Przepisy regulujące tryb waloryzacji świadczenia nie przewidują dwukrotnej podwyżki w ciągu roku. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich powinno to ulec zmianie. Ministerstwo rodziny nie prowadzi prac nad zmianą tych zasad.
- Podwyżka świadczenia pielęgnacyjnego a wzrost minimalnego wynagrodzenia
- Negatywna odpowiedź ministerstwa
Podwyżka świadczenia pielęgnacyjnego a wzrost minimalnego wynagrodzenia
W marcu 2023 r. Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk wystąpił do Minister Rodziny i Polityki Społecznej z propozycją zmian zasad waloryzacji świadczenia pielęgnacyjnego. Chodzi o zapewnienie podwyżki świadczenia przy każdorazowym wzroście minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Aktualnie zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych kwota świadczenia pielęgnacyjnego podlega corocznej waloryzacji od 1 stycznia, która polega na zwiększeniu kwoty świadczenia pielęgnacyjnego o wskaźnik waloryzacji. Wskaźnikiem tym jest procentowy wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego na 1 stycznia roku, w którym jest przeprowadzana waloryzacja, w stosunku do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującej 1 stycznia roku poprzedzającego rok, w którym jest przeprowadzana waloryzacja.
Terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę określa ustawa z dnia 10 października 2022 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. W sytuacji, gdy prognozowany na następny rok wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniesie co najmniej 105 procent, to ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia: od 1 stycznia i od 1 lipca. Jeden termin (od 1 stycznia) obowiązuje, gdy prognozowany na następny rok wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniesie mniej niż 105 procent.
RPO podkreśla, iż przepisy regulujące tryb waloryzacji świadczenia pielęgnacyjnego wymagają dostosowania do tych terminów tak, aby w sytuacji dwukrotnej w ciągu roku zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, waloryzacja świadczenia pielęgnacyjnego podlegała także tej regule.
Rzecznik przypomina, iż aktualny stan prawny powoduje, że wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od lipca do grudnia 2023 r. pozostanie na niezmienionym poziomie, pomimo wzrostu od 1 lipca minimalnego wynagrodzenia za pracę.
„Wskazanego problemu nie rozwiązuje perspektywa uwzględnienia zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę przy okazji waloryzacji świadczenia pielęgnacyjnego w styczniu 2024 r., gdyż nas gruncie obowiązujących regulacji brak jest mechanizmu pozwalającego na zmianę wysokości świadczenia pielęgnacyjnego z mocą wsteczną i uzyskania przez beneficjentów świadczenia z wyrównaniem z okres od 1 lipca do 31 grudnia” - czytamy w piśmie.
Jak wskazuje RPO konieczność podniesienia dwa razy w ciągu roku wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę po raz pierwszy zaistniała w roku 2023, wobec wysokości prognozowanego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. „Zasadne wydaje się więc uwzględnienie tego aspektu w kontekście zmian zasad waloryzacji świadczenia pielęgnacyjnego i zapewnienie wzrostu świadczenia pielęgnacyjnego przy każdorazowym wzroście minimalnego wynagrodzenia za pracę. Tym bardziej, że w obecnych realiach społeczno-gospodarczych przy znacznym wzroście kosztów utrzymania i spadku wartości pieniądza, wysokość świadczenia opiekuńczego nabiera niebagatelnego znaczenia” – pisze Trociuk.
RPO przypomina też o art. 67 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego służącego zaspokajaniu niezbędnych potrzeb. Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami wskazuje z kolei, że państwa powinny podjąć odpowiednie kroki, aby zagwarantować osobom z niepełnosprawnościami m.in. prawo do odpowiednich warunków życia ich samych i ich rodzin oraz prawo do ochrony socjalnej bez dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.
Zastępca RPO zwrócił się więc do MRiPS o przedstawienie stanowiska w sprawie, a także rozważenie możliwości podjęcia stosownych działań prawodawczych.
Negatywna odpowiedź ministerstwa
W odpowiedzi udzielonej 1 czerwca 2023 r. Barbara Socha, podsekretarz stanu w MRiPS poinformowała, iż Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej nie prowadzi prac nad zmianą zasad corocznej waloryzacji świadczenia pielęgnacyjnego.
Jednocześnie przypomniała o uchwalonej Sejm RP ustawie o świadczeniu wspierającym. Zakłada ona przebudowę wprowadzenie od 1 stycznia 2024 r. do systemu prawnego nowego świadczenia - świadczenia wspierającego.
„Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, świadczenie wspierające będzie kierowane bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością, w wieku od ukończenia 18 rok życia, bez względu na dochody osiągane przez osobę z niepełnosprawnościami lub członków jej rodziny (brak kryterium dochodowego), będzie wolne od egzekucji i będzie przysługiwać niezależnie od innych form wsparcia (np. osoby, które mają prawo do renty socjalnej, nadal będą ją pobierać). Świadczenie wspierające będzie przysługiwać niezależnie od sytuacji/okoliczności osoby z niepełnosprawnością czy jej ewentualnego opiekuna, tj. np. sytuacja dochodowa rodziny, aktywność zawodowa czy otrzymywanie świadczeń emerytalno-rentowych, przez opiekuna nie będzie miała wpływu na prawo do otrzymania świadczenia. Świadczenie wspierające będzie przysługiwać osobie z niepełnosprawnością nawet w wysokości 220% renty socjalnej” – podkreśla Socha.
Ustawa o świadczeniu wspierającym zawiera też zmiany w zakresie zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które będzie przysługiwać rodzicom i innym osobom opiekującym się niepełnosprawnymi dziećmi w wieku do ukończenia 18 r. życia bez ograniczeń w podejmowaniu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Pobieranie zaś przez opiekuna własnych świadczeń emerytalno-rentowych nie będzie miało ż wpływu na jego prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Tak jak dotychczas świadczenie pielęgnacyjne ma podlegać corocznej waloryzacji od 1 stycznia danego roku. Jak podkreśla wiceminister rodziny, ustawa zawiera także regulacje zapewniające pełną ochronę praw nabytych opiekunów osób z niepełnosprawnościami, które nabyły bądź nabędą na starych, obowiązujących przed wejściem w życie ustawy, tj. do 31 grudnia 2023 r. zasadach, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna. Będą one mogły w dalszym ciągu pobierać te świadczenia zgodnie z dotychczasowymi przepisami.
Ostateczny kształt ustawy o świadczeniu wspierającym uzależniony jest od przebiegu dalszych prac legislacyjnych.