Przedmiotem badań Trybunału Konstytucyjnego była zgodność art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159 z późn. zm.) z art. 67 Konstytucji. Wskazana regulacja określa zasady utraty przyznanego zasiłku chorobowego. Zgodnie z art. 17 p.1 Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Zdaniem TK jest to regulacja zgodna z ustawą zasadniczą. Stąd wykonywanie pracy w trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim, tj. w trakcie pobierania zasiłku chorobowego stanowi podstawę odebrania tego świadczenia.
TK doszedł do powyższych wniosków na podstawie oceny sytuacji konkretnej osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim ze względu na zaburzenia psychologiczno-psychiatryczne. Zainteresowana pobierała z tego tytułu zasiłek chorobowy. W ramach terapii podjęła pracę zarobkową (na podstawie umowy zlecenia), polegającą na udzielaniu płatnych porad prawnych. Celem terapii miało być zintensyfikowanie kontaktów z ludźmi prowadzące do ograniczenie czasu przebywania na zwolnieniu. Praca była więc elementem terapii, zaleconym przez lekarza.
Chcesz otrzymywać więcej aktualnych informacji? Zapisz się na Newsletter!
Zainteresowana podnosiła argument podważenia konstytucyjnej zasady zaufania obywatela do państwa i ustanawianego prawa. Podkreślała, że powinna być traktowana w sposób odmienny niż osoby, które świadomie nadużywają zwolnień lekarskich. Odróżnia ją bowiem cel podjęcia pracy. Nie kierowała się motywami finansowymi, zarobkowymi a jedynie leczniczymi.
Zasiłek chorobowy a praca zarobkowa
TK potwierdził, że nie ma podstaw do różnicowania sytuacji osób przebywających na zwolnieniu lekarskim i jednocześnie wykonujących pracę. Powinny być one traktowane jednakowo. Cel pracy podejmowanej w trakcie trwania zwolnienia zasiłku chorobowego nie ma znaczenia. Praca podejmowana w celu terapeutycznym także uprawnia ZUS do żądania zwrotu zasiłku chorobowego. Jeśli praca, której celem jest terapia, świadczona jest bezpłatnie, wówczas zakład nie ma prawa odebrania zasiłku.
Wykonywanie pracy zarobkowej jest podstawą do utraty zasiłku chorobowego.
Zasiłek chorobowy
Zgodnie z art. 67 ustawy zasadniczej obywatelowi przysługuje praw do zabezpieczenia społecznego. Ma on możliwość korzystania ze świadczeń jeśli jest niezdolny do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz jeśli osiągnął wiek emerytalny. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159 z późn. zm.). Zgodnie ze wskazanymi regulacjami ubezpieczonemu przysługuje świadczenie chorobowe z ZUS. Może on korzystać z tego zasiłku, gdy jest niezdolny do pracy a niezdolność ta powstała w trakcie podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Wskazana niezdolność trwała bez przerwy co najmniej 30 dni, powstała po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (maksymalnie w ciągu 14 dni od ustania tego tytułu). Jeśli powodem niezdolności jest choroba zakaźna, to musi ona powstać maksymalnie w ciągu 30 dni od zakończenia ubezpieczenia.
Zasiłek chorobowy emeryta/rencisty
Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego
Wskazana ustawa wylicza sytuacje, w których mimo spełnienia powyższych przesłanek ubezpieczonemu nie przysługuje świadczenie. Ma to miejsce m. in.: gdy przebywając na zwolnieniu lekarskim ubezpieczony podejmuje pracę zarobkową. Forma zatrudnienia (umowa o pracę, umowy cywilnoprawne, samozatrudnienie), rodzaj wykonywanej pracy (działalność handlowa, bycie członkiem rady nadzorczej spółki czy wykonywanie obowiązków pracowniczych) ani wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia pozostają bez znaczenia.
Inne przykłady sytuacji, w których nie przysługuje zasiłek to:
- wykorzystanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem,
- posiadanie prawa do wynagrodzenia z innego tytułu,
- zaistnienie umyślnego przestępstwa/ wykroczenia jako przyczyny niezdolności,
- posiadanie ustalonego prawa do emerytury,
- sfałszowanie zwolnienia.
Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego (żądanie jego zwrotu) nie jest sytuacją wyjątkową. Kontrole ZUS, w okresie od stycznia do września 2013 roku, spowodowały odebranie świadczenia 6 tysiącom osób. Zostali oni pozbawieni łącznie 6175, 1 tys. zł.
Polecamy serwis: Zasiłki
Podstawa prawna:
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997.78.483),
- ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159 z późn.zm.),
- wyrok TK z dnia 25 lutego 2014 r. (SK 18/13).