Pora nocna
Polski porządek prawy odpowiada wymogom prawa europejskiego zawartym w szczególności w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Okres nocny rozumiany jest więc jako okres nie krótszy niż 7 godzin i obejmujący w każdym przypadku czas między północą i godziną piątą rano.
Są trzy przedziały, w których można ustalić pracę nocną: 21.00 - 5.00, 22.00 - 6.00 lub 23.00 - 7.00.
Zgodnie z regulacją kodeksową pora nocna rozumiana jest jako osiem kolejnych godzin w przedziale czasu pomiędzy godziną 21:00 a 7:00. Każdy pracodawca jest uprawniony do indywidualnego ustalenia pory nocnej. Powinien tego dokonać układem zbiorowym pracy, regulaminem pracy albo obwieszczeniem. Pracodawca powinien ustalić porę nocną, nawet w sytuacji gdy w jego zakładzie taka praca nie jest faktycznie świadczona. To w interesie pracodawcy leży więc ustalenie pory nocnej. Brak dopełnienia tego obowiązku skutkuje traktowaniem jako pracę w porze nocnej całego przedziału pomiędzy 21:00 a 7:00 (tj. 10 godzin) i koniecznością wypłacania dodatku za ten wydłużony okres pory nocnej.
Pracownik nocny
Definicja pracownika nocnego została sformułowana w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Zgodnie z nią pracownikiem nocnym jest ten zatrudniony, którego rozkład czasu pracy w każdej dobie obejmuje co najmniej 3 godziny w porze nocnej. Na gruncie kodeksu pracy stwierdzono, iż pracownikiem nocnym jest również osoba, której co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.
Zobacz również: Jakie dodatki za pracę w porze nocnej
Dodatek za godziny nocne
Na mocy art. 151 z indeksem 8 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141) pracownikowi, który wykonuje pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Dodatek przyznawany jest za każdą godzinę takiej pracy. Jego przyznanie ma charakter obligatoryjny.
Dodatek przysługuje wszystkim pracownikom świadczącym pracę w godzinach nocnych. Jest niezależny od charakteru pracy – planowanego bądź nagłego. Dodatek za pracę w godzinach nocnych obejmuje głównie sytuacje, w których praca może być świadczona zarówno w dzień jak i w nocy. Stąd założenie, że wynagrodzenie za pracę, której wykonanie możliwe jest tylko nocą, zawiera już wskazany dodatek. Pogląd powyższy wywieść można z orzecznictwa Sądu Najwyższego, m.in. wyrok z 22 sierpnia 1975 r., (I PZP 27/75). Zgodnie natomiast z nowszymi poglądami doktryny ten składnik wynagrodzenia powinien być wyraźnie wyodrębniony.
Dodatek za godziny nocne przysługuje także pracownikom zarządzającym zakładem pracy w imieniu pracodawcy (mimo że nie przysługuje im dodatek za godziny nadliczbowe).
Dodatek za pracę w nocy 2014
Wysokość dodatku skorelowana została z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2014 roku wynosi ono 1680 zł brutto miesięcznie. Dodatek za pracę w godzinach nocnych stanowi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę obwiązującego w danym roku.
Minimalny dodatek za godziny nocne w kwietniu 2014 roku wynosi 2 zł/h. Wynika to z minimalnego wynagrodzenia za pracę (1680 zł brutto) oraz wymiaru czasu pracy w tym miesiącu (168 h). 20% z tego iloczynu to 2 zł.
Wysokość dodatku za pracę w nocy nie jest zależna do wynagrodzenia przysługującego danemu pracownikowi, ale od minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Wskazana regulacja ma charakter ochronny w stosunku do pracownika. Stąd pracodawca może w drodze przepisów wewnętrznych wprowadzić wyższy dodatek za godziny nocne. Nie może on być jednak niższy niż ten, zagwarantowany przez ustawodawcę.
Dodatek za godziny nocne zastąpiony ryczałtem
Istnieje możliwość zastąpienia dodatku za godziny nocne wynagrodzeniem wypłacanym w formie ryczałtu. Dotyczy to tej grupy pracowników, która wykonuje pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy. Wysokość ryczałtu zależy od prognozowanego wymiaru pracy w porze nocnej. Może to rodzić konieczność wypłaty dodatku za rzeczywiście przepracowaną liczbę godzin nocnych.
Polecamy serwis: Zarobki
Praca w godzinach nocnych - zakaz
Praca w godzinach nocnych nie może obejmować niektórych grup pracowników. Zakaz pracy w nocy obejmuje kobiety w ciąży oraz pracowników młodocianych. Wobec pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4 praca taka jest dopuszczalna wyłącznie po uprzednim uzyskaniu ich zgody.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy.
Wyrok SN z dnia 22 sierpnia 1975 r., (I PZP 27/75).