Jak zapanować nad zajęciem komorniczym w 2024 r.? Dłużnik ma swoje prawa, a komornik nie może zabrać wszystkiego. Należność z tytułu umowy zlecenia może stanowić jedyne źródło dochodu zleceniobiorcy, ale może też mieć charakter jednorazowego zastrzyku gotówki. Ile może z tego zabrać komornik? Wszystko, chyba że zleceniobiorca zacznie działać. Sprawdź swoje prawa.
- Umowa zlecenia bywa jedynym źródłem utrzymania
- Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie
- Czy komornik może zająć całą należność ze zlecenia?
- Jak zapanować nad egzekucją ze zlecenia?
Umowa zlecenia bywa jedynym źródłem utrzymania
Umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną, która została uregulowana w przepisach ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej: k.c.). W praktyce jednak funkcjonuje na pograniczu prawa pracy i prawa cywilnego, a sami zleceniodawcy traktują ją niekiedy jako rozwiązanie zastępujące umowę pracę i automatycznie stosują do zleceniobiorców takie same zasady współpracy jak do pracowników. Jednak równie częste, jak zastępowanie umową zlecenia umowy o pracę, jest ich wzajemne uzupełnianie się. Przepisy nie zabraniają bowiem zawierania takiej umowy z własnym pracownikiem, a strony stosunku pracy chętnie korzystają z tej możliwości – pracownik, bo ma szanse dorobić do wynagrodzenia, a pracodawca, bo może zapewnić sobie wykonanie niezbędnych czynności przez osobę, która zna już potrzeby i specyfikę firmy i jednocześnie jest osobą zaufaną.
Jednak zawarcie umowy zlecenia, czy to zamiast umowy o pracę, czy obok niej, bywa ryzykowne – czy to ze względu na to, że może ona nosić cechy stosunku pracy, czy też dlatego, że jej celem może być obejście przepisów prawa o nadgodzinach. Czułym punktem może w tym zakresie okazać się także zagadnienie egzekucji komorniczej.
Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie
Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie. Jednym z jej przejawów jest ścisłe określenie w obowiązujących przepisach zasad dokonywania z niego potrąceń i egzekucji. Zasady te zobowiązują pracodawcę do dokonywania potrąceń w określonej kolejności, a także we wskazanych granicach i przy zastosowaniu kwot wolnych od potrąceń.
Z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego podlegają potrąceniu należności wymienione w art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.). Wśród nich znajdują się m.in. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości ½ wynagrodzenia.
W art. 871 k.p. ustawodawca wskazał także kwoty wolne od potrąceń, czyli minimum, które pracownik musi otrzymać. Jest ono obliczane w oparciu o wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę i ma wysokość:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
- 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
- 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.
Czy komornik może zająć całą należność ze zlecenia?
A co z potrąceniami z umowy zlecenia? Jak wynika z art. 833 § 21 ustawy 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, przepisy art. 87 i art. 871 k.p. stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. Oznacza to, że istnieje możliwość zastosowania szczególnej ochrony także w odniesieniu do świadczeń z tytułu umowy zlecenia. Ochrona ta nie jest jednak stosowana automatycznie. Z punktu widzenia pracodawcy istotne jest to, co komornik wskaże w piśmie, którym dokonuje zajęcia. Zazwyczaj w odniesieniu do świadczeń z tytułu umów cywilnoprawnych będzie to dokonanie potrącenia 100% świadczenia.
Jak zapanować nad egzekucją ze zlecenia?
Nawet jeśli pracodawca posiada informacje dotyczące innych źródeł dochodów zleceniobiorcy (mógł je otrzymać np. do celów podatkowych), to jednak nigdy nie ma on pełnego obrazu sytuacji majątkowej zleceniobiorcy. To sprawia, że to nie on, a właśnie zleceniobiorca powinien zwrócić się do komornika z wnioskiem o zastosowanie ograniczenia potrącenia i wykazać, że wypłata z tytułu umowy zlecenia jest świadczeniem powtarzającym się, którego celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiącym jedyne źródło dochodu. Pracodawca będzie mógł zastosować zasady wynikające z art. 87 i art. 871 k.p. dopiero wówczas, gdy tak wskaże mu komornik. Oznacza to, że do momentu dyspozycji komornika, pracodawca jest zobowiązany dokonywać potrącenia w wysokości 100% należności z tytułu umowy zlecenia. Takiego samego potrącenia będzie zobowiązany dokonywać w sytuacji, gdy zawarł umowę zlecenia ze swoim pracownikiem. Wówczas wypłata z tytułu umowy zlecenia nie jest świadczeniem, którego celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiącym jedyne źródło dochodu, a więc pomimo stosować ograniczeń w zakresie potrąceń z wynagrodzenia, świadczenie z tytułu zlecenia należy zająć w całości.
art. 87, art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)
art. 734–751 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (j.t.. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.)
art. 833 § 21 ustawy 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1550 ze zm.)