Kontrole prawidłowości korzystanie ze zwolnień są wśród ubezpieczonych owiane złą sławą. Powszechnie przyjmuje się, że z punktu widzenia pracodawcy i ZUS najważniejsze jest to, aby ubezpieczony korzystający z L4 był w domu. Niezdolność do pracy nie musi jednak wiązać się z koniecznością leżenia w łóżku i odpoczywania. Tak jest w przypadku zwolnień wystawianych przez lekarzy psychiatrów, którzy często zalecają swoim pacjentom podejmowanie określonych aktywności ułatwiających im dojście do zdrowia.
- Czy ZUS sprawdza jak korzysta się ze zwolnienia?
- Czy na zwolnieniu od psychiatry wolno wyjechać?
- Wątpliwości rozstrzyga ZUS
Czy ZUS sprawdza jak korzysta się ze zwolnienia?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem (art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780 ze zm.).
Kontrola ta polega na ustaleniu, czy osoba korzystająca ze zwolnienia w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:
1) nie wykonuje pracy zarobkowej,
2) nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.
Powszechnie przyjmuje się, że w przypadku tego rodzaju kontroli najważniejsze jest to, aby ubezpieczony w czasie jej przeprowadzania był obecny w domu. Takie myślenie jest jednak sporym uproszczeniem. Obowiązujące przepisy nie zawierają katalogu czynności, które ubezpieczony może wykonywać w czasie korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Wskazują jedynie, że nie wolno mu wykonywać pracy zarobkowej. W przypadku różnego rodzaju dolegliwości fizycznych ubezpieczony faktycznie najczęściej powinien pozostać w domu i odpoczywać, by jak najszybciej dojść do zdrowia. Przyjmuje się jednak, że jeśli lekarz wystawiający zwolnienie wskazał, że pacjent „może chodzić”, dopuszczalne jest wykonywanie wszelkich normalnych czynności dnia codziennego, które nie wpłyną negatywnie na stan zdrowia pracownika i nie utrudnią mu powrotu do zdrowia.
Czy na zwolnieniu od psychiatry wolno wyjechać?
Pod tym kątem zwolnienie wystawiane przez lekarza psychiatrę jest zwolnieniem szczególnym. Choć z formalnego punktu widzenia jest to takie samo zwolnienie, jak każde inne wystawiane w przypadku dolegliwości fizycznych, a wystawiający je lekarz ma dokładnie takie same uprawnienia, jak lekarze innych specjalności, to jednak często stan ubezpieczonego, który je otrzymuje może wymagać zupełnie innego postępowania niż pozostawanie w domu i odpoczywanie. Ważne jest to, by pacjent przede wszystkim wykonywał zalecenia lekarza i postępował zgodnie z jego wskazówkami. Jeśli jest to wskazane, nie ma przeszkód by wychodził z domu, chodził na spacery, uprawiał sport, uczestniczył w uroczystościach rodzinnych, uczestniczył w terapii, grupie wsparcia lub podejmował jakiekolwiek inne aktywności, które przyspieszą jego powrót do zdrowia. Nie ma również przeciwwskazań do tego, by czasowo zmienił miejsce pobytu, jeśli np. potrzebuje wsparcia rodziny czy przyjaciół. W takim przypadku powinien jednak poinformować o tym pracodawcę i ZUS.
Wątpliwości rozstrzyga ZUS
Jeżeli osoba, która przeprowadza kontrolę pracownika niezdolnego do pracy nie zastanie go w miejscu zamieszkania (pobytu), powinna przede wszystkim podjąć czynności zmierzające do wyjaśnienia przyczyny nieobecności. Jeżeli była ona usprawiedliwiona (np. wizyta u lekarza, udział w terapii, grupie wsparcia, spacer itp.), nie można uznać, że zwolnienie od pracy było wykorzystywane nieprawidłowo. Gdyby jednak pracownik nie rozwiał wątpliwości kontrolującego go pracodawcy, powinien on sporządzić protokół, a wątpliwości w zakresie tego, czy zwolnienie lekarskie było wykorzystywane niezgodnie z jego celem, rozstrzygnie właściwa jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, uzyskując w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego.
Podstawa prawna
- art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780 ze zm.)
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. z 1999 r. poz. 743 ze zm.)