Może się zdarzyć, że jakiś czas po utracie pracy, a przed znalezieniem następnej, zachorujemy. Aby w takiej sytuacji dostać z ZUS zasiłek, niezdolność do pracy musi powstać w ściśle określonym terminie i trwać co najmniej 30 dni.
Z uwagi, że coraz częściej pracodawcy zawierają umowy o pracę na czas określony albo terminowe umowy zlecenia, osoby rezygnują z prowadzenia własnych firm na rzecz zatrudnienia na etacie albo odwrotnie, a problem znalezienia kolejnej pracy dotyka coraz więcej osób, warto wiedzieć, kiedy ZUS wypłaci zasiłek chorobowy po utracie zatrudnienia.
Konieczne ubezpieczenie
Zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego może tylko otrzymać, jak z nazwy wynika, osoba, która tym ubezpieczeniem była objęta. Z zasiłku może skorzystać zarówno osoba, która była objęta ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowym, np. pracownik, jak i ubezpieczeniem dobrowolnym, np. zleceniobiorca, osoba prowadząca pozarolniczą działalność. W zależności od rodzaju ubezpieczenia inny jest tzw. okres wyczekiwania na zasiłek.
Ubezpieczony obowiązkowo nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, a ubezpieczony dobrowolnie dopiero po upływie 180 dni tego ubezpieczenia. Do wymaganego okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Warto wiedzieć, że niektóre osoby otrzymają zasiłek już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek taki przysługuje:
l absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
l jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
l ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
l posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
PRZYKŁAD: SUMOWANIE OKRESÓW UBEZPIECZENIA
Anna K. przez 4 miesiące była zatrudniona na podstawie umowy zlecenia. Umowa ta była dla niej jedynym źródłem zarobkowania. Zleceniodawca zgłosił ją do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego, gdyż wykonywała pracę w siedzibie firmy i zdrowotnego. Na wniosek Anny K. zgłoszono ją także do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Po rozwiązaniu umowy zlecenia Anna K. miała 15-dniową przerwę zanim podpisała kolejną umowę z innym zleceniodawcą. Wykonywała pracę na tej podstawie przez 4 miesiące. Została zgłoszona do wymienionych wyżej ubezpieczeń obowiązkowych i na jej wniosek zleceniodawca zgłosił ją również do ubezpieczenia chorobowego. Dwa dni po rozwiązaniu drugiej umowy Anna K. poważnie zachorowała. Była niezdolna do pracy przez ponad pół roku. W przedstawionej sytuacji Anna K. nabędzie prawo do zasiłku chorobowego. Niezdolność do pracy powstała w wymaganym terminie - w ciągu 14 dni od rozwiązania umowy i trwała przez co najmniej 30 dni. Anna K. opłacała też składkę przez wymagany od osób ubezpieczonych dobrowolnie okres ponad 180 dni. Do wymaganego okresu 180 dni wlicza się również okres ubezpieczenia w czasie trwania pierwszej umowy zlecenia. Przerwa między ubezpieczeniami z umów zlecenia nie przekroczyła bowiem 30 dni.
Długa choroba
Aby otrzymać zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, trzeba być niezdolnym do pracy z powodu choroby, przy czym ta niezdolność musi trwać bez przerwy co najmniej 30 dni i powstać:
l nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
l nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Podkreślić trzeba bardzo wyraźnie, że zasiłek chorobowy przysługuje po ustaniu tytułu ubezpieczenia, a nie po ustaniu ubezpieczenia. Nie otrzyma go zatem na przykład zleceniobiorca, który wystąpił z wnioskiem o wyłączenie go z ubezpieczenia chorobowego (dla zleceniobiorcy jest ono dobrowolne) mimo że umowa zlecenia trwa nadal. W takiej sytuacji nie ustał bowiem tytuł ubezpieczenia (umowa zlecenia wciąż obowiązuje), ale ubezpieczenie chorobowe na wniosek zleceniobiorcy.
PRZYKŁAD: CO NAJMNIEJ 30 DNI NA ZWOLNIENIU
Po trzech latach umowa o pracę Anny T. została rozwiązana. Tydzień później Anna T. uległa bardzo poważnemu wypadkowi komunikacyjnemu. Jej niezdolność do pracy trwała przez ponad pięć miesięcy. Anna T. spełniła warunki wymagane do otrzymania zasiłku chorobowego. Niezdolność do pracy powstała w ciągu 14 dni od rozwiązania umowy i trwała przez co najmniej 30 dni.
Ważne!
Zasiłku chorobowego z powodu niezdolności do pracy powstałej po utracie zatrudnienia nie dostanie m.in. osoba uprawniona do emerytury, renty, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku czy świadczenia przedemerytalnego
Choroba bez zasiłku
Osoba starająca się o zasiłek chorobowy z powodu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu zatrudnienia musi wiedzieć, że nie otrzyma zasiłku gdy:
l ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,
l jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
l kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby,
l nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia z powodu nieprzepracowania tzw. okresu wyczekiwania,
l podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,
l ubezpieczenie chorobowe ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.
PRZYKŁAD: ZASIŁEK CHOROBOWY ALBO DLA BEZROBOTNYCH
Pracodawca rozwiązał umowę o pracę z Tomaszem G., który pracował dla niego pięć lat. Ten dwa dni później zachorował i wciąż jest niezdolny do pracy. Tomasz G. zastanawia się nad zarejestrowaniem się w urzędzie pracy w celu otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych. Jeśli tak postąpi i zasiłek ten otrzyma, pozbawi go to prawa do zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy będzie przysługiwał, jeśli niezdolność do pracy będzie trwała nieprzerwanie co najmniej 30 dni, z uwagi że powstała w ciągu 14 dni od ustania stosunku pracy.
Jak długo na zasiłku
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą - nie dłużej niż przez 270 dni.
Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, a także okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej, a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.
Jeżeli po wyczerpaniu okresu zasiłkowego osoba jest nadal niezdolna do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy, może ona wystąpić z wnioskiem do ZUS o wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
PRZYKŁAD: KONTYNUOWANIE DZIAŁALNOŚCI
Andrzej L. pracując na podstawie umowy o pracę prowadził jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą. Z uwagi na to, że z umowy o pracę otrzymywał 1500 zł brutto, nie musiał opłacać (i tego nie robił) składek na ubezpieczenia społeczne z działalności gospodarczej. Umowa o pracę została rozwiązana z końcem stycznia. W lutym Andrzej L. zachorował i wciąż jest niezdolny do pracy. Po rozwiązaniu umowy o pracę nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z działalności gospodarczej. Wystąpił on do ZUS o zasiłek chorobowy, jaki przysługuje po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego - po rozwiązaniu umowy o pracę. W przedstawionej sytuacji Andrzej L. nie nabędzie jednak prawa do zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (w analizowanej sytuacji po rozwiązaniu umowy o pracę), jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym.
Wysokość świadczenia
Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru z zastrzeżeniem, że za okres pobytu w szpitalu przysługuje on wysokości 70 proc. Jednakże gdy niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, czy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów - przysługuje on w wysokości 100 proc. i to także za okres pobytu w szpitalu.
Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
7 dni na dostarczenie zwolnienia
Prawo do zasiłków chorobowych po ustaniu zatrudnienia ustalają i zasiłki te wypłacają oddziały ZUS. Otrzymanie zasiłku w takiej sytuacji uzależnione jest od dostarczenia zaświadczenia lekarskiego do oddziału ZUS, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby występującej o zasiłek.
Zaświadczenie lekarskie należy dostarczyć w ciągu siedmiu dni od daty jego otrzymania. Z uwagi, że otrzymanie zasiłku po utracie zatrudnienia uzależnione jest od trwania nieprzerwanie niezdolności do pracy przez co najmniej 30 dni, często osoba występująca o zasiłek ma przynajmniej dwa zaświadczenia lekarskie i dopiero z drugiego zaświadczenia wynika, że niezdolność trwała przez wymagany do przyznania zasiłku okres. W takiej sytuacji termin 7 dni na dostarczenie zaświadczenia należy liczyć od daty wystawienia tego zaświadczenia lekarskiego, z którego wynika, że nieprzerwana niezdolność do pracy trwa łącznie co najmniej 30 dni i uprawnia do zasiłku.
W celu zdyscyplinowania osób występujących o zasiłek do terminowego dostarczania zaświadczeń lekarskich, ustawodawca wprowadził sankcję. Jeśli zaświadczenie nie zostanie dostarczone w ciągu siedmiu dni, spowoduje to obniżenie o 25 proc. wysokości zasiłku przysługującego za okres od ósmego dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego. Sankcja ta nie będzie dotyczyła osób, które nie dostarczyły zaświadczenia z przyczyn od siebie niezależnych.
Osoba korzystająca z zasiłku chorobowego powinna pamiętać, że ZUS może skontrolować, czy prawidłowo wykorzystuje zwolnienie od pracy - zgodnie z jego celem oraz może dokonać formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Jeśli pobierający zasiłek w okresie orzeczonej niezdolności do pracy będzie na przykład wykonywał pracę zarobkową, utraci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
PRZYKŁAD: ZASADY LICZENIA TERMINÓW
Pracodawca rozwiązał umowę z Piotrem K. z końcem lutego. Piotr K. zachorował 5 marca. Piotr K. 30 marca złożył w oddziale ZUS dwa zwolnienia lekarskie, jedno z 5 marca na okres od 5 do 26 marca, a drugie z 27 marca na okres od 27 marca do 17 kwietnia. Obliczając termin 7 dni na dostarczenie do ZUS zaświadczenia lekarskiego, nie uwzględnia się dnia, w którym Piotr K. otrzymał to zaświadczenie. Zatem termin 7 dni trzeba liczyć od następnego dnia po dacie otrzymania drugiego zaświadczenia, tj. od 28 marca, gdyż z niego wynika, że okres niezdolności do pracy trwał nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni. W analizowanej sytuacji termin na dostarczenie zaświadczenia lekarskiego upływa 3 kwietnia. Piotr K. dostarczył zatem zwolnienie lekarskie do ZUS w wymaganym terminie.
Monika Bugaj-Wojciechowska
monika.bugaj-wojciechowska@infor.pl
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).