Zakład Ubezpieczeń Społecznych to jednostka państwowa odpowiedzialna za wypłatę emerytur i rent oraz zasiłków. Do najważniejszych zadań ZUS należą obowiązki związane z ubezpieczeniami społecznymi. ZUS między innymi stwierdza i ustala obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, ustala uprawnienia do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłaca te świadczenia oraz wymierza i pobiera składki na ubezpieczenia społeczne, prowadzi rozliczeń z płatnikami składek.
W Polsce w skład ubezpieczeń społecznych wchodzą: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa oraz ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Ubezpieczenie emerytalne i rentowe
Podleganie ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym może odbywa się w sposób dobrowolny lub obowiązkowy. Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają przede wszystkim pracownicy. Ponadto ubezpieczeniu temu obowiązkowo podlegają również:
- osoby wykonujące pracę nakładczą,
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług,
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,
- osoby rezygnujące z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
- osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne.
Zobacz także: Kto podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu
Prawo do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego mają między innymi:
- małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy ONZ,
- osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego,
- obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych,
- studenci oraz uczestnicy studiów doktoranckich,
- alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści do ukończenia 25 roku życia,
- posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej.
Zobacz także: Kto może dobrowolnie ubezpieczyć się emerytalnie i rentowo
Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w przypadku osób podlegających tym ubezpieczeniom dobrowolnie opłacają te osoby.
Składki na ubezpieczenia emerytalne opłacają z własnych środków ubezpieczeni, podlegający ubezpieczeniom obowiązkowo oraz płatnicy składek. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność, oraz osób finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.
Zobacz także: Kto opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
Ubezpieczenie chorobowe
Ubezpieczenie chorobowe to ubezpieczenie w razie choroby lub macierzyństwa. Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają: pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz osoby odbywające służbę zastępczą. Możliwe jest również dobrowolne podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, czyli na przykład osoby wykonujące pracę nakładczą, wykonujące pracę na podstawie umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące.
Zobacz także: Kto obowiązkowo podlega ubezpieczeniu chorobowemu
Pracownicy to grupa osób, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo. Z ubezpieczenia chorobowego pracownikom przysługuje: zasiłek chorobowy, zasiłek opiekuńczy, zasiłek macierzyński, zasiłek wyrównawczy.
Zobacz także: Jakie świadczenia przysługują pracownikowi z ubezpieczenia chorobowego
Ubezpieczenie wypadkowe
Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Jednak pomimo tego faktu, część osób które podlegają tym ubezpieczeniom, nie będą podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu. Zaliczymy do tej grupy między innymi osoby bezrobotne pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne, posłowie do Parlamentu Europejskiego, osoby wykonujące pracę nakładczą, żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych, osoby pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Zobacz także: Kto podlega ubezpieczeniu wypadkowemu
Z ubezpieczenia wypadkowemu ubezpieczonemu przysługuje zasiłek chorobowy, w razie niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Z ubezpieczenia chorobowego przysługuje ponadto: świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta rodzinna, czy renta szkoleniowa.
Zobacz także: Co daje objęcie ubezpieczeniem wypadkowym
Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne
Pracownicy podlegają przez cały czas trwania stosunku pracy obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnym, rentowym, chorobowym oraz wypadkowym.
Zobacz także: Jakim ubezpieczeniom podlega pracownik
Do ubezpieczeń społecznych pracownika zgłasza pracodawca, ponieważ to on jest płatnikiem składek. Wysokości składek składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52 proc. i jest ona opłacana po połowie przez pracodawcę i pracownika. Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 13 proc. Jest ona opłacana po połowie przez pracodawcę i zatrudnionego. Składka na ubezpieczenie chorobowe w wysokości 2,45 %, opłacana jest w całości z wynagrodzenia pracownika. Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest opłacana w całości przez pracodawcę i ustalana jest indywidualnie dla każdego pracodawcy.
Zobacz także: Jaka jest wysokość składek na ubezpieczenie społeczne pracowników