Jest to świadczenie przysługujące ubezpieczonym będącym zarówno pracownikami, jak i niebędącym pracownikami. Istotne jest, aby poród lub przyjęcie na wychowanie nastąpiło w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego. Należy także podkreślić, że zasiłek macierzyński jest świadczeniem przysługującym bez okresu wyczekiwania.
Wnioskodawczyni została objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1 września, a w dniu 10 listopada urodziła dziecko. Kobieta nie posiada 90 dniowego okresu wyczekiwania. Do przyznania jednak zasiłku macierzyńskiego okres ten nie jest wymagany. Wnioskodawczyni uzyska więc prawo do zasiłku macierzyńskiego.
W tym kontekście warto wskazać, że konstrukcja przepisów dotyczących zasiłku macierzyńskiego prowadziła do wielu nadużyć w postaci fikcyjnego zatrudniania kobiet w ciąży w celu uzyskania przez nie uprawnień związanych z macierzyństwem. ZUS po przeprowadzonych kontrolach zarzucał zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych kobiet w ciąży jedynie w celu uzyskania przez nie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.
Podstawą odmowy prawa do świadczeń było w takich przypadkach wykazanie, że kobiety te faktycznie nie wykonywały żadnej pracy.
W wyroku z 29.8.2007 r. (III AUa 327/2007) SA wskazał jednak, że „nawet krótki okres pracy kobiety w ciąży może ją uprawniać do zasiłków chorobowego, a następnie macierzyńskiego. W sporze z ZUS musi jednak wykazać, że praca nie była pozorna”. Inaczej mówiąc, Sąd nie przekreślił szans kobiety krótkotrwale ubezpieczonej na uzyskanie prawa do zasiłku macierzyńskiego. Wskazał jednak, że w sporze z ZUS wnioskodawczyni powinna wykazać, że jej praca nie była pozorna, czyli, że faktycznie ją wykonywała.
Zobacz również: Jak uzyskać zasiłek macierzyński?
W wyroku z 6.2.2006 r. (III UK 156/05) SN wskazał natomiast, że samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży nie jest naganne – nawet gdyby jego głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego. W tej konkretnej sprawie, zdaniem Sądu, uzasadnione było jedynie twierdzenie, że nieważnością dotknięte są uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę. Zdarzało się bowiem, że kobieta była zatrudniana z wyjątkowo wysokim wynagrodzeniem. SN w tej konkretnej sytuacji uznał, że postanowienia umowy dotyczące wynagrodzenia dotknięte są sankcją nieważności.
Warto również nadmienić, że wnioskodawczyni, która jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu zatrudnienia, nie może przystąpić jednocześnie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Niektóre pracownice chcą dokonać takiego zgłoszenia, żeby uzyskać prawo do zasiłku macierzyńskiego z dwóch tytułów. Należy wskazać, że osoba zatrudniona jest objęta z tego tytułu obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej może natomiast przystąpić ten, kto podlega z tytułu prowadzenia tejże działalności obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Osobą taką nie będzie zatem zatrudniona. W konsekwencji nie może ona przystąpić dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego.
Zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 u.ś.p., zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko,
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.
Dwa ostatnie punkty mają odpowiednie zastosowanie do ubezpieczonego (mężczyzny).
W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą oni zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W razie skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek ubezpieczonej – matki dziecka – po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni, zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
W razie skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek ubezpieczonej – matki dziecka, po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni, zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Zobacz również serwis: Zasiłek macierzyński
Tekst pochodzi z poradnika "Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego",
Autor: Joanna Grzelińska-Darłak, Wydawnictwo Gaskor Sp. z o.o., Wrocław 2011.