym zakładają działalność, która w rzeczywistości nigdy nie jest prowadzona i stanowi fikcję. Sankcją za takie zaś działanie beneficjentów zasiłku może być nie tylko wstrzymanie wypłaty świadczenia, ale również konieczność zwrotu pobranych dotychczas z tego tytułu kwot.
Widać więc, że pomimo zasadniczych różnic pomiędzy sytuacją pracownika etatowego, a osoby prowadzącej własną działalność gospodarczą, przepisy ubezpieczeniowe zrównują ich pozycję w zakresie uprawnień przysługujących z tytułu macierzyństwa. Zapewniać ma to przede wszystkim względnie równe warunku wszystkich osób aktywnych zawodowo decydujących się na rodzicielstwo. Niemniej, w odniesieniu do przedsiębiorców obostrzenia prawne oraz zakres kontroli organu wypłacającego świadczenia, jakim jest ZUS, są często daleko dalej idące. Wynika to z faktu, iż na tym polu dochodzi do najczęstszych nadużyć prowadzących do niezasadnie pobranych świadczeń macierzyńskich.
Polecamy serwis: Działalność gospodarcza